JustPaste.it

OSOBOWOŚĆ - Wpływ przekonań na funkcjonowanie

Osobowość kształtują przekonania. Przekonania kształtują uczucia i zachowanie człowieka. Negatywne, destrukcyjne przekonania to częsty temat pracy w gabinecie psychoterapeuty.

Osobowość kształtują przekonania. Przekonania kształtują uczucia i zachowanie człowieka. Negatywne, destrukcyjne przekonania to częsty temat pracy w gabinecie psychoterapeuty.

 

  

„Zamienić przymus/żądanie na preferencję” – - czyli racjonalno – emotywna psychoterapia A. Ellisa   Albert Ellis w swojej racjonalno – emotywnej koncepcji psychoterapii pokazuje istotne znaczenie przekonań dla jakości funkcjonowania człowieka. Niniejszy artykuł omawia związek pomiędzy przekonaniami a emocjami i działaniem. Uświadamia bezpośrednie i długoterminowe konsekwencje tego związku. Proponuje konstruktywne rozwiązania, które pomagają eliminować negatywne skutki przekonań.  1. REBT, czyli od A do E:   Racjonalno – emotywna terapia behawioralna (od ang. Rational Emotive Behavior Therapy, w skrócie REBT) zakłada, że ludzie w życiu doświadczają różnych wydarzeń. Ellis definiuje je jako wydarzenia aktywizujące – A (adversities). Wywołują one określone przekonania – B (beliefs), które prowadzą do uczuć, działań, nowych przekonań. Są to konsekwencje – C (consequences). Jeśli człowiek doświadcza negatywnych wydarzeń doświadcza negatywnych uczuć. Ellis wyodrębnia „zdrowe” i „niezdrowe” negatywne uczucia. Pierwsze pochodzą od przekonań racjonalnych – RB (rational beliefs), drugie od przekonań nieracjonalnych – IB (irrational beliefs) n/t wydarzenia. Nad przekonaniami nieracjonalnymi w procesie terapii dyskutuje się, co nazywa się dysputą wewnętrzną – D (disputing). Nowe – racjonalne przekonania i zdrowe uczucia są konsekwencjami procesu psychoterapii – E (effective new philosophies, emotionas and behaviors).   Można to przedstawić na przykładzie: Jan nie wykazuje zainteresowania Anną (wydarzenie aktywizujące – A). Anna uważa, że dzieje się tak dlatego, ponieważ jest mało atrakcyjną kobietą dla Jana (nieracjonalne przekonania – IB). Anna doświadcza uczucia odrzucenia, braku akceptacji. Zaczyna myśleć, że jest nieatrakcyjna nie tylko dla Jana. Zaczyna unikać kontaktów z mężczyznami. Są to konsekwencje (C ). Proces psychoterapii w tym przypadku opierać się będzie na „sprowokowaniu” u Anny racjonalnych przekonań wyjaśniających zachowanie Jana – np. Jan nie ma czasu na kontakty towarzyskie. To uruchomi zdrowe negatywne uczucie, np. żal oraz nowe „zdrowe” zachowania – (E) – odpowiedzi na wydarzenia aktywizujące. Ellis zwraca uwagę, że myślenie, odczuwanie i zachowanie nie występują odrębnie. Są zintegrowane. Zatem dysputa wewnętrzna obejmować powinna zarówno przekonania, jak emocje i zachowanie.  

  1. Przede wszystkim emocje-problemy emocjonalne potem problemy praktyczne:

  Na ogół terapia REBT zaczyna się od problemów emocjonalnych wywołanych przez problemy praktyczne: jeśli pacjent pragnie skupić się na tym, jak zdobyć dobrą pracę, to terapeuta patrzy na uczucia utrudniające mu to, czyli np. na panikę, depresję, wściekłość, itp. wynikłe z braku pracy.    

  1. Odczucia i zachowanie jako konsekwencje jednocześnie dwóch sposobów myślenia:

  Warto podkreślić, że pacjent zwykle ma zarówno zdrowe, wynikłe z racjonalnych przekonań, jak niezdrowe, wynikłe z przekonań nieracjonalnych odczucia negatywne dotyczące tej samej przeciwności:   Wobec Janka lekceważąco zachowywał się jego wspólnik w pracy. Janek najpierw tłumaczył sobie to racjonalnie w następujący sposób: „Chciałbym, by się tak nie zachowywał, ale to jest tylko frustrujące, nie tak złe jak mogłoby być”, konsekwencją tego były zdrowe, negatywne uczucia frustracji i niechęci wobec lekceważącego go wspólnika. Jednocześnie żywił doń przekonanie irracjonalne: „On musi przestać tak się zachowywać przy klientach! Zachowuje się okropnie! Nie mogę tego znieść!” w wyniku czego doświadczał dysfunkcjonalnego i niezdrowego uczucia intensywnego gniewu i wściekłości.  

