JustPaste.it

Ekoogrodnictwo - Ochrona roślin

W ekoogrodnictwie, jakiekolwiek środki ochrony przed szkodnikami traktuje się jako zło konieczne, nie mówi się o zabijaniu czy zwalczaniu szkodników, ale o obronie przed nimi.

W ekoogrodnictwie, jakiekolwiek środki ochrony przed szkodnikami traktuje się jako zło konieczne, nie mówi się o zabijaniu czy zwalczaniu szkodników, ale o obronie przed nimi.

 

Istotną cechą odróżniającą ekologiczne metody gospodarowania od metod konwencjonalnych, jest dążność do przywrócenia i zachowania równowagi biologicznej między organizmami, które traktujemy jako szkodniki a organizmami pożytecznymi w ekosystemach ogrodów i pól uprawnych. Jakiekolwiek środki ochrony przed szkodnikami traktuje się jako zło konieczne, nie mówi się o zabijaniu czy zwalczaniu szkodników, ale o obronie przed nimi. Najważniejszą jednak zasadą, którą kierujemy się w ogrodach biologicznych jest:

Porada INGERUJEMY TYLKO WTEDY, KIEDY RZECZYWIŚCIE JEST TO KONIECZN


W praktyce oznacza to zaniechanie zabójczych dla szkodników zabiegów w większości przypadków poza tymi, gdy mamy do czynienia z istną plagą. Jeżeli oglądalibyśmy stare kalendarze ogrodnicze, jeszcze sprzed ery stosowania chemicznych środków ochrony roślin, okazałoby się, że problemy obrony przed szkodnikami mają marginalne znaczenie. Sposoby na opanowanie plagi ślimaków, gąsienic, mszyc dotyczyły zawsze wypróbowanych domowych środków, które każdy mógł sam przyrządzić.

Ogrodnik - biolog traktuje swój ogród jako wspólny dom dla setek i tysięcy przeróżnych gatunków roślin oraz zwierząt, swoje większe prawa utożsamiając jedynie z większą za te stworzenia odpowiedzialnością.

Zwierzęta

Zwierzęta stanowią największą grupę z nieproszonych "współbiesiadników" naszych ogrodów, obejmującą kilka tysięcy gatunków (oczywiście mówimy o szkodnikach, nie o ogólnej liczbie gatunków zwierząt). Większość z tych organizmów łączy funkcje pożyteczne ze szkodliwymi, z tego też powodu nie powinniśmy dążyć do całkowitego wyeliminowania jakiegokolwiek z nich. Oto podstawowe grupy wśród szkodliwych z naszego punktu widzenia zwierząt:

Owady

Grupa owadów w oficjalnej klasyfikacji organizmów żywych jest reprezentowana na świecie przez co najmniej milion różnych gatunków. Owady potrafią się szybko rozmnażać, mogą więc pojawić się nagle masowo. Możliwość wystąpienia takiej plagi jest uzależniona od klimatu, obfitości pokarmu i od obecności naturalnych wrogów. Warto wiedzieć, że większość owadów (dotyczy to zarówno owadów pożytecznych jak i szkodliwych) pojawia się w trzyletnich cyklach w związku z pewnymi prawidłowościami. W pierwszym roku masowego pojawienia się szkodnika bardzo szybko rozmnażają się organizmy pożyteczne, dla których szkodnik ten stanowi pokarm. W drugim roku więc pożyteczne zwierzęta będą w zdecydowanej przewadze, jednakże dostępność pokarmu dla nich będzie już mniejsza, dlatego będą słabiej się rozmnażać. Mniejsza ilość organizmów pożytecznych pozwala szkodnikom na swobodny rozwój w roku trzecim - i tu cykl się zamyka.

Owady szkodliwe odżywiają się sokiem roślinnym lub częściami roślin. Przechodzą przez rozmaite stadia rozwojowe, a szkody wyrządzane mogą być przez ich larwy, gąsienice i czerwie oraz przez osobniki dorosłe. W klimacie umiarkowanym pojawienie się gołożeru, czyli doszczętnego zniszczenia sadu lub warzywnika, jest bardzo rzadkie, szkody zwykle nie przekraczają dopuszczalnych, znośnych granic, co jest szczególnie widoczne tam, gdzie działają przeciwnicy szkodliwych owadów. Największą wadą ssących odmian szkodników owadzich jest ich zdolność do przenoszenia chorób wirusowych.

Mszyce

Mszyca burakowa jest najgroźniejszym gatunkiem mszyc występującym w naszych ogrodach. Atakuje bób (na zdjęciu), buraki, mak, fasolę, jaśminowiec i wiele innych roślin. Nawet larwy biedronek i muchówek nie są w stanie same ograniczyć liczebności tej mszycy do bezpiecznego poziomu.

Szkodliwe gatunki mszyc są bardzo liczne i różnorodne. Bezskrzydłe samice od wiosny do lata wydają potomostwo bez zapłodnienia. Wiosną uskrzydlone samice mogą przenieść się na bardzo dużą odległość. Jesienią w trakcie krótkiego okresu pojawiają się samce dokonujące zapłodnienia, samice składają jaja w szparach kory i w bylinach, a wiosną następnego roku wylęgają się z nich larwy. Mszyce żywią się sokiem roślinnym, przez co pozbawiają roślinę składników pokarmowych i zakłócają jej gospodarkę wodną. Ich słodkawe wydzieliny (spadź) są pokarmem dla mrówek ale stanowią także podłoże dla rozwoju grzybów sadzaków, które pokrywają liście czarnym nalotem. Ponadto mszyce bywają nosicielami wirusów roślinnych!

Zapobieganie inwazji mszyc polega głównie na zdrowym, zrównoważonym odżywianiu roślin ogrodniczych i zapewnieniu im dobrych warunków życiowych poprzez dobranie odpowiedniego stanowiska. Regularna pielęgnacja gleby metodami biologicznymi, uprawa współrzędna (Tabela w rozdziale Uprawa współrzędna). Szczególnie narażone są przenawożone rośliny o wybujałych pędach i słabych tkankach oraz rośliny niedożywione.

Naturalni wrogowie mszyc to biedronki oraz ich larwy, larwy bzygowatych, larwy złotooków, gąsieniczki, skorki, chrząszcze, drapieżne pluskwiaki, pająki i niektóre ptaki.

Łagodna obrona polega na częstszym spulchnianiu gleby i obfitym podlewaniu; mszyce należy zdejmować z roślin lub usuwać porażone liście i pędy. Można je także zmyć silnym strumieniem wody. Takie preparaty roślinne jak gnojówka z pokrzyw czy płynny nawóz z glonów zwiększają odporność roślin. Ponadto stosuje się takie preparaty: sproszkowane glony, popiół drzewny, mączka skalna, odwar z pokrzywy, wrotycza, paproci, piołunu, liści rabarbaru, cebuli.

Radykalna obrona: środki zawierające naturalne piretroidy, odwar kwasji, roztwór szarego mydła.

Roztocze

Roztocze należą do pajęczaków, większość z nich jest bardzo maleńka, rzędu 0,1-,05 mm, można je rozpoznać tylko pod szkłem powiększającym. Wiele gatunków jest nieszkodliwa dla roślin ogrodowych, część jednak uszkadza je, żywiąc się sokiem roślinnym. Opryskiwania silnymi środkami chemicznymi prowadzi zwykle do radykalnego unicestwienia pożytecznych roztoczy drapieżnych, naturalnych wrogów roztoczy roślinożernych. Szkodliwe roztocze mają zdolność do uodparniania się na stosowane trucizny.

Nicienie

Są maleńkimi przedstawicielami gromady obleńców, większość z nich żyje w glebie. Większość z nich spełnia nieocenioną rolę w powstawaniu zdrowej próchnicy, część jednak uszkadza korzenie i części nadziemne roślin. Niektóre nicienie tworzą cysty z jajami i larwami mogące przetrwać w glebie długi okres czasu, a w sprzyjających warunkach larwy opuszczają je i atakują korzenie roślin żywicielskich (także chwastów). Zaatakowana roślina rośnie słabo lub karłowacieje.

W ogrodach biologicznych jako ochronę przed niektórymi gatunkami nicieni stosuje się uprawę aksamitek i nagietków.

Mięczaki

Ślimaki

Arion ater.

Arion ater.
Wstężyk ogrodowy.

Wstężyk ogrodowy.
Ślimak winniczek.

Ślimak winniczek.

Większość gatunków wyrządzających w ogrodzie duże szkody należy do ślimaków nagich. Niektóre są dość duże inne bardzo małe. W wilgotne lata te zwierzęta potrafią się masowo rozmnażać i wyrządzać ogromne szkody. Nocą po deszczu wyruszają na poszukiwanie pokarmu, zjadając przede wszystkim młode rośliny i delikatne pędy. Do roślin szczególnie zagrożonych należy: sałata, dalia, aksamitka oraz większość siewek. Winniczek wbrew temu, co się powszechnie sądzi, wyrządza w ogrodzie mniejsze szkody. Czasami zjada nawet jaja ślimaków nagich, zmniejszając przez to ich liczbę.

