Altana - konstrukcja z drewna lub metalu, która zapewnia wsparcie dla pnączy i tworzy lekko zacienione miejsca do odpoczynku.
Baldachogrono - grupa kwiatów lub owoców wyrastających z jednego lub na jednym miejscu. Na przykład pomidory mogą. mieć baldachogrona owoców (i kwiatów), a pelargonie - baldachogrona kwiatów.
Bulwa - nadziemne lub podziemne silnie zgrubiałe pędy lub korzenie. Są to organy spichrzowe, w których roślina gromadzi substancje pokarmowe.
Bulwka - drobne, zmięśniałe organy służące do wegetatywnego rozmnażania roślin.
Dwubarwny - kwiat, w którym występują dwie różne lub kontrastujące ze sobą barwy.
Dołowanie - umieszczenie warzyw lub drzewek z nagimi korzeniami w płytkich dołach i przykrycie ich ziemia. Stosuje się przed posadzeniem na miejsce stałe.
Dwupienność - oznacza rośliny, które maja żeńskie i męskie kwiaty na różnych odmianach. Jeśli zależy nam na owocach, musimy zasadzić w ogrodzie po jednej roślinie każdej płci. Przykładem takich roślin są na przykład ostrokrzewy.
Hartowanie - stopniowe przyzwyczajanie młodej rośliny (rozsady) do warunków, jakie panują na zewnątrz szklarni.
Hybryda - mieszaniec. Roślina, która powstała na skutek skrzyżowania dwóch różnych gatunków.
Iglaste - rośliny, ściślej mówiąc, drzewa tworzące szyszki, np. sosna czy świerk. Terminu tego używa się również do drzew takich, jak cis lub żywotnik (Thuja), które - choć wydają raczej owoce niż szyszki - z wyglądu przypominają gatunki iglaste.
Jednoroczne - rośliny, których cykl życiowy zamyka się w ciągu jednego roku. Innymi słowy, w tym czasie kiełkują, wydają nasiona i zamierają. W ten sposób określa się również wszystkie gatunki, uprawiane przez jeden rok, a potem wyrzucane. W rzeczywistości wiele tzw. roślin rocznych to byliny, które nie przetrwają zimy w ogrodzie i dlatego każdego roku trzeba je hodować od nowa. Część roślin, np. laki, dobrze znosi zimę, ale najładniej kwitnie w pierwszym roku i dlatego też najlepiej corocznie sadzić je od nowa.
Klon - określenie rośliny, która powstała w wyniku rozmnażania wegetatywnego, tzn. przez podział, okulizację, odkłady czy sadzonki. Okaz uzyskany z nasion nie jest klonem, gdyż nieznacznie różni się od rośliny macierzystej.
Kłącze - wydłużony pęd podziemny, o zredukowanych liściach, który służy do rozmnażania wegetatywnego i gromadzenia zapasów pokarmowych.
Korzeń palowy - rodzaj korzenia głównego, który jest znacznie grubszy niż korzenie boczne. Korzenie palowe głęboko wrastają w ziemię i bardzo źle znoszą przesadzanie. Rośliny mające takie korzenie to m.in. łubin i pasternak.
Kserofity (suchorosty) - rośliny, które są przystosowane do życia na suchych terenach, np. kaktusy czy agawy.
Kwiatostan - skupienia kwiatów na pędach. Wyróżnia się kwiatostany groniaste (grono, kłos, kolba, baldach, główka) i wierzchołkowe (wiecha, baldach złożony).
Motylkowa roślina -rodzaj roślin charakteryzujących się brodawkami korzeniowymi, dzięki którym przyswajają i wiążą azot z atmosfery. Ze względu na duże ilości związków azotowych i białka rośliny motylkowe stanowią cenny pokarm. Ich uprawa wzbogaca też glebę. Do roślin motylkowych należą m.in. groch, fasola i soczewica.
Międzywęźle - bezlistne odcinki łodygi, które znajdują się między węzłami.
