Antyoksydanty

Pora wyjaśnić, co to są antyoksydanty. Są to związki chemiczne wykazujące zdolność neutralizowania wolnych rodników....

Pora wyjaśnić, co to są antyoksydanty. Są to związki chemiczne wykazujące zdolność neutralizowania wolnych rodników.

Dzielimy je na dwie podstawowe grupy:

- endogenne (wewnętrzne, istniejące w każdej komórce, chroniące Twój organizm od środka),

- egzogenne, dostarczane organizmowi z zewnątrz.

Do najważniejszych antyoksydantów endogennych zaliczane są enzymy antyoksydacyjne, związki drobnocząsteczkowe, różne wyspecjalizowane białka oraz koenzymy. Szczególnie ważną rolę odgrywają:

· dysmutaza nadtlenkowa (SOD - Super Oxid Dismutase),

· peroksydaza glutationowa selenozależna,

· katalaza,

· reduktaza glutationowa,

· transferaza,

· poliaminy,

· melatonina,

· estrogen,

· laktoferyna,

· kwas moczowy,

· kwas liponowy,

· ceruloplazmina,

· albumina,

· glutation,

· endogenny koenzym Q₁₀.

Z kolei typowe antyutleniacze egzogenne - dostarczane wraz z pożywieniem lub w postaci specjalnie dobranych suplementów to:

· witamina A,

· witamina C,

· witamina E,

· karotenoidy (α i β-karoten, likopen, luteina),

· ksantofile,

· egzogenny koenzym Q₁₀,

· polifenole.

Do obu grup - egzogennej i endogennej - można zaliczyć dodatkowo biopierwiastki: cynk, miedź, selen, mangan, kobalt (rzecz jasna - w odpowiedniej ilości i w połączeniu z innymi składnikami). 

Mamy więc w zasadzie cztery główne źródła zaopatrywania naszych organizmów w antyoksydanty:

Ø enzymy,

Ø naturalne witaminy,

Ø organiczne składniki mineralne,

Ø składniki sekundarne (wszelkie bioflawonoidy i inne związki).

Do tego dochodzą również niektóre wyspecjalizowane białka w postaci aminokwasów. 

Wymienione antyoksydanty stanowią doskonałą broń i doskonałe zaopatrzenie całego układu immunologicznego w walce z zagrożeniami.

Warto, abyś poznał dokładniej informacje dotyczące szczególnej grupy antyoksydantów, jakimi są polifenole i w ich grupie zwłaszcza OPC - oligomeryczne proantocyjanidyny. Przedstawimy je w dalszej części opracowania.  

Jak więc sam widzisz, można wzmacniać nasz układ antyokydacyjny, a przez to zdrowie, stosując dietę bogatą w antyutleniacze lub uprawiając umiarkowany sport czy trening w postaci długich pieszych wędrówek, aktywnej rekreacji, aktywnego przebywania na świeżym powietrzu.  

Zdajesz sobie sprawę, że na poziom antyutleniaczy endogennych masz niewielki wpływ, natomiast zasadniczy na poziom antyoksydantów egzogennych. 

Antyoksydanty chronią każdego z nas przed ryzykiem zachorowania na nowotwory, choroby układu krążenia, cukrzycę, choroby stawów, zaćmę. Podnoszą ogólną odporność organizmu na zakażenia i infekcje, łagodzą przebieg wielu chorób.

Odpowiedni poziom antyoksydantów w organizmie ma także istotne znaczenie w profilaktyce zaburzeń czynności mózgu.Wiele badań wykazało zmniejszenie występowania dużej liczby chorób neurologicznych, łącznie z niedokrwieniem mózgu, chorobą Parkinsona i Alzheimera w grupach o dużym spożyciu jarzyn i owoców lub stosujących suplementację antyoksydacyjną. Wg amerykańskich instytucji - National Cancer Institute i National Research Council, odpowiedni poziom antyoksydantów może zapewnić dieta uwzględniająca nie mniej niż dwa różne owoce i trzy porcje różnych jarzyn dziennie. Tylko rodzi się tu pytanie: jakie owoce i jakie warzywa? Z pól i sadów nawożonych sztucznie i opryskiwanych pestycydami kilkanaście razy w okresie wegetacji?

Wróćmy jednak do antyoksydantów.