Zapobieganie: niektóre gatunki roślin działają odstraszająco (Patrz tabela: Uprawa współrzędna), stosujemy je jako międzyplony lub ściółkujemy nimi glebę. Jesienią ślimaki składają jaj w szczelinach gleby i same się tam chronią. Po zbiorze warzyw starannie wyrównujemy powierzchnię zagony pozbawiają ślimaków kryjówek, na przedwiośniu często motyczkujemy. Wypłoszone ślimaki wymarzają w zimne noce. W wilgotne lata układamy tylko cienką warstwę ściółki lub w ogóle z niej rezygnujemy. Nigdy nie podlewamy roślin wieczorem, gdyż zwabia to tylko ślimaki. Możemy stosować pewne wynalazki, jak np. zaporę składającą się ze ścinków ocynkowanej blachy wygiętej w taki sposób, że ślimaki nie mogą się po niej przedostać na zagon. Istnieją też zapory na których płynie słaby prąd z baterii. Można stosować tego rodzaju ogrodzenia nawet wokół całego ogrodu. Szczególnie zagrożone rośliny otoczyć można pierścieniem z suchych trocin, ostrego piasku, sieczki trzcinowej, plew jęczmiennych lub igieł jodłowych.

Naturalni wrogowie ślimaków to głównie jeże, ropuchy, padalce, jaszczurki, chrząszcze biegacze, ryjówki, ptaki oraz wije żywiące się jajami ślimaków.

Obrona: zagrożone rośliny można obsypać dookoła także mączką skalną, wapnem lub popiołem drzewnym, jednak metoda nie pomaga w wilgotne dni. Możemy wyłapywać ślimaki w przeróżne pułapki: deski, mokre worki, duże liście warzyw, wydrążone grejpfruty lub ogórki i nie zwinięte główki sałaty. W dzień ślimaki chowią się w takich miejscach. Ponadto możemy ich wyszukiwać pod kamieniami, skrzynkami czy doniczkami. Wiosną przed siewem układamy w pobliżu zagonów naczynia z otrębami pszennymi i karmą dla psa, przykryte np. tekturą. Następnego dnia rano możemy wybierać zwabione ślimaki.

Zabijanie ślimaków dla niektórych jest ciężkim zadaniem. Możemy po prostu wynieść wiaderko pełne ślimaków do najbliższego lasu lub na odległą łąkę nie zabijając ich. Pewnym rozwiązaniem jest też zastawianie pułapek z piwem, wkopywanie pojemników po serze czy jogurcie w ziemię na zagonach. Wieczorem napełniamy je w około dwóch trzecich piwem, by zwierzęta nachylały się w czasie picia. Oszczędza nam to przynajmniej własnoręcznego ich zabijania. Zawartość takich słoików działa odstraszająco na gatunki ślimaków, które się w nim utopiły, regularnie powinniśmy czyścić takie pułapki i wylewać zawartość na kompost. Możemy ponadto przygotować odwar polewają martwe zwierzęta gorącą wodą i zostawiając na 3-4 dni. Po odcedzeniu możemy nim opryskiwać zagony. W każdym razie martwe ślimaki nie powinny pozostać w ogrodzie. Odstraszająca działa również wyciąg z czosnku i begonii stale kwitnącej, gorczyca natomiast służy jako roślina pułapkowa, wabiąca ślimaki.

Dobrym rozwiązaniem jest hodowla kaczek, zwłaszcza biegusów, które potrafią zdziesiątkować ślimaki ale i również młode rośliny, które musimy przed nimi chronić. Kaczki potrzebują ponadto płytkiego zbiornika z wodą i schronienia na zimę oraz towarzystwa - dlatego powinniśmy mieć przynajmniej dwa ptaki.

Jesienią powinniśmy niszczyć jasne, perełkowate jaja ślimaków, jeżeli je gdzieś wypatrzymy.

Dzikie ssaki

Głodne sarny, zające i króliki są groźne tylko wtedy, gdy nasz ogród sąsiaduje z lasem, te ostatnie preferują młode rośliny, goździki, warzywa. Myszy i szczury są groźne raczej dla zimowych zapasów niż dla plonów w ogrodzie. Do największych szkodników wśród ssaków należą norniki.

Gryzonie

Nornik polny.

Nornik polny.
Karczownik ziemnowodny.

Karczownik ziemnowodny.
Nornica ruda.

Nornica ruda.

Do najczęściej spotykanych gatunków należą nornik polny, karczownik zienowodny, mysz zaroślowa. Są to niewielkie ssaki, których kopczyki (jeśli takowe tworzą) są bardziej płaskie od kretowisk. W niektórych okolicach mogą stać się prawdziwą plagą, wyrządzając szczególne szkody w sadach, obgryzając korzenie warzyw i kwiatów. Czasem przenoszą zarazki chorób ludzi i zwierząt.

Zapobiegać można kontrolując ściółkę, która nie może być zbyt gruba. Pod młodymi drzewkami w ciągu pięciu lat od posadzenia nie dopuszczamy do zarośnięcia trawą. Pod drzewami nie zostawiamy stert skoszonej trawy i ściółki. Jeżeli postawimy w ogrodzie wysokie tyczki z poprzeczną belką, zapewnimy drapieżnym ptakom dogodne miejsce do obserwacji.

Do naturalnych wrogów gryzoni zaliczamy drapieżne ptaki, puszczyka, sowę płomykówkę, także łasicę, tchórza oraz większość kotów domowych.

Łagodna ochrona: sadzić w zagrożonych miejscach lub wokół ogrodu rośliny odstraszające, np. koronę cesarską, czosnek, wilczomlecz, nostrzyk, gorczycę, ułudkę, czarną porzeczkę, narcyzy. Do chodników możemy wkładać gałązki tui, liście orzecha włoskiego, ząbki czosnku lub głowy ryb. Chodniki możemy zalewać gnojówką z liści bzu czarnego. Korę drzew możemy chronić owijając pnie gałązkami jałowca i świerka. Nornikowate nie znoszą hałasu, możemy więc wkopywać w ziemię puste butelki, w których będzie gwizdał wiatr. Skuteczniejszy hałas wytworzymy uderzają grubym metalowym prętem w miejscach uszkodzonych przez gryzonie lub uderzają młotkiem kilkakrotnie w ciągu dnia we wbity w ziemię metalowy przedmiot. W handlu dostępne są specjalne narzędzia wytwarzające odstraszające fale dźwiękowe. Jeżeli mamy dostęp do obciętych ludzkich włosów, możemy nimi wykładać chodniki lub zakopywać w ziemi dookoła zagrożonych roślin. Taki materiał dodatkowo wzbogaca glebę w składniki pokarmowe. Możemy jeszcze użyć topinamburu, rośliny, która wabiąc do siebie zwierzęta oszczędza przed nimi pozostałe zagony.

Radykalna obrona to głównie zastawianie pułapek na zwierzęta. Możemy użyć pułapek dostępnych w handlu. Zakładając je używajmy rękawic lub natrzyjmy ręce ziemię, aby zwierzęta nie wyczuły naszego zapachu. Łatwo złapać gryzonie wkopując w ziemię metalowe leje o średnicy około 30 cm, posmarowane wewnątrz olejem jadalnym. Przynęty zawierające pochodne kumaryny powodują śmierć gryzoni, nie zagrażają bezpośrednio innym zwierzętom, jednak stosują je powinniśmy starannie stosować się do wytycznych instrukcji. W ogrodach biologicznych niedopuszczalne jest trucie gryzoni gazami spalinowymi lub olejem mineralnym - zanieczyszczenie środowiska jest w takim przypadku zbyt duże. Dostępne środki ochrony stosujmy wspólnie z sąsiadami, aby zwierzęta nie wędrowały z działki na działkę. Środek uniwersalny na te mądre ssaki niestety nie istnieje, najlepsze wyniki daje kombinacja kilku zabiegów ochronnych wraz z roślinami odstraszającymi. Najskuteczniejszym sposobem na gryzonie jest kot domowy.

Grzyby

Grzyby zbudowane są z widocznych gołym okiem strzępek. Część żywi się martwą materią organiczną (saprofity) stanowiąc niezbędne ogniwo w krążeniu materii w przyrodzie. Niektóre niestety pobierają pokarm z żywych roślin, wrastając w nie swoimi strzępkami - mówimy wtedy o grzybach pasożytniczych. Rozmnażają się przy pomocy zarodników w wilgotnym i ciepłym środowisku. W glebie grzyby pełnią bardzo ważną i pożyteczną funkcję rozkładania materii organicznej, na powierzchni jednak niektóre z nich mogą wyrządzić poważne szkody. Grzyby rozwijają się jedynie w sprzyjających warunkach - np. w parnym klimacie w szklarni lub na słabych tkankach roślin przenawożonych azotem.

