SKĄD SIĘ BIERZE OTYŁOŚĆ
Przyczyn nadwagi i otyłości jest wiele. Czasami uwarunkowania są genetyczne, wynikające z różnych chorób, są efektem małej aktywności fizycznej, niewłaściwej diety lub mają podłoże psychiczne. Rodzaj otyłości w dużej mierze zależy od wieku i płci. Wyróżniamy dwa typy otyłości: pierwotną - pokarmową, będącą wynikiem współdziałania czynników dziedzicznych i środowiskowych, oraz wtórną, będącą objawem między innymi różnych chorób, wad chromosomalnych czy działania leków. Do przyczyn otyłości wtórnej należą między innymi zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, choroby tarczycy, stosowanie leków hormonalnych czy uspokajających. W rozwoju otyłości pierwotnej biorą udział czynniki genetyczne, funkcjonalne organizmu, psychologiczne oraz styl życia, jaki prowadzimy.
CZYNNIKI DZIEDZICZNE
Skłonność do otyłości dotyczy często całych rodzin, co wskazuje na predyspozycje genetyczne. Mechanizm tego typu otyłości nie jest do końca znany, ale badania wskazują, że w procesie jej powstawania uczestniczą geny wpływające na przyjmowanie pokarmów i wydatkowanie energii. Czynniki genetyczne mogą odgrywać rolę w dziedziczeniu cech psychofizycznych oraz chorób wywołujących otyłość wtórną.
CZYNNIKI FUNKCJONALNE ORGANIZMU
Przyjmowanie pokarmów regulowane jest przez ośrodkowy układ nerwowy, który otrzymuje informacje o stanie odżywienia tkanek. Po dostarczeniu tych „danych", ośrodki układu nerwowego wywołują poczucie sytości, głodu, apetytu. Na łaknienie w dużym stopniu wpływają neuroprzekaźniki, głównie noradrenalina zwiększająca apetyt na węglowodany i serotonina działająca przeciwstawnie oraz dopamina hamująca przyjmowanie tłuszczów. Zaburzenia ośrodków układu nerwowego mają wpływ na łaknienie, co może przyczynić się do otyłości.
CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE
Otyłość można traktować jako formę uzależnienia, czyli utratę kontroli nad jedzeniem. Stan taki negatywnie wpływa na jakość życia powodując, że osoby z nadwagą i otyłe izolują się od innych, bojąc się odrzucenia. Paradoksalnie, otyłość może stać się sposobem na życie i usprawiedliwieniem wszelkich osobistych porażek. Samo jedzenie może pełnić funkcję „pocieszyciela" i być metodą na odreagowanie negatywnych emocji.
STYL ŻYCIA
Nadwaga i otyłość mogą powstać w wyniku złej diety oraz braku aktywności fizycznej. Osoby za dużo ważące muszą zwracać uwagę na zawartość tłuszczu w jedzeniu, bo mechanizmy kontrolujące łaknienie są u nich zaburzone. Powinny ograniczyć spożywanie węglowodanów łatwo przyswajalnych, czyli przetworzonych produktów zbożowych, słodyczy, słodkich napojów, przekąsek węglowodanowo-ttuszczowych.
Duży wpływ na rozwój otyłości mają też używki. Alkohol pity w nadmiarze dostarcza pustych kalorii i powoduje tycie. Palenie papierosów obniża apetyt, ale nie może być metodą na zachowanie linii, gdyż jest jedną z głównych przyczyn chorób układu krążenia. Osoby, które rzuciły palenie, często przybierają na wadze w związku ze wzmożonym apetytem, który ma kompensować brak nikotyny.
TYPY OTYŁOŚCI
Istnieje otyłość typu „gruszka" (udowo-pośladkowa) częściej występująca u kobiet i otyłość typu „jabłko" (brzuszna), która zwykle dotyczy mężczyzn. Różnice w występowaniu tych typów otyłości zależą głównie od płci i są efektem innego umiejscowienia tkanki tłuszczowej. W otyłości typu „jabłko" istnieje większe ryzyko wystąpienia chorób, takich między innymi jak nadciśnienie, choroba wieńcowa, cukrzyca.
Anna Zabłocka
Konsultacja: dr inż. Ewa Lange
Poradnia Dietetyczna SGGW w Warszawie
Diety i ruch w chorobach (3/2006)
Źródło: niepal.pl
Autor: Anna Zabłocka