Antyoksydanty są więc podstawowymi elementami układu antyoksydacyjnego organizmu. W jego jakości kryje się m.in. tajemnica długowieczności.  

Dwaj naukowcy Miguci i Fleming przedstawili w 1986 r. hipotezę starzenia się w wyniku uszkodzeń utleniających. Inne badania (m.in. mediolańskiego zespołu badawczego) udowodniły niezbicie, że tajemnica długowieczności związana jest w dużej mierze ze sprawnym systemem antyoksydacyjnym organizmu. 

Produkcji wolnych rodników znakomicie sprzyjają stresujący tryb życia, złe odżywianie, niektóre leki, zanieczyszczenia środowiska. Wolne rodniki tlenowe powstające w procesach spalania - palenia papierosów, spalania benzyny, promieniowania radioaktywnego, grillowania, smażenia potraw, w naturalnych procesach zachodzących w organizmie - muszą zostać „rozbrojone". Robią to przeciwutleniacze, tj. związki chemiczne wykazujące zdolność neutralizowania wolnych rodników.

Do wyjątkowo skutecznych, bo działających wewnątrz komórki, antyoksydantów należy duet witamin : A i E.  

Najbardziej są skuteczne, gdy działają razem. Rozpuszczają się w tłuszczach, więc bez najmniejszego problemu przechodzą przez cienką lipidową błonę komórki i wnikają do jej wnętrza.  

Witaminy A i E blokują w komórkach agresywny, reaktywny tlen poprzez przyłączenie się do niego i oddanie swego elektronu. Dodatni uprzednio jon tlenu przyłączając brakujący mu elektron, którego na oślep szukał, staje się elektrycznie obojętną cząstką - ponownie życiodajnym tlenem. Witamina E i wszelkie karotenoidy (witamina A, β-karoten) oraz koenzym Q₁₀ chronią przed utlenieniem związki tłuszczowe we krwi i w obrębie błon komórkowych. 

Jak więc widzisz, witaminy A i E niejako „ofiarowują się" za Ciebie, by uchronić przed zniszczeniem Twoje białka i twoje DNA.

Witamina C „wymiata" wolne rodniki z krwi i płynu otaczającego komórki.

Glutation chroni przed wolnymi rodnikami wnętrze komórki.

Enzymy antyoksydacyjne, których aktywność zależy od zaopatrzenia ustroju w pierwiastki śladowe, działają we wszystkich obszarach i układach. 

Co jest źródłem antyutleniaczy egzogennych?

Wyjątkowo bogaty zestaw skutecznych antyoksydantów jest zawarty w wielu roślinach i suplementach z nich produkowanych: np. witamina A, E, C, koenzym Q₁₀, beta-karoten, bioflawonoidy (antocyjany, proantocyjany, kurkumin, zeaksantyna, likopen, luteina, kumaryny i kwas chlorogenowy, kwas elagowy, genisteina, izotiocyjaniany i indole, fitoestrogeny, sulforafan).

W badaniach prowadzonych przez University of Hawaii (USA) dowiedziono, że dieta obfitująca w środki spożywcze, które są dobrymi źródłami antyoksydantów (w tym przypadku badano cebulę, białe grejpfruty i jabłka), może zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka np. oskrzeli aż o 50%!  

Wszystkie antyoksydanty odgrywają dodatkowo decydującą rolę we właściwym funkcjonowaniu błony komórkowej poprawiając tym samym przekazywanie substancji odżywczych z krwi do poszczególnych komórek.

Pamiętać należy, że wskazany jest umiar w uzupełnianiu antyoksydantów za pomocą środków farmakologicznych. Nadmierne ilości syntetycznych witamin w tabletkach mogą wręcz zaszkodzić, w przeciwieństwie do naturalnych antyutleniaczy zawartych w sałatkach owocowo-warzywnych czy żywności specjalizowanej produkowanej na bazie naturalnych składników.  

Powinieneś jeść więc dużo owoców i warzyw, ale powinieneś również o czymś pamiętać. Środowisko życia roślin jest takie same jak zatrute środowisko, w którym żyje człowiek. Są więc one narażone na identyczne szkodliwe oddziaływania.