Grzyby glebowe

Szkodliwe grzyby glebowe wnikają przez korzenie roślin do ich wiązek przewodzących powodując szybkie więdnięcie.

Plamistości liści

Wywoływane są przez grzyby, na liściach i owocach pojawiają się plamy, które z czasem zasychają i powodują obumieranie całych części roślin.

Rdze

Rdze do pełnego rozwoju wymagają dwóch różnych gatunków roślin żywicielskich. Na określonym żywicielu grzyb wytwarza zarodniki, które zakażają żywiciela innego gatunku, na tym z kolei powstają zarodniki innego rodzaju. Objawy chorobowe są różne u przedstawicielu obu gatunków.

Bakterie

Bakterie są jednokomórkowymi organizmami, widocznymi dopiero pod mikroskopem. Większość bakterii glebowych należy do najpożyteczniejszych organizmów. Inne powodują choroby u ludzi i zwierząt, a jeszcze inne u roślin wywołując np. wyrośle czy zgnilizny. W biologicznych ogrodach przeciwko bakteriom stosuje się jedynie środki zapobiegawcze, gdyż w przypadku wystąpienia objawów, nie ma już na nie lekarstwa.

Wirusy roślinne

Wirusy można zobaczyć tylko pod mikroskopem elektronowym, są cząstkami białka bez przemiany materii, namnażającymi się kosztem żywych komórek. Określa się je czasem jako formę przejściową między materią ożywioną i nieożywioną. Wirusy powodują zniekształcenie i karłowacenie roślin oraz zmianę barwy nerwów liściowych. O infekcji może świadczyć wystąpienie żółtaczki i mozaikowatej plamistości liści. Nie można uratować roślin porażonych wirusem - należy je zniszczyć, najlepiej spalając.

Uwaga! Uwaga!
Roślin porażonych chorobą wirusową nie można uratować - należy je bezzwłocznie zniszczyć, najlepiej poddając spaleniu

Preparaty roślinne

Podstawowe informacje

Zbiór i suszenie roślin

Rośliny zbieramy w czasie suchej, słonecznej pogody, po obeschnięciu rosy w fazie rozwojowej określonej dla każdej z roślin. Suszenie przeprowadza się tuż po zbiorze, w miejscu zacienionym i przewiewnym, najlepiej pod zadaszeniem. Rozkładamy rośliny cienkimi warstwami, by się nie zaparzyły i nie ściemniały. Można je także rozwiesić na sznurkach. Grube łodygi czy korzenie musimy pokroić, aby wyschły szybciej, dzięki temu zachowają więcej substancji czynnych. Wysuszone rośliny przechowujemy w suchych i przewiewnych pomieszczeniach w woreczkach z płótna lub papieru oznaczonych czytelnymi etykietami.

Przygotowanie preparatu

Preparaty roślinne przyrządzamy z ziela świeżego lub suszone w określonej proporcji. Ziele należy rozdrobnić a powstały preparat dodatkowo przecedzić przez podwójną warstwę gazy lub płótno lniane wyciskając dokładnie płyn znajdujący się w napęczniałym surowcu.

Stosowanie preparatu

Opryskiwanie lub podlewanie preparatem należy powtarzać kilkakrotnie w okresie zagrożenia lub wystąpienia patogenów roślin. Pod wpływem promieniowania słonecznego preparaty szybciej tracą właściwości toksyczne, dlatego zabiegi dobrze jest wykonywać po południu (co nie dotyczy preparatu ze skrzypu polnego). Dodanie do preparatu szarego mydła (bez dodatków!) w ilości około 100g na 10 litrów wody zwiększy jego przyczepność.

Środki ostrożności

Preparaty roślinne nie są szkodliwe dla człowieka w określonym stężeniu, jedynie silne stężenie preparatu może mieć niepożądane właściwości. Podczas pracy z preparatami biologicznymi należy przestrzegać zasad BHP, podobnie jak przy pracy ze środkami chemicznymi. Ponadto preparaty należy przechowywać w miejscach niedostępnych dla dzieci i odpowiednio je oznakować.

Rodzaje preparatów

Gnojówka roślinna

1 kilogram świeżego ziela zalewamy 10 litrami zimnej wody, najlepiej deszczowej. Naczynie może być drewniane, kamionkowe lub plastikowe, nie wolno jednak używać naczyń metalowych. Fermentacja ziela powinna odbywać się w warunkach tlenowych, z tego względu gnojówkę musimy przynajmniej raz dziennie dokładnie wymieszać. Naczynie z preparatem przykryć należy siatką, zapobiegającą topieniu się owadów lub nawet małych ssaków, ale taką, która zapewnia swobodny przepływ powietrza. Podczas fermentacji wydzielać się będzie nieprzyjemny zapach, który można złagodzić dodając 200-400g mączki skalnej. Cały proces fermentacji trwa w zależności od pogody około 2 do 4 tygodni (w wyższej temperaturze przebiega szybciej) a jego zakończenie można rozpoznać po klarowności preparatu, który przestaje się pienić.

Gnojówki z takich roślin jak pokrzywa, skrzyp polny, żywokost, mają największe znaczenie w nawożeniu roślin oraz zwalczaniu niektórych ich patogenów.

Wyciąg roślinny (nastój)

Świeże lub suszone ziele zalewa się zimną wodą i zostawia na około 12-24 godziny, aż do wytworzenia lekkiej pianki. Przecedzony wyciąg najlepiej użyć tego samego dnia, gdyż po tym czasie następuje jego fermentacja - starszy niż jeden dzień wyciąg można pozostawić do całkowitego przefermentowania.

Wywar (odwar)

Świeże lub suszone zioła zalewa się zimną wodą na okres 12-24 godzin a po tym czasie gotuje się je na słabym ogniu przez około 30 minut i pozostawia po przykryciem do wystygnięcia. Zamknięty w słoiku wywar zachowuje właściwości przez jakieś 3-4 miesiące, natomiast bez zamknięcia około tygodnia.

Napar

Świeże lub suszone rośliny zalewamy wrzącą wodą i pozostawiamy pod przykryciem jakieś 20-30 minut, aż wystygną. Napar, podobnie jak wyciąg, musimy wykorzystać jeszcze tego samego dnia.

Porada Plon opryskany preparatem biologicznym może być zbierany już po jednym dniu, najpóźniej po trzech dniach. Preparaty roślinne nie są szkodliwe, po takim jednak czasie znika zupełnie ich nieprzyjemny zapach.

 

Przegląd preparatów

Pokrzywa zwyczajna

Pokrzywa zwyczajna

Pokrzywa zwyczajna

Zbiór: wiosna (od maja)-lato; zielone części bez korzeni przed kwitnieniem; zamiast świeżego ziela można użyć 100-200g ziela suszonego.

Preparat/rozcieńczenie Działanie Stosowanie
Gnojówka nierozcieńczona przyspiesza rozkład materii organicznej polewać wielokrotnie kompost
Gnojówka 1:10-20 wzmaga wzrost roślin polewać glebę i opryskiwać rośliny w okresie wegetacji
Gnojówka 1:10-20 zapobiega chorobom grzybowym i szkodnikom polewać glebę wczesną wiosną po mrozach
Gnojówka 1:20 chlorozy, mszyce, przędziorki opryskiwać rośliny przed ruszeniem pąków
Gnojówka fermentująca 1:50 (4-5 dniowa) mszyce, tarczniki, miseczniki, przędziorki opryskiwać zwłaszcza drzewa owocowe trzykrotnie w ciągu 10 dni przed tworzeniem się pąków i kwiatów.
Wyciąg nierozcieńczony (1kg świeżych lub 200g suchych roślin na 10l wody) mszyce, przędziorki opryskiwać rośliny zapobiegawczo i w czasie pojawu szkodników
Wywar 1:5 (proporcje jak dla wyciągu) chowacze łodygowe, chowacz szczypiorak opryskiwać rośliny wczesną wiosną
Napar 1:3 (proporcje jak dla wyciągu) przy zmieszaniu w 1/3 z bylicą piołunem lub wrotyczem chroni przed pachówką strąkóweczką opryskiwać rośliny co dwa tygodnie przez trzy dni podczas pojawienia sie owadów

Skrzyp polny

Zbiór: przez cały okres wegetacji, najlepiej czerwiec-lipiec, nadziemne części rośliny bez korzeni, można użyć 200g ziela suszonego.

