OGNIWA PALIWOWE
W roku 1839 fizyk brytyjski William R. Grove zademonstrował, że podczas elektrochemicznej reakcji łączenia wodoru z tlenem powstaje prąd elektryczny. Ogniwo takie nie ma części ruchomych, działa bezszumowo, a jego jedyną substancją odpadową jest woda. Jednak oparte na tym zjawisku ogniwa paliwowe przez ponad wiek były zaledwie ciekawostką laboratoryjną. Dopiero w latach sześćdziesiątych obecnego wieku lekkie i zwarte (choć drogie) ich odmiany NASA zaczęła instalować w statkach kosmicznych do zasilania ich w energię elektryczną. Dziś technologię tę, obiecującą czystą ekologicznie, efektywną i cichą pracę, próbuje się wykorzystać w wielu nowych ziemskich zastosowaniach, w tym do zasilania telefonów komórkowych, komputerów przenośnych, domów i mieszkań oraz elektrycznych silników samochodowych. Specjaliści oceniają, że zastąpienie tradycyjnych metod wytwarzania energii elektrycznej z węgla przez ogniwa paliwowe powinno zmniejszyć emisję dwutlenku węgla o 40% - 60%, zaś emisję tlenków azotu o 50% -90%.
Jak działa ogniwo paliwowe ?
Zasada działania ogniwa paliwowego jest prosta już z założenia. Zarówno zwykłe baterie elektryczne, jak i ogniwa paliwowe wytwarzają prąd elektryczny dzięki reakcjom elektrochemicznym.
Reakcja sumaryczna: 2O2+CH4 --> 2H20 + CO2
W ogniwie paliwowym, zasilanym gazem ziemnym, cały proces zaczyna się od wydzielania czystego wodoru w urządzeniu zwanym reformerem.(1).
Reakcje reformowania: CH4 + O2 --> 2H 2 + CO2
Powstający przy tym dwutlenek węgla (2) jest usuwany na zewnątrz. Podobnie jest w przypadku stosowania metanolu. Następnie wodór trafia do właściwego ogniwa (3), wywołując kolejne reakcje chemiczne: platynowy katalizator na anodzie "wyrywa" z gazu elektrony (4), a dodatnio naładowane jony (protony) "rozpuszczają się" w elektrolicie (5).
Reakcja anodowa: 2H2 --> 4H+ + 4e-
Obojętny elektrycznie tlen, doprowadzany do katody (6) przechwytuje swobodne elektrony powodując powstanie prądu stałego (8). Ujemnie naładowane jony tlenu reagują w elektrolicie z protonami również znajdującymi się w elektrolicie, wytwarzając wodę (7).
Reakcja katodowa: O2 + 4H+ + 4e- --> 2H20
OGNIWA PALIWOWE
W roku 1839 fizyk brytyjski William R. Grove zademonstrował, że podczas elektrochemicznej reakcji łączenia wodoru z tlenem powstaje prąd elektryczny. Ogniwo takie nie ma części ruchomych, działa bezszumowo, a jego jedyną substancją odpadową jest woda. Jednak oparte na tym zjawisku ogniwa paliwowe przez ponad wiek były zaledwie ciekawostką laboratoryjną. Dopiero w latach sześćdziesiątych obecnego wieku lekkie i zwarte (choć drogie) ich odmiany NASA zaczęła instalować w statkach kosmicznych do zasilania ich w energię elektryczną. Dziś technologię tę, obiecującą czystą ekologicznie, efektywną i cichą pracę, próbuje się wykorzystać w wielu nowych ziemskich zastosowaniach, w tym do zasilania telefonów komórkowych, komputerów przenośnych, domów i mieszkań oraz elektrycznych silników samochodowych. Specjaliści oceniają, że zastąpienie tradycyjnych metod wytwarzania energii elektrycznej z węgla przez ogniwa paliwowe powinno zmniejszyć emisję dwutlenku węgla o 40% - 60%, zaś emisję tlenków azotu o 50% -90%.
Jak działa ogniwo paliwowe ?
Zasada działania ogniwa paliwowego jest prosta już z założenia. Zarówno zwykłe baterie elektryczne, jak i ogniwa paliwowe wytwarzają prąd elektryczny dzięki reakcjom elektrochemicznym.
Reakcja sumaryczna: 2O2+CH4 --> 2H20 + CO2
W ogniwie paliwowym, zasilanym gazem ziemnym, cały proces zaczyna się od wydzielania czystego wodoru w urządzeniu zwanym reformerem.(1).
Reakcje reformowania: CH4 + O2 --> 2H 2 + CO2
Powstający przy tym dwutlenek węgla (2) jest usuwany na zewnątrz. Podobnie jest w przypadku stosowania metanolu. Następnie wodór trafia do właściwego ogniwa (3), wywołując kolejne reakcje chemiczne: platynowy katalizator na anodzie "wyrywa" z gazu elektrony (4), a dodatnio naładowane jony (protony) "rozpuszczają się" w elektrolicie (5).
Reakcja anodowa: 2H2 --> 4H+ + 4e-
Obojętny elektrycznie tlen, doprowadzany do katody (6) przechwytuje swobodne elektrony powodując powstanie prądu stałego (8). Ujemnie naładowane jony tlenu reagują w elektrolicie z protonami również znajdującymi się w elektrolicie, wytwarzając wodę (7).