Oznacza to, że rośliny także bronią się przed wolnymi rodnikami za pomocą zawartych w nich witamin A i E oraz innych antyutleniaczy. Większość witamin zawartych w roślinach może być więc unieczynniona, a ich działanie antyoksydacyjne już wykorzystane przez rośliny. W dodatku dzisiejsze rośliny zawierają znacznie mniej witamin i minerałów, niż 20-40 lat temu (patrz Tab.7 i Tab. 8.). Potrzeba więc znacznej ilości warzyw i owoców, by zapewnić skuteczną ochronę Twojemu organizmowi przed wolnymi rodnikami.

Czy ta odrobina surówki, która zjadasz codziennie (a zjadasz ją codziennie?) zapewni Ci doskonałe zabezpieczenie? 

Należy więc dzisiaj wspomagać organizm suplementami wytwarzanymi z warzyw i owoców, ziół i zbóż. Zawierają one - jako koncentraty - duże ilości naturalnych antyoksydantów (w przeciwieństwie do uprawianych obecnie roślin).

Nasza kondycja musi być systematycznie odbudowywana - dzień w dzień - przy pomocy suplementów, ponieważ również dzień w dzień generujemy coraz większe obciążenie naszych organizmów jedząc to, co jemy, paląc papierosy, pijąc wodę taką, jaką pijemy, żyjąc w zdegradowanym środowisku i oddychając takim powietrzem, jakim oddychamy. Nie da się przekroczyć granicy zdolności obronnych i adaptacyjnych naszego organizmu bez ryzyka pogorszenia zdrowia i skrócenia życia.

O antyoksydantach egzogennych, dostarczanych z pokarmem roślinnym powiemy sobie nieco później. Natomiast teraz od razu kilka słów na temat glutationu. Nie jest podawany z zewnątrz, nie możemy zaliczyć go do produktu pokarmowego, więc jego rolę przedstawimy oddzielnie, poza rozdziałem dotyczącym substancji zawartych w pokarmach.  

Glutation 

Glutation jest silnym antyoksydantem, którego polem działania jest wnętrze komórki. Ten trójpeptyd wytwarzany jest przez organizm z trzech aminokwasów: cysteiny, kwasu glutaminowego i glicyny. Podkreślmy: organizm nie jest w stanie przyswajać glutationu podawanego z zewnątrz (przynajmniej dzisiaj jeszcze nie wyprodukowano odpowiedniej postaci takiego łatwo przyswajalnego egzogennego glutationu). Dlatego substancja ta musi zostać wyprodukowana przez samą komórkę.

Glutation potrafi doskonale zneutralizować nadtlenek wodoru H₂O₂, pojawiający się w substancjach lipidowych (tłuszczowych) zawartych w błonach komórkowych. Równie skutecznie może doprowadzić rodnik hydroksylowy HO, najniebezpieczniejszy z wolnych rodników, do postaci wody.

Działa również jako środek antytoksyczny w stosunku do wielu toksyn-kancerogenów (zwłaszcza aflatoksyny typu B1).

Spełnia olbrzymią rolę w utrzymaniu sprawności układu odpornościowego. Pomaga w utrzymaniu prawidłowego zapasu witaminy E i C w organizmie.

Badania naukowe wykazują, że wszelkie procesy związane ze starzeniem się, chorobą Alzheimera, Parkinsona, zaćmą, miażdżycą, chorobami nowotworowymi, poprzedzone są zwykle (lub są połączone) z obniżeniem poziomu glutationu w zaatakowanych komórkach i tkankach. Jedynie w komórkach nowotworowych - jak przedstawiają badania - mamy do czynienia z wyższym poziomem glutationu w porównaniu do komórek zdrowych otaczających guz. Domniemywa się więc, że rak wykorzystuje glutation do własnej obrony przed np. cytotoksynami stosowanymi w chemioterapii. W tym m.in. upatruje się przyczyn niepowodzeń chemioterapii w leczeniu nowotworów.

Czy zauważyłeś już, że istnienie glutationu - tej wspaniałej substancji oznacza, że każda komórka Twojego ciała dysponuje możliwością skutecznej obrony przed zagrożeniami?

Wystarczy tylko, jeśli organizm dysponuje odpowiednią ilością tej substancji. Do jej wyprodukowania powinien jednak posiadać odpowiedni potencjał witamin i składników mineralnych.

Fragment książki "Barwy Twojego Zdrowia - Tajemnice suplementacji". Autor: Janusz Dąbrowski