Uwaga! Uwaga!
Podczas zbioru rośliny musimy uważać, aby nie pomylić skrzypu polnego z innymi gatunkami skrzypu, zwłaszcza z trującym skrzypem błotnym, który wytwarza pędy płonne z umieszczonymi na szczycie pędami zarodnikonośnymi oraz z bardziej okazałym skrzypem błotnym, posiadającym białawe międzywęźla.
Preparat/rozcieńczenie Działanie Stosowanie
Gnojówka 1:5 mączniak prawdziwy, choroby wywoływane przez grzyby glebowe opryskiwać rośliny i glebę przez cały okres wegetacji co trzy tygodnie przez trzy dni, w czasie słonecznych dni przed południem
Gnojówka 1:4 wzmacnia rośliny, uzdrawia glebę podlewać rośliny i glebę kilkakrotnie w okresie wegetacji
Gnojówka fermentująca (4-5 dniowa) przędziorki, miseczniki, tarczniki, mszyce opryskiwać rośliny w czasie słonecznych dni przed południem
Wywar 1:5 (proporcje jak dla wyciągu) mieszanina z gliną służy do zaprawiania korzeni kapusty maczać korzenie kapusty przeciwko kile kapusty w razie potrzeby
Wywar 1:4 mączniak prawdziwy i rzekomy, rdze, parch jabłoni, kędzierzawość liści brzoskwini, zaraza ziemniaczana, septorioza pomidora opryskiwać glebę i rośliny kilkakrotnie co 2-3 tygodnie
Wywar 1:3 szara pleśń opryskiwać rośliny co trzy tygodnie przez trzy dni przed południem
Wyciąg nierozcieńczony (1kg świeżego lub 200g suchego ziela na 10l wody na 12h) mszyce opryskiwać rośliny w razie potrzeby
Wyciąg 1:5 wzmacnia rośliny (zobacz wywar 1:4) opryskiwać rośliny kilkakrotnie w okresie wegetacji
Napar 1:4 uodparnia rośliny na mączniaki, zgnilizny, rdze, parch, kędzierzawość liści brzoskwini, zarazę ziemniaczaną na pomidorach opryskiwać rośliny i glebę od końca marca do października co 2 tygodnie, zwłaszcza w wilgotne lata
Napar 1:5 (1kg świeżego skrzypu i 0,5kg wrotyczu lub 200g suszu) zmieszany w 1/3 z naparem z wrotyczu chroni przed mszycami, misecznikami, tarcznikami opryskiwać rośliny po pojawieniu się szkodników

Żywokost lekarski

Żywokost lekarski

Żywokost lekarski

Zbiór: w maju i czerwcu, na początku kwitnienia całe rośliny wraz z korzeniami; można użyć 200g ziela suszonego.

Preparat/rozcieńczenie Działanie Stosowanie
Gnojówka 1:5 mszyce opryskiwać rośliny zapobiegawczo i przy porażeniu
Gnojówka 1:10 pobudza rośliny do wzrostu podlewać glebę i rośliny w okresie wegetacji
Gnojówka 1:20 pobudza rośliny do wzrostu opryskiwać rośliny w okresie wegetacji
Wyciąg nierozcieńczony (1kg świeżego lub 150g suszonego ziela na 10l wody na 48h) stosować przy niedoborze potasu opryskiwać rośliny i glebę w okresie wegetacji
Wywar nierozcieńczony (proporcje jak dla wyciągu) stosować przy niedoborze potasu podlewać glebę w okresie wegetacji
Wywar 1:4 (moczyć 10-12h, gotować 1-2h; przechowywać do miesiaca) mszyce, miodówki, szkodniki kapustnych opryskiwać rośliny w czasie pojawu

Wrotycz pospolity

Wrotycz pospolity

Wrotycz pospolity

Zbiór: w lipcu-wrześniu zielone części roślin w czasie pełnego kwitnienia.

Preparat/rozcieńczenie Działanie Stosowanie
Gnojówka nierozcieńczona mrówki, pędraki podlewać mrowiska i glebę w czasie pojawu
Gnojówka 1:15 mszyce opryskiwać rośliny w czasie pojawu
Wywar 1:5 (500g świeżego lub 75g suchego ziela na 10l wody na 24h, gotować 20 minut) pchełki, mączlik szklarniowy, opuchlak truskawkowy, kwieciaki, roztocz truskawkowy, mrówki, mączniak prawdziwy opryskiwać rośliny i glebę zapobiegawczo i przy porażeniu
Napar 1:2 (300g świeżego lub 30g suszu na 10l wody) połyśnica marchwianka, wgryzka szczypiorka, wciornastki, mszyce (wraz ze skrzypem), pachówka strąkóweczka (wraz z pokrzywą) opryskiwać rośliny na krótko przed terminem lotu
Wyciąg 1:2 (proporcje jak dla naparu) śmietka cebulanka, wgryzka szczypiorka, mszyce, gąsienice namiotnikowate, bawełnice, gąsienice bielinków, owocówki, rdze opryskiwać rośliny i glebę zapobiegawczo i przy porażeniu

Bylica piołun

Zbiór: w lipcu-sierpniu górne, kwitnące części roślin.

Preparat/rozcieńczenie Działanie Stosowanie
Gnojówka nierozcieńczona (500g świeżego lub 50g suchego ziela na 10l wody) mrówki polewać mrowiska w czasie pojawu
Wyciąg nierozcieńczony (300g świeżych lub 30g suchych roślin na 10l wody) odstrasza gryzonie i ślimaki polewać nory i glebę w czasie pojawienia się szkodników
Wyciąg 1:2 owocówka jabłkóweczka i śliwkóweczka, gąsienice zjadające liście opryskiwać drzewa owocowe na krótko przed wylotem owocówek i w czasie pojawienia się gąsienic
Wywar nierozcieńczony (proporcje jak dla wyciągu) pchełki, mszyce, szpeciel jeżynowiec opryskiwać młode rośliny zapobiegawczo przeciwko mszycom i pchełkom 2 razy w tygodniu oraz na początku kwitnienia i po kwitnieniu przeciwko jeżynowcowi
Wywar 1:1 liściożerne gąsienice motyli opryskiwać zaatakowane drzewa owocowe w czerwcu i lipcu
Napar 1:3 (proporcje jak dla wyciągu) owocówka jabłkóweczka i śliwkóweczka, śmietka cebulanka, śmietka kapuściana, połyśnica marchwianka opryskiwać rośliny na krótko przed teriminem lotu oraz w czasie lotu

Cebula jadalna

Zbiór: używać całych cebul i łusek. Preparaty z cebuli można mieszać z preparatami z czosnku.

Preparat/rozcieńczenie Działanie Stosowanie
Gnojówka z łusek (20-50g łusek i zielonego szczypiorku na 1l wody na 4-7 dni) roztocze, zaraza ziemniaczana na pomidorach opryskiwać rośliny zapobiegawczo
Wyciąg nierozcieńczony (200g łusek na 10l wody, zostawić na 3-4 dni) przędziorki, mszyce, miodówki, skoczki opryskiwać rośliny kilkakrotnie
Wywar nierozcieńczony (75g cebul lub 500g łusek na 10l wody) choroby grzybowe, zaraza ziemniaczana, przędziorki, mszyce opryskiwać rośliny zapobiegawczo
Napar nierozcieńczony (proporcje jak dla wywaru) przędziorki, połyśnica marchwianka opryskiwać rośliny zapobiegawczo i w czasie lotu muchówek

Czosnek pospolity

Ząbki czosnku

Ząbki czosnku

Zbiór: używać ząbków czosnku, liści i/lub łusek. Preparaty z czosnku można mieszać z preparatami z cebuli.

Preparat/rozcieńczenie Działanie Stosowanie
Gnojówka nierozcieńczona (75g ząbków, 500g świeżych lub 200g suchych liści i łusek na 10l wody) połyśnica marchwianka opryskiwać rośliny i glebę w czasie lotu muchówek
Gnojówka 1:10 wzmacniająco, przeciwko chorobom grzybowym zapobiegawczo podlewać glebę wokół drzew owocowych
Wyciąg nierozcieńczony (250g ząbków na 10l wody zmielić, mieszać, po 15 minutach odcedzić) wielkopąkowiec porzeczkowy opryskiwać krzewy porzeczki czarnej podczas pękania pąków i tuż po kwitnieniu
Wyciąg nierozcieńczony choroby grzybowe, połyśnica marchwianka, śmietki opryskiwać rośliny zapobiegawczo wiosną i latem oraz przy porażeniu i w okresie lotu muchówek
Wywar nierozcieńczony (200g ząbków na 10l wody, zmielić, zostawić na 24h, gotować 20 minut) działa podobnie jak wyciąg stosować jak wyciąg
Napar nierozcieńczony (proporcje jak dla gnojówki) choroby grzybowe, połyśnica marchwianka opryskiwać rośliny zapobiegawczo kilkakrotnie w okresie lotu muchówek

Pomidor

Zbiór: stosować zdrowe, zielone części rośliny, głównie liście i usuwane pędy boczne, także niedojrzałe owoce, korzenie.

