W jaki sposób zadbać o wodę dla rybek? Co wpływa na jej jakość?
Na tej stronie będę chciał opisać krótko i zwięźle (żeby nie zanudzić czytających) parametry
wody i jej sposoby przygotowania dla paletek, jak również dla tarlaków.
Twardość wody
Wody naturalnych zbiorników śródlądowych zawierają w zależności od podłoża różne ilości
rozpuszczalnych soli, głównie sodu, wapnia, magnezy i potasu. Wpływają one w znaczący
sposób na ryby i inne organizmy żyjące w wodzie.
Zawartość całkowitą soli wapnia i magnezu określa twardość ogólna (TwO), zawartość
wodorowęglanów i węglanów - twardość węglanowa (TwW). Twardość niewęglanową stanowią
sole wapnia i magnezu, głównie chlorki i siarczany. Zachowanie twardości w określonych
granicach jest ważne dla zapewnienia optymalnych warunków do rozrodu ryb.
Najczęściej twardość ogólna jest wyższa od twardości węglanowej, jednak w przypadku wód
zawierających węglany i wodorowęglany sodu i potasu twardość węglanowa może być wyższa
od ogólnej.Sytuacja taka może wystąpić również w przypadku wody zmiękczanej kationitem
sodowym.
Ze względu na twardość ogólną rozróżnia się następujące rodzaje wód:
- bardzo miękka - 0-5*n
- miękka - 5-10*n
- średnia twarda - 10-15*n
- znacznie twarda - 15-20*n
- twarda - 20-30*n
- bardzo twarda - powyżej 30*n
Odczyn pH
Wartość pH to wskaźnik stężenia jonów wodorowych, pozwalających określić odczyn
wody:
- pH 0-7 - odczyn kwasowy
- pH 7 - odczyn obojętny
- pH - 7-14 - odczyn zasadowy
Odczyn wody jest jednym z najważniejszych wskaźników określających warunki życia
biologicznego w akwariach. Dla ryb różnych gatunków pH wody w warunkach hodowlanych
powinno być podobne do występujących w wodach naturalnych, z których pochodzą. Wartość
pH 6 do 7,5 jest odpowiednia dla większości ryb, jednak pewne gatunki wymagają wody
bardziej kwaśnej, jak np. kąsaczowate - pH 5-6. Inne mogą wymagać wody bardziej
zasadowej, jak np. pyszczaki z jeziora Malawi - pH 7,7-8,6. Zbyt niskie pH może stać się
przyczyną choroby kwasowej, a zbyt wysokie choroby zasadowej. Tak więc niewłaściwy
poziom pH zwiększa podatność ryb na choroby.
Zmiękczanie wody
Woda do hodowli paletek powinna mieć twardość ogólna nie przekraczającą 10*n, a
węglanową 2-4*n.Woda o takich parametrach nie płynie z kranu i dlatego musi być poddana
procesowi zmiękczania. Jest kilka sposobów aby osiągnąć wodę o tych parametrach.
1) Przepuszczenie wody przez filtr odwróconej osmozy. Woda po przejściu przez ten filtr
ma TwW w granicach 0*n, a TwO także 0*n. Taka woda więc nadaje się dla paletek, ale musi
być ona jeszcze uzdatniona w pożądane sole mineralne.
2) Przepuszczenie wody przez żywice kationitowe lub anionitowe.Żywice takie można używac
wielokrotnie. Co pewien czas wymagają one jednak regeneracji w roztworze soli kuchennej
lub roztworze kwasu solnego.
3) Przegotowanie wody.
4) Dodawanie do wody odpowiedniej ilości wody destylowanej.
Zakwaszanie wody
Prawidłowy odczyn wody dla paletek wynosi 6,4-6,8. Jednak w okresie składania ikry,
prawidłowego jej wylegu pH powinno wynosić 6,2. Jak już pisałem wyżej wody takiej nie
mamy w sieci wodociągowej dlatego też powinniśmy ją odpowiednio przygotować, tj.
zakwasić. A można to uczynić przez:
1) Dodanie do wody odpowiedniej ilości kwasu ortofosforowego, fosforowego albo kwasu
solnego odpowiednio przygotowanego. Niektórzy zalecają użycie wlaśnie kwasu
ortofosforowego, ale ja uważam, że przy użyciu tego kwasu możemu spodziewać się ataku
glonów. Dlatego osobiście używam kwasu solnego 33%, który rozcieńczam
wodą destylowaną do ok 8%. Nastepnie zakwaszam nim wodę do podmiany w innym
pojemniku dolewając go po trochu do odpowiedziej i żądanej przez mnie wartości badając co
chwila jej odczyn.
2) Filtrowanie wody przez torf. Zawarte w torfie garbniki działają bakteriobójczo. Natomiast
zbyt wiele użytego torfu może doprowadzić do poparzenia ryb.