Monokarpiczna roślina - taka, która po zakwitnięciu i wydaniu nasion zamiera. Do tego typu roślin można zaliczyć przede wszystkim jednoroczne, ale także gatunki, które kwitną po kilku czy nawet kilkudziesięciu latach. Rośliną monokarpiczna jest np. agawa amerykańska, która kwitnie dopiero po około 50 latach, po czym zamiera.
Międzyplon - szybko dojrzewające zbiory, na przykład rzodkiewki czy sałaty, które uprawia się pomiędzy zebraniem jednych, a zasadzeniem innych roślin.
Nawożenie pogłówne - podsypywanie nawozu wokół podstawy rośliny. Nawożenie to musi być zakończone najpóźniej do końca czerwca, by rośliny miały czas wejść przed zima w okres spoczynku.
Nawożenie przedwegetatywne - podsypanie nawozu i dokładne wymieszanie go z glebą tuż przed zasadzeniem roślin.
Niełupka - mały, suchy i nieotwierający się owoc, który zawiera tylko jedno nasienie. Niełupki ma np. słonecznik.
Odrosty - pędy rośliny, najczęściej drzew i krzewów, które wyrastają głównie w dolnej części pnia, łodyg lub korzenia.
Odziomkowy liść -taki, który wyrasta bezpośrednio z kłącza, rozłogu.
Okółek - co najmniej dwa liście, działki kielicha czy płatki korony, które wyrastają dokładnie na tej samej wysokości, np. z tego samego węzła.
Okrywowe rośliny -takie, które szczelnie porastają podłoże tak, że niewidoczne są skrawki nieporośniętej ziemi. Rośliny okrywowe powstrzymują wzrost chwastów i ograniczają liczbę zabiegów pielęgnacyjnych w ogródku. Terminem rośliny okrywowe określa się również takie rośliny, które mają zdolność rozrastania się na dużych powierzchniach w przeciwieństwie do gatunków, które tworzą odizolowane kępy.
Obcopylność - zapylanie kwiatu pyłkiem pochodzącym z innego kwiatu.
Oczko - pączek, zazwyczaj na bulwie takiej jak ziemniak, z którego kiełkuje nowy pęd. Oczkiem nazywa się także środek kwiatu w innym kolorze niż płatki. Jest to też pączek liściowy rośliny szlachetnej przeszczepiany na inne rośliny.
Odkłady - jedna z technik rozmnażania. Polega na naginaniu i przytwierdzaniu do podłoża podciętego pędu krzewu lub innej rośliny. Kiedy taki pęd puści korzenie, wtedy odcina się go od rośliny macierzystej.
Odrost korzeniowy - pęd wyrastający z podziemnej części drzewa lub krzewu.
Ogrzewanie do ciepłego inspektu - zestaw rurek do ogrzewania inspektu. Prostszy sposób ogrzewania to podsypywanie obornika, który, gnijąc, wydziela ciepło.
Okopywanie - usypywanie ziemi wokół roślin, takich jak seler czy ziemniaki. Rośliny okopuje się najczęściej po to, aby zabezpieczyć je przed mrozem lub odbarwić ich łodygi (tzw. bielenie).
Okulizacja - naszczepianie do podkładki pojedynczych oczek wybranej rośliny, z których później wyrasta nowy pęd.
PH - skala, według której mierzy się kwasowość lub zasadowość gleby. Obojętny odczyn pH wynosi 7,0. Wyższy odczyn wskazuje na gleby zasadowe, niższy - na kwaśne.
Podkładka - roślina, na której szczepimy inne gatunki, zwłaszcza drzewka owocowe.
Próchnica - bezpostaciowa substancja organiczna, produkt procesu rozpadu resztek roślinnych i zwierzęcych. Próchnica stanowi część składowa gleby, nadaje jej pożądana strukturę. Jest również jednym ze źródeł składników pokarmowych dla roślin.