Preparat/rozcieńczenie Działanie Stosowanie
Gnojówka 1:10 (150g liści i pędów na 10l wody) przyspiesza wzrost pomidorów podlewać rośliny kilkakrotnie w okresie wegetacyjnym
Wyciąg nierozcieńczony (150g liści i pędów na 10l wody na 2h) rolnice, bielinek kapustnik, pachówka strąkóweczka opryskiwać rośliny w czasie wylotu motyli
Wyciąg z liści (400g liści zmielić, zalać wodą na 2-3h, przefiltrować i uzupełnić wodą do 10l) mszyce, pluskwiaki różnoskrzydłe, wciornastki, drobne gąsienice, larwy pilarzowatych opryskiwać rośliny dwukrotnie co 8-10 dni
Wywar 1:4 (4kg świeżych roślin na 10l wody gotować 30 minut, odstawić na 2h) mszyce, przędziorki, młode gąsienice zwójek i bielinków, tantniś krzyżowiaczek, pchełki, owocówki i mrówki opryskiwać rośliny przy porażeniu

Grafika: Gatunek trujący.svgNarecznica samcza/Orlica pospolita

Narecznica samcza

Narecznica samcza

Zbiór: zbierać liście paproci do końca czerwca.

Preparat/rozcieńczenie Działanie Stosowanie
Gnojówka nierozcieńczona (1kg świeżej lub 100g suchej orlicy pospolitej na 10l wody) mszyce opryskiwać rośliny, glebę, kompost wczesną wiosną przy porażeniu
Gnojówka 1:10 (z orlicy pospolitej) ślimaki, wzbogaca kompost w potas podlewać glebę i rośliny w razie potrzeby
Gnojówka nierozcieńczona (1kg świeżej lub 100g suchej narecznicy samczej na 10l wody) bawełnica korówka, miseczniki, ślimaki opryskiwać zimą rośliny lub podlewać glebę i rośliny w razie potrzeby
Uwaga! Uwaga!
Paprocie te są roślinami silnie trującymi, sporządzone z nich preparaty należy przechowywać w naczyniach opatrzonych czytelnymi etykietami, i przechowywać je w pomieszczeniach zamkniętych, niedostępnych dla dzieci.

Tabela ochrony

Nicienie

Przedstawiciel nicieni pod mikroskopem.

Przedstawiciel nicieni pod mikroskopem.
 
Rodzaj uszkodzenia wyrośla na pędach, korzeniach, liściach; korzenie zamierają
Szczególnie zagrożone rośliny rośliny ozdobne (nicienie pędowe na floksach), róża na piaszczystych glebach, maliny, truskawka, ziemniak, marchew, pietruszka
Środki zapobiegawcze uprawa współrzędna, ściółkowanie, odchwaszczanie, chore części roślin należy niszczyć, najlepiej spalać
Domowe sposoby ochrony uprawa aksamitki (Tagetes) i nagietka (Calendula), przeciwko nicieniom korzeniowym
Handlowe środki biologiczne Gartendoktor (przeciwko nicieniom korzeniowym), odkaża glebę

Plamistość liści

Rodzaj uszkodzenia infekcja grzybowa lub bakteryjna, na liściach powstają różnorodne plamy, często liście zamierają
Szczególnie zagrożone rośliny seler, fasola, ogórek, czosnek, groch, truskawka, ostróżka
Środki zapobiegawcze uprawa współrzędna; usuwać od razu źródła infekcji, chore liście spalać
Domowe sposoby ochrony pomidory po posadzeniu opryskiwać chudym mlekiem przez trzy dni z rzędu; rośliny zamgławiać często naparem ze skrzypu podczas wilgotnej pogody
Handlowe środki biologiczne Bio-S, środek do pielęgnacji pomidorów; Neudo-Vital, preparat z glonów

Bawełnica korówka

Rodzaj uszkodzenia pod wełnistym, białym, woskowym nalotem brązowe mszyce, po zgnieceniu wydziela się brunatnoczerwony sok; mszyce uszkadzają korę i powodują tworzenie się narośli
Szczególnie zagrożone rośliny głównie jabłoń; rzadziej grusze, głóg, ognik, pigwa
Środki zapobiegawcze sadzić odporne odmiany, pielęgnować korę i pień; chronić bleskotki! krąg wokół drzewa obsiewać nasturcją
Domowe sposoby ochrony czyścić korę szczotką, wycinać zaatakowane gałęzie, opryskiwać wyciągiem z paproci lub roztworem mydła ze spirytusem
Handlowe środki biologiczne Preicobakt, Bio-Baumanstrich, stosować przed pękaniem pąków, gdyż zagrożone są pożyteczne organizmy, np. pszczoły; w zimie opryskiwać Promanalem lub Neudosanem

Drutowce (larwy sprężyków)

Rodzaj uszkodzenia obgryzanie korzeni i młodych roślin, wygryzanie dziur w marchwi i ziemniakach
Szczególnie zagrożone rośliny sałata, młode rośliny
Środki zapobiegawcze chronić naturalnych wrogów: kreta, ryjówki, biegacze, ptaki; spulchniać glebę
Domowe sposoby ochrony pułapki z połówki ziemniaka lub marchwi; sadzić sałatę jako roślinę chwytną, zwiędniętą sałatę ostrożnie wykopać i wyłapać larwy

Pachówka strąkóweczka

Rodzaj uszkodzenia podziurawione strąki, wewnątrz odchody, nasiona wyjedzone przez małe gąsienice
Szczególnie zagrożone rośliny groch i fasola
Środki zapobiegawcze siew wczesny lub późny, omijający okres lotu pachówki
Domowe sposoby ochrony rozsypywać wapno z glonów
Handlowe środki biologiczne piretroidy, oprysk wieczorem 2x pod koniec kwitnienia, ale efekt niepewny

Kwieciak malinowiec

Chrząszcz powoduje usychanie pąków kwiatowych.

Chrząszcz powoduje usychanie pąków kwiatowych.
 
Rodzaj uszkodzenia ryjkowiec, składa jaja w pąki kwiatowe i przekłuwa szypułki kwiatowe, pąki zasychają i opadają
Szczególnie zagrożone rośliny truskawka, malina, jeżyna
Środki zapobiegawcze ściółkowanie wiosną liśćmi paproci
Domowe sposoby ochrony chore pąki usuwać, opryskiwać rośliny i glebę po zbiorach naparem z wrotyczu
Handlowe środki biologiczne piretrody - z reguły jednak w biologicznych ogrodach ich się nie stosuje

Pchełki ziemne

Rodzaj uszkodzenia przeświecające miejsca wygryzione na liściach
Szczególnie zagrożone rośliny krzyżowe: kapusta, kalarepa, rzodkiewka i rzodkiew
Środki zapobiegawcze utrzymywać wilgotną glebę, susza sprzyja rozmnażaniu pchełek, ściółkować; uprawa współrzędna z sałatą i szpinakiem
Domowe sposoby ochrony opryskiwać odwarem z piołunu lub wrotyczu 2x w tygodniu; rozsypywać wapno z glonów lub mączkę skalną; kwitnące gałęzie janowca kłaść w międzyrzędzia
Handlowe środki biologiczne piretroidy stosować w ostateczności

Rolnice (larwy sówkowatych)

Rodzaj uszkodzenia szarobrunatne, grube gąsienice żerują nocą na korzeniach, pędach, młodych liściach; gąsienica po dotknięciu zwija się
Szczególnie zagrożone rośliny młode rośliny sałaty, kapusty, marchew, salsefia, astry, kwiaty letnie
Środki zapobiegawcze często motyczyć glebę, gąsienice zbierać, sadzić sałatę jako roślinę wabiącą
Domowe sposoby ochrony opryskiwać ziemię wokół roślin naparem z wrotyczu lub piołunu, najlepiej wieczorem
Handlowe środki biologiczne preparat z Bacillus thuringiensis

Namiotnik

Larwy namiotników uszkadzają nieznacznie liście i pąki.

Larwy namiotników uszkadzają nieznacznie liście i pąki.
 