3) Dodawanie do wody wyciągu z szyszek olchy. Używane do tego celu szyszki nie mogą być
świerze, a zerwane jedynie takie, które przetrwały na drzewie ok. roku i te, które rosły z
dala od dróg. Rosnące blisko drogi mogą zawierać metale ciężkie. Dziesięć sztuk szyszek
zalewa się 0,5l wody destylowanej. W tej postaci (szczelnie zamknięte) pozostawia się na
około 30 dni. W tym czasie woda zmieni kolor na żółtobrunatny i musi się wyklarować.
4) Dodawanie do wody wyciągu z kory dębu. Użycie tak jak w przypadku szyszek olchowych.
Przygotowanie wody do akwarium tarliskowego
Woda w akwarium tarliskowym stanowi jeden z najważniejszych elementów, który
warunkuje powodzenie w rozmnażaniu paletek. Przede wszystkim nie może być ona świeża.
Woda do takiego akwarium musi wcześniej leżakować około dwóch, trzech tygodni. W tym
czasie należy ją intensywnie przewietrzać i odpowiednio uzdatniać, aby w efekcie końcowym
uzyskać wodę o parametrach pH 6,2, TwO 4-6*n, TwW 0*n. Nie możę ona zawierać
związków fosforowch, amoniaku i azotanów. Wodę taką możemy wzbogacić w garbniki i
związki humusowe dodając do niej np. wyciągu torfowego.
Azotany NO3
Azotany są pośrednim produktem przemiany materii ryb. Ich obecność w wodzie jest dla
ryb szkodliwa - zmniejsza ich odporność na choroby. Azotany są jednak znacznie mniej
szkodliwe niż azotyny lub jony amonowe oraz amoniak i mogą występować w wodzie w
większych stężeniach.
Najskuteczniejszą metodą redukcji stężenia NO3- w wodzie jest jej podmiana na wodę
nie zawierającą azotanów lub zawierającą ich mniej. Do redukcji stężenia NO3- w wodzie
przyczyniają się także rośliny - zarówno rośliny wyższe, jak i glony.
Trzecim skutecznym sposobem redukcji stężenia azotanów jest budowa tzw.
denitryfikatora. Jest to filtr, w którym tworzone są warunki beztlenowe, i w którym
przepływ jest bardzo wolny - kilka do kilkunastu litrów dziennie. W denitryfikatorze
osadzają się bakterie beztlenowe, które absorbują tlen z NO3- redukując azotany do
azotynów i czystego azotu, który jest uwalniany do atmosfery.
Azotyny NO2
Najmniejsze stężenie NO2 w akwarium jest dla ryb toksyczne i może powodować zgony.
Nie są one jednak aż tak szkodliwe, jak bezpośredni produkt przemiany materii - amoniak
(NH3), lecz bardziej toksyczne, niż jony amonowe (NH4+). W wodzie o odczynie kwaśnym
azotyny przekształcają się w HNO2, który jest bardziej toksyczny niż NO2.
Azotyny są wykorzystywane przez bakterie nitryfikacyjne do produkcji azotanów (NO3).
Bakterie wymagają do rozwoju dużej powierzchni oraz dobrego natlenienia. Oba te warunki
spełniają filtry biologiczne. Bakterii tych nie trzeba wprowadzać do akwarium (aczkolwiek
można, stosując produkty takie jak Sera Nitrivec czy Hagen Cycle). Rozwiną się one same
(w przeciągu 3-4 tygodni) jeśli tylko dostarczymy im NO2. Proces ten nazywa się
dojrzewaniem akwarium. Można to zrobić wpuszczając do akwarium niewielką ilość
wytrzymałych ryb, ślimaków, itp. lub wkraplając amoniak - amoniak i jony amonowe
zostaną przetworzone wstępnie przez bakterie Nitrosomas i zostanie wyprodukowane NO2-
konieczne do rozwoju bakteriom Nitrobacter.
Do redukcji stężenia NO2- w wodzie przyczyniają się także rośliny - zarówno rośliny
wyższe, jak i glony.
Jony amonowe NH4
Jony amonowe są bezpośrednim produktem przemiany materii ryb. W wodzie o
odczynie zasadowym (pH > 7) jony NH4 łatwo przekształcają się w amoniak (NH3), który
jest od NH4 znacznie bardziej toksyczny i najmniejsze jego stężenie w akwarium może
powodować zgony. Sam jon NH4 jest w miarę mało toksyczny, lecz ze względu na ryzyko
zmiany formy na NH3, jego zawartość w wodzie powinna także być zerowa.
Toksyczność NH3 w porównaniu z NH4 wynika z faktu, że NH3 może przeniknąć
bezpośrednio do komórek w ciele ryb i zatruć je w przeciągu bardzo krótkiego czasu, a jon
NH4 do organizmu ryby nie przenika.
Do redukcji stężenia NH4+ w wodzie przyczyniają się także rośliny - zarówno rośliny
wyższe,jak i glony.