Przylistki - zwykle małe, niepozorne liście, które wyrastają u nasady liści właściwych.
Pylnik - część kwiatu znajdująca się na pręciku, która produkuje pyłek.
Roślina sterylna - roślina bezpłodna, która nie może wytworzyć nasion. Wiele kwiatów o podwójnej koronie to rośliny bezpłodne, ponieważ części rozrodcze w środku kwiatu zostały przekształcone w płatki. Bezpłodne kwiaty zwykle utrzymują się dłużej niż ich płodne odpowiedniki, które gubią płatki bardzo szybko - wkrótce po zapyleniu.
Pęd główny - pęd (np. u drzew iglastych), który rośnie do góry i jest odpowiedzialny za wydłużanie się korony.
Pęd płonny - pęd nadziemny, który nie wytwarza owoców i nasion.
Pikownik - narzędzie do robienia otworów w podłożu, do których sadzimy rośliny lub wysiewamy nasiona. Pikownikiem może być każde narzędzie, np. szpadel czy widły.
Poplon - rozpowszechniony choć niewłaściwy termin na oznaczenie międzyplonu. Słowem tym określa się rośliny (głównie pastewne), które uprawiamy między zbiorem jednych gatunków a wysianiem drugich. Poplon to rośliny, które szybko dojrzewają. Zanim zakwitną i wydadzą nasiona, przekopujemy je wraz z ziemią, by w ten sposób wzbogacić podłoże w materię organiczną. Na stanowiskach otwartych i wietrznych rośliny takie zapobiegają rozwiewaniu ziemi. Na poplon bardzo dobrze nadaje się np. gorczyca.
Przykwiatki - listki, które rozwijają się w pobliżu kwiatów.
Rozeta (różyczka liściowa) - pęd o bardzo silnie skróconych międzywęźlach. Liście rozchodzą się promieniście od szyjki korzeniowej, najczęściej blisko powierzchni ziemi. Rozety tworzą między innymi rozchodniki, rojniki czy pospolite babki lancetowate.
Rozłogi - wydłużone, cienkie, płożące pędy podziemne lub nadziemne, które służą do rozmnażania wegetatywnego.
Rewersja - rośliny wywodzące się ze sportów mają skłonność do powracania do formy pierwotnej - zwłaszcza okazy o różnobarwnych liściach, na których pojawia się jeden lub więcej pędów mających zwykłe, zielone liście - takie, jak u rośliny pierwotnej. Przyrost ten jest zwykle silniejszy niż cechy sporta i może objąć całą roślinę, jeśli szybko nie usuniemy niepożądanych części.
Rośliny punktowe - planując obwódkę czy projektując rabatę, czasem dla kontrastu sadzimy pojedyncze okazy. Efekt, jaki chcemy w ten sposób osiągnąć, może polegać na różnicy w wysokości, barwie, kształcie czy nawet fakturze roślin. Dla przykładu, purpurowy len nowozelandzki (Phormium) o łukowatych liściach można posadzić między nisko rosnącymi roślinami rabatowymi, np. begoniami. Te pojedyncze rośliny określa się mianem roślin punktowych lub niepospolitych.
Rozeta, różyczka liściowa - kępa liści, które są ułożone kol iście i zachodzą na siebie nawzajem, tak jak liście rojnika (Sempervivum). W szerszym znaczeniu określa się w ten sposób każdą grupę liści rosnących tuż przy podłożu i tworzących płaską kępę, z której wyrasta jedna lub więcej łodyg. Termin ten odnosi się także do kwiatów o układzie płatków, takim jak u róży.
Roślina zimozielona - gatunki roślin, które nie zrzucają liści na zimę, na przykład iglaki czy rododendrony.
Rozsadnik - niewielkie miejsce w ogrodzie przeznaczone do uprawy młodych roślin. Funkcję rozsadnika mogą spełniać także rabaty znajdujące się w mniej eksponowanej części ogrodu.