Rodzaj uszkodzenia na pąkach, liściach ślady żerowania; małe gąsienice roją się w oprzędzie na liściach
Szczególnie zagrożone rośliny jabłoń, pigwa, śliwa, głóg, tarnina
Środki zapobiegawcze ochrona ptaków oraz gąsieniczników; do wrogów należą także drapieżne pluskwiaki i mucha rączyca
Domowe sposoby ochrony wycinać gałęzie z oprzędami, strząsać gąsienice; zmywać silnym strumieniem wody; zamgławiać roztworem spirytusowo-mydlanym
Handlowe środki biologiczne smarować pnie preparatami Preicobakt, Bio-Baumanstrich jesienią i wiosną; przy silnym zaatakowaniu opryskiwać preparatem z Bacillus thuringiensis, najlepiej przed zagęszczeniem liści

Rdza gruszy

Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa, pomarańczowo-żółte plamy na górnej stronie liści, na dolnej małe wyrostki z zarodnikami
Szczególnie zagrożone rośliny grusza, przy czym żywicielem pośrednim jest jałowiec
Środki zapobiegawcze obserwować jałowce, wycinać zgrubienia w kształcie wrzeciona lub maczugi; niszczyć jałowce w bliskim sąsiedztwie gruszy
Domowe sposoby ochrony wzmacniająco działają odwary ze skrzypu, paproci lub cebuli i czosnku
Handlowe środki biologiczne zapobiegawczo opryskiwać jałowce i grusze preparatem z glonów; powtarzać wszystkie opryski po 10-14 dniach

Szara pleśń

Rodzaj uszkodzenia szary nalot pleśni na liściach i owocach; tkanka obumiera, powstają czerwono-brunatne plamy
Szczególnie zagrożone rośliny winorośl (z zaatakowanych pleśnią owoców powstają bardzo dobre wina), truskawka, malina, sałata, ogórek, pomidor, pelargonia, mieczyki, tulipany, narcyzy, cyklameny, piwonie
Środki zapobiegawcze zagrożenie występuje zwłaszcza w wilgotnych latach, pleśń poraża najpierw słabe rośliny; właściwa uprawa gleby, przewiewne stanowisko, ściółkowanie, odporne odmiany i unikanie przenawożenia
Domowe sposoby ochrony podlewać gnojówką ze skrzypu i pokrzywy, opryskiwać odwarem ze skrzypu; czosnek sadzić jako śródplon, chore rośliny niszczyć, truskawki ściółkować rozdrobnioną słomą
Handlowe środki biologiczne opryskiwać preparatem z glonów, Bio-S, Bio-Blatt, Neudo-Vital

Rdza wejmutkowo-porzeczkowa

Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa, na dolnej stronie liści porzeczek powstają żółte, później rdzawo-brunatne plamy i pęcherzyki, liście opadają; żywicielem pośrednim są sosny, mające na korze pęcherzykowate i pomarańczowe utwory
Szczególnie zagrożone rośliny czarna porzeczka, sosny o 5. igłach w pęczku (wejmutka)
Środki zapobiegawcze unikać sąsiedztwa sosen, sadzić piołun; chore liście wcześnie zrywać i niszczyć; dbać o przewiewne stanowisko
Domowe sposoby ochrony opryskiwać wiosną odwarem z piołunu, często naparem ze skrzypu
Handlowe środki biologiczne opryskiwać preparatem Bio-S, Neudo-Vital

Stonka ziemniaczana

Dorosła stonka ziemniaczana.

Dorosła stonka
ziemniaczana.
 
Rodzaj uszkodzenia liście zjedzone aż do pędów, szkody wyrządzają chrząszcze czarne w żółte paski i ich czerwonawo-żółte larwy
Szczególnie zagrożone rośliny głównie ziemniak, czasami pomidor, lulek, pokrzyk wilcza jagoda
Środki zapobiegawcze wrogami są biegaczowate, zdrowe rośliny są rzadziej atakowane, dlatego należy zapewnić dostatek próchnicy w glebie
Domowe sposoby ochrony zbierać chrząszcze, jaja, larwy; liście opylać wapnem z glonów lub mączką skalną, dla wzmocnienia podlewać gnojówką z pokrzywy; ściółkować liśćmi paproci
Handlowe środki biologiczne opryskiwać wyciągiem z glonów dla wzmocnienia; Spruzit-Staub tylko przy masowym pojawieniu, Novodor (preparat z Bacillus thuringiensis

Parch ziemniaka

Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa, powstają brunatne, popękane plamy na bulwach
Szczególnie zagrożone rośliny ziemniak
Środki zapobiegawcze używać zdrowe sadzeniaki; unikać zmęczenia gleby stosując odpowiedni płodozmian; zbyt duża zawartość wapnia w glebie sprzyja porażeniu przez grzyb
Domowe sposoby ochrony pozostaje jedynie zapobieganie

Nasionnica trześniówka

Osobnik dorosły. Larwy nasionnicy powodują gnicie owoców.

Osobnik dorosły. Larwy nasionnicy powodują gnicie owoców.
 
Rodzaj uszkodzenia larwy występują w miąższu, owoce gniją; szkodnik występuje w zasadzie tylko w łagodnym klimacie
Szczególnie zagrożone rośliny wszystkie odmiany czereśni, zwłaszcza podczas ciepłej pogody, jedynie odmiany wczesne są mniej atakowane
Środki zapobiegawcze sadzić wczesne odmiany czereśni, uszkodzone owoce od razu zebrać i zniszczyć; ściółkowany krąg wokół drzewa sprzyja jego odporności
Domowe sposoby ochrony opryskiwać naparem z piołunu około 3 tygodnie po kwitnieniu, co zapobiega składaniu jaj, jest to jednak możliwe tylko dla małych drzew
Handlowe środki biologiczne żółte tablice lepowe rozwieszać do okresu lotu, między majem a lipcem

Śmietka kapuściana

Rodzaj uszkodzenia larwy żerują w korzeniach i szyjce korzeniowej, liście zwisają i roślina obumiera
Szczególnie zagrożone rośliny kapustne, rzodkiew, buraki, gorczyca
Środki zapobiegawcze nie sadzić roślin w okresie lotu śmietki (koniec kwietnia do początku maja); rozsadę sadzić głęboko i obsypywać; zakładać siatki; uprawiać współrzędnie pomidory, ściółkować silnie pachnącymi ziołami
Domowe sposoby ochrony zakładać kołnierze; pędy smarować papką z gliny, podlewać gnojówką z ziół; rozsypywać popiół drzewny , mączkę skalną, wapno z glonów; niszczyć zaatakowane rośliny; w razie potrzeby zastosować oprysk roztworem mydła
Handlowe środki biologiczne przede wszystkim należy zapobiegać i obserwować młode rośliny kapusty, z handlowych preparatów można rozsypać Biośrodek do opylania warzyw

Kiła kapusty

Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa, zarodniki przez wiele lat pozostają w glebie; na korzeniach występują narośla i guzy
Szczególnie zagrożone rośliny kapustne, rzodkiew, rzodkiewka, lewkonia, dziko rosnące krzyżowe
Środki zapobiegawcze spulchniać i wapnować glebę; w dołki pod rozsadę sypać wapno z glonów, korzenie rozsady zanurzać w mieszaninie odwaru ze skrzypu i gliny; nie siać gorczycy jako nawozu zielonego! stosować urozmaiconą uprawę współrzędną, używać cebuli i pora jako przedplonu; chore rośliny należy niszczyć
Domowe sposoby ochrony opryskiwać naparem ze skrzypu, podlewać gnojówką z liści młodej kapusty
Handlowe środki biologiczne przy silnym porażeniu kilkakrotnie opryskać środkiem Bio-S w krótkich odstępach czasu; w dołki pod rozsadę można zastosować Kohl-Fit; najważniejsze jednak jest kilkuletnie zmianowanie

Pryszczarek kapustnik

Rodzaj uszkodzenia żerują larwy owada, liście sercowe wykrzywiają się i skręcają, kapusta nie tworzy główki
Szczególnie zagrożone rośliny wszystkie kapustne
Środki zapobiegawcze zmianowanie i uprawa współrzędna z pomidorami i selerem; opylać zasiewy wapnem z glonów a w odpowiednim czasie rozciągnąć siatkę lub włókninę
Domowe sposoby ochrony opryskiwać roztworem szarego mydła
Handlowe środki biologiczne w razie potrzeby opryskiwać piretroidami 3x w tygodniu liście sercowe młodych roślin, w okresie lotu owada, od końca maja do początku czerwca

Bielinek kapustnik, Bielinek rzepnik

Larwy bielinków kapustników pozostawiąją po sobie sam szkielet liścia.

Larwy bielinków kapustników pozostawiąją po sobie sam szkielet liścia.
 
Rodzaj uszkodzenia gąsienice motyli szkieletują liście
Szczególnie zagrożone rośliny kapustne, rzepak, buraki, lewkonia, dzikie krzyżowe
Środki zapobiegawcze chronić gąsieniczniki; uważać na żółte kokony poczwarek tego gatunku!; uprawiać współrzędnie pomidory, seler i szpinak; glebę okryć gałązkami ligustru
Domowe sposoby ochrony zapobiegawczo opryskiwać naparem z piołunu, naparem z wrotyczu lub odwarem z liści pomidora; rozsypywać wapno z glonów; jaja i młode gąsienice zbierać
Handlowe środki biologiczne przy silnym pojawie zastosować opryski preparatem z Bacillus thuringiensis (np. Neudorffs Raupenspritzmittel)

Kędzierzawość liści

Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa, liście są pofałdowane i skędzierzawione, pędy natomiast zniekształcone
Szczególnie zagrożone rośliny brzoskwinia, czasami migdał i morela
Środki zapobiegawcze stosować kompost i ściółkę wokół drzewa, uprawiać tam nasturcję i czosnek; niszczyć bezzwłocznie chore liście
Domowe sposoby ochrony jesienią opryskiwać drzewa i glebę naparem ze skrzypu i gnojówką z pokrzywy
Handlowe środki biologiczne jesienią opryskiwać preparatem Bio-S lub Neudo-Vital, zimą można zastosować wodę szklaną

Zaraza ziemniaka

Zaraze wywołuje grzyb Phytophthora infestans, na zdjęciu zakażony liść ziemniaka.