  1. Zamienić przymus/żądanie na preferencję:

  Janek jest przykładem tego, że uczucia jakich ludzie doznają wobec przeciwności są związane jednocześnie z rozsądną preferencją – chciałbym, by przeciwności nigdy nie wystąpiły i niemądrym żądaniem – musi, aby przeciwności przestały istnieć. Pacjent na te same zdarzenia aktywizujące reaguje jednocześnie zdrowo i niezdrowo, terapia służy wykazaniu mu jego dwojakich możliwości reakcji emocjonalnej i behawioralnej, tak by mógł swoje żądania/przymusy zamieniać na preferencje, minimalizując tym samym niezdrowe a wzmacniając zdrowe uczucie negatywne.  

  1. Trzy zasadnicze przymusy:

  Ellis w swojej praktyce terapeutycznej zwraca uwagę na następujące, najczęściej występujące przymusy wewnętrzne:  

  1.  
    1. „Muszę koniecznie, praktycznie zawsze, odnosić sukcesy w ważnych sprawach i związkach – bo inaczej okaże się, że jestem do niczego!”

Skutek: poczucie poważnego zagrożenia i bezwartościowości, depresja, rozpacz. Działania: wycofanie się, unikanie, uzależnienie.  

  1.  
    1. „ Inni ludzie koniecznie muszą, praktycznie zawsze traktować mnie ze zrozumieniem, grzecznie, uczciwie lub z miłością – bo jeśli nie, to nie są dobrzy i nie zasługują na żadną radość w życiu.”

Skutek: gniew, złość, furia, resentymenty (niezadowolenie, niechęć, uraza). Działania: walka, zemsta, przemoc, wojny, ludobójstwo.  

  1.  
    1. „Warunki, w których żyję, koniecznie muszą być konfortowe, przyjemne, wygodne – jeśli nie, to jest okrepnie, nie mogę tego znieść, a ten przeklęty świat jest do niczego!”

Skutek: żal nad sobą, złość, niska tolerancja na frustrację. Działania: wycofanie się, odwlekanie, uzależnienia.   Powyższe przymusy/żądania w postacji irracjonalnych przekonań przyczyniają się do powstawania w ludziach zaburzonych odczuć, działań, które niszczą próby radzenia sobie z nieprzyjemnymi doświadczeniami, wywołują nerwicę, lęki, depresję, wstręt do własnej osoby, zahamowania, fobie, nieśmiałość, brak asertywności, wycofanie.  

  1. Problem pierwotny wynikły z przymusu irracjonalnych przekonań a problem wtórny:

  Irracjonalne przekonanie może rodzić problem pierwotny, który z kolei może prowadzić do problemu wtórnego, w takiej sytuacji najlepiej jest rozpoczynać terapię od zaburzeń wtórnych, ich przykładem może być pacjentka Trudi: Była trzydziestoletnią atrakcyjną kobietą, której życie wyznaczało irracjonalne przekonanie: „Muszę sobie dobrze radzić”, dobrze radzić oznaczało być we wszystkim równie perfekcyjną. Owy perfekcjonizm wywoływał negatywne uczucie napięcia i stanowił pierwotny problem pacjentki. Gdy rozpoczęła nad nim pracę terapeutyczną polegała ona na tym, że ze swojej pierwotnej postaci „Muszę sobie dobrze radzić” wyraził się w postaci wtórnej: „Muszę przestać być taka spięta”.  

  1. Dysputa wewnętrzna jako dyskusja empiryczna, logiczna i pragmatyczna:

  Dyskusja empiryczna – opiera się na sprawdzeniu, czy irracjonalne przekonania pacjenta są zgodne z kategoriami rzeczywistości społecznej, która często wykazuje, że pacjent nie ma powodu by trwać przy swoich przekonaniach. Dyskusja logiczna - często irracjonalne przekonania pacjenta bywają nielogiczne w takim sensie, że nie wynikają z przesłanek, na których się opierają, np. irracjonalne przekonanie: „Wszystkie drzewa są zdrowe”, nie oznacza, że jeśli jest drzewo, to wynika z tego, że jest ono zdrowe. Dyskusja pragmatyczna i praktyczna - polega na sprawdzeniu, czy przekonania pacjentów prowadzą do dobrych praktycznych skutków wedle zasady, że racjonalne oznacza skuteczne w działaniu, praktyczne i odwrotnie.  

  1. Podsumowując:

  Terapia A. Ellisa zwraca uwagę na charakter przekonań człowieka i wynikające z tego dlań konsekwencje. Podkreśla zasadniczą różnicę między żądaniem/przymusem a preferencją/chęcią. Składnia do dyskusji wewnętrznej nad przyczyną własnych emocji, odczuć i zachowań. Uświadamia znaczenie ich kierunku dla jakości funkcjonowania człowieka.     Literatura: Ellis, A., 1999., Terapia krótkoterminowa – lepiej, głębiej, trwalej. GWP