Samopylność - zdolność rośliny do zapylania kwiatu własnym pyłkiem. Samopylne są np. niektóre odmiany śliwy ('Renkloda Ulena').
Szczepienie -technika rozmnażania. Część jednej rośliny przyłącza się do innej. Po upływie pewnego czasu obie części zrastają się, tworząc jeden organizm. Jest to korzystna metoda w wypadku roślin, które trudno rozmnażać inaczej. Otrzymana w ten sposób roślina ma zazwyczaj taką wysokość jak podkładka, na której wyrosła. Dlatego też odmiany jabłek, które normalnie osiągają znaczne rozmiary, można zmniejszyć, szczepiąc je na odmianach karłowych.
Szpaler - drzewko prowadzone wzdłuż ściany lub płotu w taki sposób, że jego gałęzie rozpina się poziomo wzdłuż napiętych drutów. Szpalery najczęściej wykorzystuje się do uprawy drzewek owocowych.
Ściółkowanie - przykrywanie powierzchni gleby wokół rośliny kompostem lub korą w celu zatrzymania w ziemi wilgoci i powstrzymania rozwoju chwastów.
Siew gniazdowy - aby uniknąć marnowania nasion i oszczędzić czas, który musielibyśmy spędzić na przerywaniu siewek, często wygodniej jest wysiać nasiona w regularnych odstępach niż równomierne rozkładać je wzdłuż grządki. Sposób ten ma szczególne znaczenie w wypadku upraw takich, jak pasternak, które trzeba przerywać, by powstały duże odstępy. Grupki liczące po trzy nasiona umieszczamy w odpowiednich odstępach. Kiedy wykiełkują, pozostawiamy tylko najsilniejszą siewkę, a pozostałe dwie usuwamy.
Sport - mutacja w kodzie genetycznym rośliny, wskutek której powstaje odmiennie wyglądający pęd, rozmnażany potem wegetatywnie w celu pozyskania nowych okazów zachowujących jego cechy.
Staśmienie łodygi - inaczej fascjacja. Niektóre rośliny mają dziwaczne łodygi, wyglądające jakby kilka pędów złączyło się razem w jeden płaski pasek. Zjawisko takie nazywa się staśmieniem łodygi. Jego przyczyna nie jest bliżej określona, lecz uważa się, że wpływ na nie mogą mieć nagłe wstrząsy, takie jak gwałtowne zmiany pogody. Zniekształcone łodygi mogą mieć zupełnie normalne kwiaty, lecz czasem występuje ich deformacja. W przypadku naparstnicy (Digitalis) mogą mieć one formę dysku, a nie - jak zazwyczaj - kształt dzwonka. Na staśmienie łodyg nie ma lekarstwa i nie jest ono zaraźliwe. Co więcej, roślina której łodygi są zniekształcone jednego roku, często za rok wydaje normalne pędy.
Sterylizacja - kiedy zapylamy kwiat ręcznie, musimy usunąć wszystkie pylniki z pręcików, by zapobiec samozapyleniu. Proces ten znany jest jako sterylizacja. Termin ten jest często używany w szerszym znaczeniu -określa również jednoczesne usuwanie płatków kwiatu w celu uzyskania dostępu do organów płciowych kwiatu lub też usunięcia części przyciągających owady.
Synonim - często roślina ma dwie lub więcej łacińskie nazwy. Jest kilka tego przyczyn, lecz zwykle tylko jedno określenie uważa się za poprawne, a pozostałe są synonimami. Np. czyściec wełnisty o inaczej Stachys byzantina, lecz roślina ta ma także synonimy: Stachys Lanata i Stachys olympica. Są to nazwy, pod którymi była ona znana w przeszłości.