Zaraze wywołuje grzyb Phytophthora infestans, na zdjęciu zakażony liść ziemniaka.
 
Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa powodująca brunatne plamy na liściach i łodygach, nać obumiera; na bulwach brunatnoszare plamy, pod nimi zgnilizna; owoce pomidora stają się brunatnozielone lub czarniawe, twardnieją
Szczególnie zagrożone rośliny pomidor, ziemniak, papryka
Środki zapobiegawcze sadzić zdrowe sadzeniaki, nie stosować podatnych odmian (Bintje!); szybko usuwać porażone części roślin i niszczyć, daleko od siebie uprawiać pomidory i ziemniaki; liście pomidorów chronić przed wilgocią, podlewać jedynie glebę
Domowe sposoby ochrony opryskiwać i podlewać odwarem z pokrzywy, rozsypać wapno z glonów i mączkę skalną; pomidory można opryskać chudym mlekiem lub naparem z łusek czosnku i cebuli; często stosować zapobiegawczo odwar ze skrzypu
Handlowe środki biologiczne porażone rośliny opryskiwać preparatem Bio-S 2-3x w tygodniu, stosować opryski preparatem Neudo-Vital i preparatem z glonów, wzmacniającymi liście; najlepiej zapobiegać

Wgryzka szczypiorka

Rodzaj uszkodzenia na liściach ślady żeru, chodniki wewnątrz roślin, liście sercowe obumierają
Szczególnie zagrożone rośliny por, cebula
Środki zapobiegawcze uprawa współrzędna z marchwią i selerem; gąsienice i jaja należy zbierać; we właściwym czasie można rozpiąć siatkę nad młodymi roślinami
Domowe sposoby ochrony wycinać uszkodzone liście, co jest bardzo skutecznym zabiegiem, larwy w chodnikach zgniatać
Handlowe środki biologiczne w ostateczności można opryskiwać preparatem z Bacillus thuringiensis lub piretroidami

Turkuć podjadek

Turkuć podjadek jest rozpowszechnionym w Polsce dużym owadem.

Turkuć podjadek jest rozpowszechnionym w Polsce dużym owadem.
 
Rodzaj uszkodzenia podgryza korzenie i bulwy, ale zjada także szkodliwe owady i robaki
Szczególnie zagrożone rośliny młode i wczesne zasiewy
Środki zapobiegawcze chronić naturalnych wrogów: ryjówki, szpaki, kosy, krety
Domowe sposoby ochrony rozkopać korytarze, niszczyć gniazda; zakopać równo z ziemią słoiki jako pułapki
Handlowe środki biologiczne Ameisenöl wlany do korytarzy płoszy zwierzęta silnym zapachem; piretroidy stosować tylko w ostateczności, wlewając do korytarzy

Mączniak prawdziwy

Mączniak prawdziwy na liściach ogórka.

Mączniak prawdziwy na liściach ogórka.
 
Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa, rozprzestrzenia się podczas słonecznej pogody; na liściach pojawia się mączysty nalot, przedwcześnie zasychają
Szczególnie zagrożone rośliny drzewa owocowe, głównie jabłoń, agrest, winorośl, truskawka, także ogórek, groch, róże, astry, ostróżka, floksy
Środki zapobiegawcze stosować odmiany odporne, na przewiewnym stanowisku; chore części roślin od razu usuwać i niszczyć
Domowe sposoby ochrony zapobiegawczo opryskiwać naparem ze skrzypu, czosnku; opryskiwać roztworem siarczku potasu i mydła
Handlowe środki biologiczne przy porażeniu opryskiwać preparatem Bio-S, Bio-Blatt, Mehltaumittel lub Milsana

Mączniak rzekomy

Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa atakująca w lata mokre; na górnej stronie liści występują biało-żółte plamy pleśni, na stronie dolnej białoszary nalot grzybni
Szczególnie zagrożone rośliny róże, winorośl, kapustne, szpinak, cebula, sałata, ziemniak, pomidor
Środki zapobiegawcze spulchniać glebę, dbać o przewiewne stanowisko, stosować odporne odmiany; chore części roślin bezzwłocznie niszczyć
Domowe sposoby ochrony podlewać gnojówką z pokrzywy, zapobiegawczo opryskiwać naparem ze skrzypu
Handlowe środki biologiczne zapobiegawczo można zastosować Bio-S, preparat z glonów lub Neudo-Vital

Połyśnica marchwianka

Rodzaj uszkodzenia w korzeniach czerwono-brunatne chodniki, marchew cuchnie, liście przebarwiają się i obumierają
Szczególnie zagrożone rośliny marchew, rzadziej pietruszka, seler, pasternak, trybula, koper, kminek
Środki zapobiegawcze uprawa współrzędna z cebulą, porem i szczypiorkiem; otwarte, przewiewne stanowisko, bez świeżego obornika; wczesny siew, rozpinanie siatek
Domowe sposoby ochrony w międzyrzędziach kłaść silnie pachnące zioła, np. wrotycz, koperek, lawendę; stosować napar z ziół lub odwar z czosnku i cebuli od połowy maja do sierpnia co 2-3 tygodnie na wschody roślin
Handlowe środki biologiczne Biośrodek do opylania warzyw i/lub Etermut do marchwi rozpylać nad rzędami

Brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych i pestkowych

Rodzaj uszkodzenia rozpowszechniona choroba grzybowa, wierzchołki pędów zasychają, na owocach pojawiają się żółtobrunatne pierścienie, owoce ulegają mumifikacji
Szczególnie zagrożone rośliny drzewa owocowe pestkowe i ziarnkowe
Środki zapobiegawcze sadzić pod drzewami chrzan; chore owoce i gałęzie niszczyć
Domowe sposoby ochrony podczas kwitnienia opryskiwać naparem z chrzanu
Handlowe środki biologiczne zapobiegawczo i przy pierwszych objawach opryskiwać preparatem Bio-S; w ostateczności można zastosować preparaty miedziowe podczas kwitnienia, ze względu jednak na szkody ekologiczne, nie zaleca się ich

Mozaika

Rodzaj uszkodzenia na liściach pojawiają się żółtawe lub ciemne plamy, pstrokate jak mozaika; niekiedy pojawiają się guzki
Szczególnie zagrożone rośliny ogórek, dynia, melon, cukinia, pomidor, fasola, mieczyki
Środki zapobiegawcze sadzić rozsadę wolną od wirusa i odmiany odporne; niektóre mszyce przenoszą wirus, dlatego należy chronić rośliny przed nimi; narzędzia należy starannie czyścić, chore rośliny natomiast bezzwłocznie niszczyć
Domowe sposoby ochrony zapobiegawczo można opryskiwać chudym mlekiem
Handlowe środki biologiczne nie ma środków bezpośrednio zwalczających mozaiki wirusowe; zapobiegawczo działają preparaty Bio-S i preparaty miedziowe

Owocówka jabłkóweczka

Rodzaj uszkodzenia z początku na owocach pojawiają się małe jaja, następnie larwy drążą chodniki w miąższu owocu i w gnieździe nasiennym, w otworach wyjściowych pojawiają się odchody
Szczególnie zagrożone rośliny głównie jabłoń, rzadziej grusza i morela
Środki zapobiegawcze chronić organizmy pożyteczne: ptaki, nietoperze, gąsieniczniki; spady od razu zbierać; zakładać opaski chwytne lub około 20 cm od ziemi pułapki-kołnierze z tektury falistej (gdzie kryją się gąsienice), pułapki kontrolować i systematycznie usuwać
Domowe sposoby ochrony pod koniec maja można zapobiegawczo opryskiwać rośliny naparem z piołunu i naparem z wrotyczu, zapach preparatów tłumi wabiący zapach jabłek i drażni owady przy składaniu jaj
Handlowe środki biologiczne przy silnym zaatakowaniu można opryskiwać preparatem z Bacillus thuringiensis lub piretroidami

Owocówka śliwkóweczka

Rodzaj uszkodzenia w skórce owoców pojawiają się otwory, na owocach ślady żerowania, odchody w chodnikach; owoce przedwcześnie opadają
Szczególnie zagrożone rośliny śliwa
Środki zapobiegawcze ochrona organizmów pożytecznych: skorków, omomiłków, drapieżnych chrząszczy, muchy rączycy, złotooków, gąsieniczników i pająków
Domowe sposoby ochrony zaatakowane owoce należy zbierać; na pniach można zakładać opaski chwytne
Handlowe środki biologiczne starajmy się unikać stosowania handlowych preparatów, piretroidów, gdyż są niebezpieczne także dla organizmów pożytecznych!