Reakcja katodowa: O2 + 4H+ + 4e- --> 2H20
Powstający stały prąd elektryczny zostaje w przetwornicy przekształcony na prąd zmienny (9), z którego łatwiej można korzystać. Jak długo do właściwego ogniwa paliwowego dopływa wodór i tlen, tak długo wytwarza ono prąd elektryczny, ciepło i wodę. Ogólny przebieg procesów przedstawia rysunek poniżej.
|
||
|
||
| Rodzaje ogniw paliwowych Istnieje wiele typów ogniw paliwowych, różniących się między sobą konstrukcją, materiałem elektrod, rodzajem elektrolitu i katalizatorów. W ogniwach wytwarzających energię elektryczną i wodę, przeznaczonych dla promów kosmicznych, NASA stosuje np. wodorotlenek potasu. Ale najbardziej uniwersalnymi i niezawodnymi urządzeniami, mającymi za sobą dorobek długotrwałych prac badawczo-rozwojowych, są ogniwa wykorzystujące kwas fosforowy (PAFC - phosphoric acid fuel cell) oraz ogniwa z membranami polimerowymi. Zasadniczo rozróżnia się dwa typy ogniw: - Ogniwa o alkaicznym elektrolicie. Elektrolitem w takim ogniwie przeważnie jest roztwór KOH. |
||
|
||
| - Ogniwa o kwaśnym elektrolicie (również ogniwo z membraną polimerową). Ogniwo takie posiada w elektrolicie ruchome kationy wodoru, które grają tu kluczową rolę. |
||
|
||
| Zastosowanie ogniw paliwowych. Na praktyczne zastosowanie ogniw paliwowych musimy jeszcze poczekać. Ważnym czynnikiem ograniczającym rozwój tej nowoczesnej technologii jest nieubłagana ekonomia. Budowa konwencjonalnej elektrowni jest znacznie tańsza od obiektu z ogniwami paliwowymi. A bez zamówień na ogniwa paliwowe producenci nie mogą uruchomić ich masowej, a więc tańszej i zautomatyzowanej produkcji. Zainteresowane firmy szacują, że uruchomienie produkcji ogniw o łącznej mocy 200 MW rocznie pozwoliłoby obniżyć ich cenę detaliczną o połowę. Następuje obecnie komercjalizacja ogniw paliwowych w trzech dziedzinach: napędu samochodów, gdzie trudno zdystansować silniki spalania wewnętrznego, energetyki, w której następuje odejście od scentralizowanych systemów megawatowych elektrowni do małych elektrociepłowni na użytek domowy, i zasilania elektronicznych urządzeń przenośnych, w których ogniwa paliwowe mogą z powodzeniem zastąpić stosowane obecnie akumulatory. Przedstawione dotychczas, jeżdżące prototypy dokumentują wielkość i komplikację tych instalacji. Zamontowane w samochodach kombi czy minivanach pozostawiają miejsce na najwyżej dwóch osób. Poza objętością tego systemu zasilania, walczy się z jego masą. Obecnie, przy mocy wyjściowej na kołach ok. 45 kW, masa kompletnej instalacji pozyskiwania wodoru z metanolu, ogniwa, silnika itd. przekracza 600 kg (ok. 14 kg/1 kW). W powszechnej opinii, projektowanie systemu do nowego samochodu, zamiast dostosowania go do istniejących nadwozi, już ułatwi optymalizację objętości i masy jednostkowej do 8 kg/kW, co przy wprowadzeniu dodatkowych rozwiązań konstrukcyjnych, jak opony o niskim oporze, lekkie i aerodynamiczne nadwozia, umożliwiałoby seryjne zastosowanie ogniw. Ten wielki wysiłek ma być na końcu uwieńczony nagrodą w postaci napędu o emisji CO i NOX stanowiącej pojedyncze procenty w porównaniu z obecnymi silnikami spalinowymi, emisja wodorotlenków zmniejszy się 10 - krotnie. |
||
|
||
| DOMOWA ELEKTROCIEPŁOWNIA (lokalne zaopatrzenie w energię cieplną i elektryczną z wykorzystaniem ogniw paliwowych) Obecnie energię elektryczną dla przemysłu i gospodarstw domowych produkują wielkie elektrownie. Produkcja ta jest opłacalna i stanowi podstawę bezpiecznych dostaw energii. Jednak przesyłanie energii elektrycznej oznacza straty rzędu 3 - 7%, a zagadnienie wykorzystania ciepła odpadowego - przynajmniej na poziomie 50 - 70% energii pierwotnej - wiąże się ściśle z koniecznością całorocznego utrzymania produkcji i lokalizacją elektrowni: w przypadku zakładów oddalonych od dużych skupisk ludności jest to szczególnie trudne. Ekonomiczną dystrybucję energii cieplnej i zminimalizowanie strat przesyłania może zapewnić tylko produkcja energii w miejscu jej zużycia. Grzewcze ogniwo paliwowe to zdecydowany krok naprzód - wytwarza energię cieplną i elektryczną w sprzężonym procesie bezpośrednio w budynkach i dlatego nadaje się do zastosowania niemal w każdym obiekcie przyłączonym do sieci gazowej. Ogniwa paliwowe zastosowane w GOP mogą pokryć lwią część zapotrzebowania obiektu na energię cieplną i elektryczną. Pokrycie zwiększonego zapotrzebowania na ciepło w szczególnie zimne dni zapewnia wbudowany kocioł kondensacyjny. Dzięki sprawności elektrycznej wynoszącej 35 - 40% i łącznej sprawności przekraczającej 80% GOP zapewnia niemal idealne połączenie produkcji ciepła i energii elektrycznej w pojedynczych obiektach. Straty na dystrybucji energii cieplnej nie występują, straty przesyłu energii elektrycznej są znacznie obniżone. |
||
|
|
||
|
||
|
Źródło: www.wme.pwr.wroc.pl; energia odnawialna |
Źródło: www.wme.pwr.wroc.pl