Systemiczne - środki chemiczne, pestycydy i fungicydy, które działają z wnętrza rośliny, a nie z zewnątrz. Kiedy opryskujemy pestycydem systemicznym roślinę lub ziemię wokół niej, substancja ta jest wchłaniana przez jej system - każdy szkodnik spożywający liście zostanie zatruty. Środki systemiczne są trwalsze i można je dobierać zależnie od typu szkodników. Natomiast substancje kontaktowe zabijają tylko te z nich, które spadną lub które wejdą w pole ich działania. Takie preparaty można też zmyć, a ponadto zabijają one wszystkie owady, zarówno szkodliwe, jak i pożyteczne.
Szczepienie korzeniowe - obecnie rzadko stosowana metoda, polegająca na szczepieniu zrazu na mięsistym korzeniu. Najczęściej praktykowana w wypadku piwonii drzewiastych.
Spad - powszechnie terminem tym określa się wszystkie owoce, które spadły z drzewa. Właściwie jednak słowo to odnosi tylko do tych owoców, które opadły w czerwcu. Spad bowiem to rezultat naturalnej redukcji liczby owoców. Gdyby spad nie nastąpił w określonym czasie, pędy drzewek mogłyby się złamać pod wpływem ciężaru jabłek, gruszek czy śliwek.
Słonorośla (zwane też halofitami) - rośliny, które mogą rosnąć w glebie zawierającej zwiększoną ilość soli. Słonorośla mają zwykle mięsiste tkanki, a występują w miejscach suchych i na wybrzeżach morskich.
Sukulenty - rośliny odznaczające się grubymi, mięsistymi liśćmi i pędami, w których magazynują wodę. Typowymi przykładami sukulentów są np. rojniki, rozchodniki czy agawy.
Szyjka korzeniowa - miejsce, w którym łodyga styka się z korzeniem.
Skaryfikacja - (łac. scarificatio - zadrapanie) lekkie nacięcie łupiny nasiennej, które dokonuje się po to, aby przyspieszyć proces kiełkowania nasion.
Uszczykiwanie - ręczne usuwanie końcówek pędów. Zabieg ten ma pobudzić roślinę do rozrastania się na boki i wypuszczania pędów kwiatowych.
Uszlachetnianie - sposób wegetatywnego rozmnażania, zwykle przez szczepienie.
Wegetacyjny kosz - pojemnik z otworami po bokach. Korzenie roślin mogą wtedy penetrować glebę znajdującą się poza pojemnikiem. W koszu takim sadzimy rośliny wodne i cebulowe.
Wegetatywne rozmnażanie - każda z metod rozmnażania, różna od rozmnażania z nasion. W praktyce oznacza to pobranie szczepki.
Wąs - wijący się, cienki organ, za pomocą którego roślina przytwierdza się do podpórek. Wąsy, które są zazwyczaj przekształconym pędem lub liściem, mają m.in. pnącza.
Węzeł - odcinek łodygi, z którego wyrastają listki.
Zapylenie krzyżowe - zapylenie pyłkiem pochodzącym z innego kwiatu. Zapylenia takiego mogą dokonać owady lub wiatr.
Ząbkowanie - charakterystyczne nacięcia na liściach lub płatkach kwiatów niektórych roślin.
Zamgławianie z góry - system nawadniania, który składa się z rur i dysz powieszonych pod dachem szklarni.
Żywotność mieszańców - kiedy dwie różne rośliny zostają skrzyżowane, by powstał mieszaniec, często uzyskuje się roślinę, która jest znacznie bardziej żywotna niż któryś z jej rodziców. Żywotność ta jest zwykle obecna tylko u pierwszego pokolenia i z każdym kolejnym wysiewem maleje. Aby mieć rośliny obdarzone tą cechą, trzeba za każdym razem ponownie krzyżować rośliny mateczne. Mieszańce F1 zazwyczaj wykazują zwiększoną żywotność, a jej utrata jest jedną z przyczyn, dla których nie warto zachowywać ich nasion. Pamiętajmy jednak, że nie wszystkie mieszańce pierwszego pokolenia mają tę właściwość.
Autor: Michał Wronowski
http://www.ogrod-gardener.pl