Rdza

Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa, na liściach pojawiają się rdzawobrunatne plamy
Szczególnie zagrożone rośliny seler, fasola, porzeczki, róże, malwy
Środki zapobiegawcze używać zdrowych odmian, ściółkować, stosować uprawę współrzędną; unikać moczenia liści (deszczownie!)
Domowe sposoby ochrony zbierać i niszczyć chore liście; często powtarzać oprysk odwarem ze skrzypu, w przypadku zaatakowania także naparem z wrotyczu; rozsypywać mączkę skalną
Handlowe środki biologiczne SPS, Neudo-Vital

Zamieranie pędów malin

Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa, na pędach pojawiają się fioletowe lub czerwono-brunatne plamy, następnego roku kora pęka a pędy zamierają
Szczególnie zagrożone rośliny maliny
Środki zapobiegawcze maliny należy traktować jako rośliny leśne, którymi są w istocie: wymagają kwaśnego odczynu gleby, ściółkowania liśćmi, słomą ewentualnie korą, wilgotności; należy także unikać gęstego stanu roślin i regularnie wycinać porażone pędy
Domowe sposoby ochrony na początku zaobserwowania choroby należy zacząć na zmianę opryskiwać rośliny co 14 dni odwarem ze skrzypu, odwarem z pokrzywy i odwarem z rumianku zmieszanymi z niewielką ilością naparu z wrotyczu; w cięższych przypadkach można zmienić stanowisko dla roślin
Handlowe środki biologiczne zapobiegawczo można zastosować wiosną i jesienią Preicobakt, Bio-Baumstrich, Neudosan

Skorupik jabłoniowy

Rodzaj uszkodzenia na gałęziach i pniu pojawiają się tarczki, uszkodzona tkanka drewna powoduje zamieranie gałęzi; na owocach jabłoni i gruszy pojawiają się czerwone plamy wskutek ssania
Szczególnie zagrożone rośliny drzewa owocowe, głównie jabłoń, śliwa, grusza, także oleander i laur
Środki zapobiegawcze należy corocznie malować pnie; ochrona organizmów pożytecznych, zwłaszcza bleskotek
Domowe sposoby ochrony pnie należy oczyszczać, na roślinach ozdobnych można rozgniatać szkodniki, liście można obmyć ługiem mydlarskim (roztworem)
Handlowe środki biologiczne można zastosować Preicobakt, Bio-Baumanstrich, Neudosan, ale silniejsze środki wyrządzają więcej szkody niż pożytku

Zgorzel podstawy łodygi

Rodzaj uszkodzenia zgorzel powodują różne infekcje grzybowe, czasem bakteryjne: na szyjce pojawiają się ciemne przewężenia; rośliny w pewnym momencie przewracają się i zamierają
Szczególnie zagrożone rośliny głównie siewki i młode rośliny takich gatunków jak: kapusta, sałata, ogórek, kwiaty, zioła
Środki zapobiegawcze nawozić glebę dojrzałym kompostem i mączką skalną; stosować tylko zdrowy materiał siewny, czyścić pojemniki pod rozsady; nie siać i nie sadzić zbyt gęsto; inspekty wietrzyć i stosować zmianowanie roślin
Domowe sposoby ochrony glebę i siewki opryskiwać naparem ze skrzypu
Handlowe środki biologiczne opryskiwać preparatem Bio-S i dla wzmocnienia wyciągiem z glonów

Przędziorek chmielowiec, Przędziorek owocowiec

Fasola zaatakowana przez przędziorka chmielowca.

Fasola zaatakowana przez przędziorka chmielowca.
 
Rodzaj uszkodzenia górna powierzchnia liści w plamki srebrzyste i brązowe; na dolnej pojawia się delikatny oprzęd z małymi roztoczami; silnie zaatakowane liści usychają i opadają; Przędziorek owocowiec żyje bez oprzędu na dolnej stronie liści, wyraźnie rzucają się w oczy jego czerwone jaja na gałęziach lub pędach
Szczególnie zagrożone rośliny fasola, ogórek, dyniowate, truskawka, krzewy jagodowe, chryzantemy, dalie, hortensje, róże, malwy, rośliny szklarniowe, nektaryna, morela, brzoskwinia dla przędziorka chmielowca oraz jabłoń, śliwa, orzech, porzeczki, agrest, malina dla przędziorka owocowca
Środki zapobiegawcze należy chronić naturalnych wrogów: drapieżne roztocze, pluskwiaki, chrząszcze, gąsieniczniki, złotooki, pryszczarki, biedronki, pająki; trzeba stosować zrównoważone nawożenie, ściółkować, opadłe liście zbierać; często wietrzyć szklarnie i inspekty; starannie pielęgnować kręgi wokół drzew a pnie drzew malować
Domowe sposoby ochrony opryskiwać odwarem ze skrzypu, wrotyczu i piołunu lub naparem z czosnku; opylać mączką skalną; dla wzmocnienia roślin stosować gnojówkę z pokrzywy i preparat z glonów
Handlowe środki biologiczne Neudosan, w ostateczności można zastosować zimowe opryskiwanie Promanalem lub piretroidami; w szklarni można użyć zakupionych roztoczy drapieżnych

Czarna plamistość liści róży

Rodzaj uszkodzenia choroba grzybowa, na liściach pojawiają się okrągłe, czarnobrunatne plamy, podobne do gwiazdy z promieniami; liście masowo żółkną i opadają
Szczególnie zagrożone rośliny róża
Środki zapobiegawcze usuwać chore liście, dobierać odmiany do stanowiska, stosować odpowiednią dla róż uprawę gleby i nawożenie
Domowe sposoby ochrony można rozsypać popiół drzewny, opryskiwać naparem ze skrzypu, liście opylać mączką skalną; między różami można sadzić czosnek
Handlowe środki biologiczne w razie porażenie kilkakrotnie po kolei można zastosować Bio-S, Neudo-Vital, preparat z glonów i preparaty roślinne

Krocionogi

Rodzaj uszkodzenia żywią się martwą materią organiczną i dopiero w przypadku jej braku żerują na roślinach i owocach
Szczególnie zagrożone rośliny truskawka, cebula, ogórek, kiełki grochu i fasoli, kwiaty
Środki zapobiegawcze najważniejsze jest nawożenie kompostem! rośliny można opylać mączką skalną
Domowe sposoby ochrony można wyłapywać nadmiar krocionogów pod przewrócone doniczki lub połówki od ziemniaków
Handlowe środki biologiczne krocionogi głównie są pożyteczne, gdyż mają udział w tworzeniu próchnicy; jedynie w przypadku wilgotnych lat mogą stać się plagą

Wciornastki

Rodzaj uszkodzenia na liściach pojawiają się jasne, pstrokate plamki, spodnia część liści jest mazista
Szczególnie zagrożone rośliny groch, cebula, ogórki, czasem mieczyki, zwłaszcza podczas ciepłej pogody
Środki zapobiegawcze zmianowanie roślin, przewiewne stanowisko, równomierna wilgotność, wczesne terminy siewu
Domowe sposoby ochrony jesienią należy starannie oczyścić bulwy mieczyków
Handlowe środki biologiczne można zastosować piretroidy, ale najważniejsze są biologiczne zabiegi uprawowe

Mączlik szklarniowy

Rodzaj uszkodzenia na dolnej stronie liści pojawiają się kolonie białych, latających owadów, pojawiają się plamy po ssaniu i często dodatkowo grzyby sadzaki
Szczególnie zagrożone rośliny głównie rośliny w szklarniach, pomieszczeniach, inspektach: pomidor, ogórek, fuksja, pelargonia, pierwiosnki; na zewnątrz np. kapusta
Środki zapobiegawcze dbać o wietrzenie upraw pod osłonami; chronić pająki i gąsieniczniki
Domowe sposoby ochrony zagony kapusty opryskiwać naparem z wrotyczu, rośliny podlewać gnojówką z pokrzywy; nie zostawiać luzem resztek kapusty na polu
Handlowe środki biologiczne w szklarni stosować gąsieniczniki lub żółte tablice lepowe, opryskiwać preparatem Neudosan o preparatem z glonów

Śmietka cebulanka

Rodzaj uszkodzenia larwy żerują na łuskach i wewnątrz cebul, cebule ostatecznie gniją
Szczególnie zagrożone rośliny cebula, por, czosnek, szczypiorek
Środki zapobiegawcze uprawa wraz z marchwią; roślin nie uprawiać po silnie pachnących nawozach, świeżych obornikach; siać późno unikają okresu lotu od końca kwietnia do maja, nad zagonem rozciągnąć siatkę lub włókninę
Domowe sposoby ochrony 2x w tygodniu opryskiwać naparem z wrotyczu lub piołunu; opylać dymkę wapnem z glonów lub mączką skalną; uszkodzone rośliny niszczyć
Handlowe środki biologiczne można zastosować Biośrodek do opylania warzyw

 

Źródło: Wikibooks . Treść udostępniana na licencji GNU Free Documentation License

 

Autor: Wikibooks