Oczami można słyszeć, słuchem widzieć, a smakiem dotykać i wiele jeszcze innych kombinacji obierania rzeczywistości.
Fachowo nazwano to zjawisko Synestezją. Posiada tę zadziwiającą zdolność aż jeden procent ludzkości.
Czy twierdzenia niektórych osób, jakoby potrafiły smakować kształty, widzieć smaki i słyszeć kolory, są oznakami zjawisk paranormalnych, czy raczej sztuczka ich umysłu?
Istnieją dwie teorie tłumaczące owe zjawisko. Jedna mówi, że istnieje więcej połączeń synaptycznych pomiędzy neuronami przenoszącymi "zmysłowe informacje", a druga - że ilość połączeń synaptycznych jest taka sama, a mieszanie się odbieranych doświadczeń wynika z tego iż zachwiana jest równowaga pomiędzy hamowaniem i wyciszaniem docierających impulsów w mózgu.
Synestezja, łączenie wrażeń odbieranych przez jeden ze zmysłów z doznaniami związanymi z innym zmysłem, np. przekształcanie wrażeń słuchowych we wzrokowe ("barwa dźwięku").
Słyszenie wyrazu zazwyczaj wywołuje obraz oznaczanego przedmiotu. Istnieją jednak ludzie, którzy zaczynają czuć smak słowa, zanim jeszcze zostanie wypowiedziane. U tych osób mamy do czynienia z rzadką postacią synestezji ("skrzyżowania" wrażeń zmysłowych), kiedy smak słowa jest wyzwalany przez jego znaczenie.
Słyszenie, wypowiadanie lub czytanie wyrazów uruchamia w ustach złożone wrażenia smakowe — tłumaczy Julia Simner z Uniwersytetu w Edynburgu.
Synestezja jako smakowanie słów jest tak niezwykła, że nie mieliśmy pojęcia, jak często występuje — wyznaje Simner. Podróżując między Anglią a Szkocją i po Stanach Zjednoczonych, musiała ona przebyć ponad 8 tys. kilometrów, aby znaleźć 6 osób obdarzonych takimi zdolnościami.
Synestezja jest zjawiskiem naturalnym i automatycznym. Dało się to stwierdzić za pomocą zaawansowanych metod obrazowania mózgu. Gdy Simner i jej współpracownik Jamie Ward pokazywali badanym niezwykłe obiekty, odkryli, że smak był aktywowany przez znaczenie, a nie przez brzmienie słowa (Nature). Posmak wyrazu był wyczuwalny, zanim zaczęto wypowiadać wyraz. Jest to wyzwalane przez obszar mózgu odpowiedzialny za kodowanie znaczenia słów, a nie przez rejon przechowujący pamięć brzmienia wyrazów.
Simner tłumaczy, że synestezja jest efektem aktywowania połączenia pomiędzy obszarami, które normalnie się ze sobą nie komunikują. Takie samo połączenie występuje u wszystkich ludzi, lecz u większości osób jest ono hamowane i nie dochodzi do przepływu informacji.
W poszukiwaniu teorii.
Wydaje się, że wciąż jeszcze za wcześnie jest na to, aby jednoznacznie stwierdzić, co z powyższych faktów wynika dla naszej wiedzy o ludzkim umyśle. Jeśli naukowcom uda się w końcu ustalić, co naprawdę jest powodem owej niezwykłej komunikacji pomiędzy zmysłami i dlaczego większość z nas traci zdolność "uniwersalnego" postrzegania wraz z wkroczeniem w wiek dorosły, być może osiągniemy dzięki temu pełniejszy wgląd w naturę zarówno naszej świadomości, jak i postrzeganej przez nas rzeczywistości.
FAKTY - kompozycje pełne barw.
Wielu kompozytorów przy tworzeniu utworów muzycznych stara się wywołać wrażenie kolorów, nikt jednak nie wie, ilu z nich jest prawdziwymi synestetykami. W swej apokaliptycznej fantazji "Kwartet końca czasów" współczesny twórca francuski Olivier Messiaen użył czegoś, co sam określił jako "kaskady akordów błękitno-pomarańczowych". Do komponowania "kolorowej muzyki" zainspirował go widok barwnych witraży w katedrze. Również elementy twórczości rosyjskiego kompozytora Aleksandra Skriabina wykazywały oznaki synestezji. Jedna z partii utworu "Prometeusz - poemat ognia" rozpisana jest na "organy barwne". Zamiast wydawać dźwięki, instrument zalewa słuchaczy kolorowym światłem. Różnym nutom przypisane były różne kolory. Skriabin sam skonstruował owe niezwykłe organy, które miały odzwierciedlać barwny pojawiające się w jego umyśle pod wpływem dźwięków. Pod koniec kompozycji instrument miał rozświetlić widownię białym światłem, "tak jasnym, że aż bolesnym dla oczu".
ANALIZA - niezwykłe uzdolnienia.
W książce "Synestezja" zamieszczono zbiór esejów pod redakcją Simona Baron-Cohena i Johna E. Harrisona. W jednym z nich dr Richard Cytowic prezentuje cechy charakterystyczne dla zjawiska synestezji: kobiety są 2,5 razy bardziej podatne na synestezję niż mężczyźni. Większość synestetyków cechuje leworęczność; choć wielu synestetyków cechuje ponadprzeciętny iloraz inteligencji, wielu z nich ma kłopoty w operowaniu liczbami oraz w odróżnianiu prawej strony od lewej; zdolność synestezji towarzyszy wyższa niż przeciętna zdolność zapamiętywania słów - często przypominanie sobie materiału jest osiągane dzięki kojarzeniu z kolorami; synestezja występuje w parze ze znakomitą pamięcią przestrzenną, m. in. z perfekcyjnym zapamiętywaniem rozmieszczenia przedmiotów; około 17% synestetyków wykazuje podatność na doznania paranormalne, takie jak deja vu, sny prorocze lub wyczuwanie obcej obecności, gdy nikogo nie ma w pobliżu. Jedna z badanych kobiet twierdziła, jakoby została uprowadzona przez kosmitów i przeniesiona do ich pojazdu, gdzie uprawiali z nią seks, przez co nie była już nigdy zdolna do normalnych kontaktów z mężczyznami.
FAKTY - odmienne stany świadomości.
Badania nad pracą mózgu wykazał, że synestezja przypomina wiele innych zjawisk, z których wszystkie maja coś wspólnego z odmiennymi stanami świadomości. Stanem najbardziej pokrewnym synestezji jest padaczka skroniowa. Stan padaczki skroniowej pojawia się wówczas, gdy grupy komórek nerwowych w mózgu generują nieprawidłowe wyładowani elektryczne w obszarze płatu skroniowego w lewej półkuli mózgu. Atakom towarzyszą zwykle złudzenia wzrokowe i słuchowe, doświadczenia opuszczania ciała, przeczucia zdarzeń przyszłych oraz wszechogarniające poczucie "ekstazy religijnej". W niektórych przypadkach padaczki skroniowej obserwuje się także szczególną interakcję pamięci, emocji i zmysłów, niezwykle zbliżoną w charakterze do doznań synestezji. Zastanawiający jednak jest fakt, że wszelkie paranormalne doznania wywołane padaczką skroniową są wynikiem patologicznego funkcjonowania mózgu, spowodowanego na przykład nowotworem, podczas gdy synestezja naturalna nie jest zwykle łączona z żadną dysfunkcją układu nerwowego.