Czarnobyl to miejsce znane głównie z awarii reaktora atomowego. W tamtejszej elektrowni 26 kwietnia 1986 nastąpiła największa katastrofa w dziejach elektrowni jądrowych.
Miejsce katastrofy
Czarnobyl – miasto na Ukrainie, w obwodzie kijowskim, u ujścia rzeki Usz do Prypeci. Znane głównie jako miejsce największej w dziejach katastrofy atomowej. Od 1986 miasto jest oficjalnie niezamieszkane, choć nielegalnie żyje tam niewielka społeczność.
Czarnobyl to miejsce znane głównie z awarii reaktora atomowego. W tamtejszej elektrowni 26 kwietnia 1986 nastąpiła największa katastrofa w dziejach elektrowni jądrowych. Bezpośrednio w wyniku katastrofy zmarło 30 osób, ponad 200 zachorowało na chorobę popromienną, a z otaczających elektrownię terenów w promieniu 30 km ewakuowano ponad 130 tys. ludzi, tworząc zamkniętą strefę ochronną. Reaktor, który uległ awarii, pokryto betonowo-stalową osłoną; pozostałe trzy reaktory pracowały dalej, ostatni z nich (numer 3 – sąsiadujący z tym uległym awarii w 1986 r. pracował do 2000 r. Obecnie trwa remont osłony reaktora 4. Już w tym roku mają rozpocząć się prace nad podobną do hangaru przesuwną budowlą, która odizoluje ruinę do czasu ostatecznego rozwiązania. Kilkaset metrów od uszkodzonego reaktora wznoszone będą metalowe łuki, które połączone zostaną w jedną strukturę. Konstrukcja o wymiarach 150 na 200 m zostanie nasunięta na miejsce po betonowych szynach.
Elektrownia jądrowa w Czarnobylu - wykorzystywała materiały rozszczepialne jako paliwo, działająca na terenie Ukrainy. Leży 4 km od opuszczonego miasta Prypeć, 18 km od Czarnobyla i 110 km od Kijowa. Elektrownia została zamknięta w 2000 roku ze względów bezpieczeństwa.
W skład elektrowni wchodziły:
- reaktor nr 1 - zamknięty w roku 1996, był najstarszy.
- reaktor nr 2 - zamknięty w roku 1991(z powodu awarii systemów chłodzenia).
- reaktor nr 3 - zamknięty w roku 2000
- reaktor nr 4 - 26 kwietnia 1986 doszło w nim do wybuchu o charakterze chemicznym, obecnie trwa renowacja betonowego sarkofagu, kryjącego szczątki reaktora.
Wcześniej planowano również uruchomienie reaktorów nr 5 i 6, jednak po wybuchu w elektrowni pomysł odrzucono. Obecnie elektrownia w Czarnobylu jest wyłączona z eksploatacji, głównie za sprawą organizacji ekologicznych i nacisku międzynarodowej opinii. Dostęp do pozostałych budynków elektrowni jest możliwy wyłącznie dla ludzi pracujących przy odnowie sarkofagu. Do pozostałej części strefy zamkniętej można dostać się po uprzednim uzyskaniu przepustki. Na terenie elektrowni planowane jest postawienie tymczasowego składowiska odpadów promieniotwórczych.
Wnętrze elektrowni atomowej przed wybuchem - sterownia
Przebieg Katastrofy
26 kwietnia w 1986 roku o godz. 01.23 potężna eksplozja rozsadziła czwarty reaktor elektrowni atomowej w Czarnobylu. Do wybuchu doszło podczas rutynowego testu sprawdzającego, czy turbiny wytwarzają wystarczającą ilość energii potrzebną do pracy pomp chłodzących w przypadku spadku mocy reaktora, zanim zostanie uruchomiony rezerwowy generator.. Podczas sprawdzania awaryjnego wyłączenia, reaktor wymknął się spod kontroli. Wybuch, który nastąpił, można było obserwować z odległości kilku kilometrów. Eksplozja zerwała ważącą jedną tonę pokrywę reaktora. W temperaturze ponad 2000 stopni Celsjusza stopiły się pręty paliwowe. Zapalił się reaktor grafitowy. Podczas szalejącego pożaru stopił się rdzeń reaktora.
Radioaktywne produkty rozszczepienia wydzieliły się prosto do atmosfery. Prądy powietrzne wywołane pożarem i wybuchem wyniosły skażenia na wysokość ok. 2 km, skąd były one roznoszone przez wiatry. Najgroźniejszymi substancjami były jod – 131 i cez 137. Ok. 4 godziny nad ranem Moskwa dowiedziała się o katastrofie i wydała rozkaz podawania wody do reaktora. Oprócz tego zaczęto zmywać miasto polewaczką, wezwano także wojsko obrony przeciwchemicznej.
45 tysięcy mieszkańców Pripjatu, miejscowości oddalonej o 4 kilometry od Czarnobyla, ewakuowano 1100 autobusami. Miasteczko do dziś pozostaje niezamieszkane. W ciągu 10 dni ewakuowano 130 tysięcy osób z 76 wsi i osad. Terytorium uznano za strefę zakazaną. Aby do niej wjechać, potrzebne jest specjalne pozwolenie. Pomimo oficjalnego zakazu w rejonie Czarnobyla nadal mieszka co najmniej 800 osób, w większości starszych ludzi, którzy zdecydowali się na powrót do rodzinnych wiosek.
Przyczyny katastrofy
Przyczyny tej tragedii to:
- ewidentne błędy operatora chcącego za każdą cenę doprowadzić do założonych parametrów wyjściowych eksperymentu
- eksploatacja w warunkach gospodarki niedoboru
- wyłączenie systemów bezpieczeństwa
- oszalała technologia, która potrafiła wymknąć się spod kontroli
- konstrukcja dopuszczająca dodatnią reaktywność; nie wyposażono reaktora w odpowiednio wzmocnione osłony, by ograniczyć skutki ewentualnych awarii
- minimalizacja kosztów
Elektrownia, widok z satelity.
Skutki katastrofy
Radioaktywność w okolicach Czarnobyla po wybuchu.
- Najpoważniejsze są konsekwencje zdrowotne. Zniszczony reaktor wyzwolił setki razy więcej promieniowania jonizującego niż zbombardowanie Hiroszimy i Nagasaki.
- Zachorowało około 30 tys. ludzi spośród 400 tys. "likwidatorów" - robotników zatrudnionych przy zakopywaniu najbardziej niebezpiecznych odpadów i budowie specjalnego budynku wokół zniszczonego reaktora ochrzczonego "sarkofagiem".
- Trudno określić, nawet w przybliżeniu, ile osób poniosło śmierć w wyniku katastrofy. Skupiska ludzkie uległy dezintegracji. Ze strefy najbardziej skażonej ewakuowano ok. 130 tysięcy osób. Większa część skażonego terenu jest jednak nadal zamieszkana.
- Ludność cywilna musiała opuszczać swoje włości z rejonu najbardziej skażonego chmurą radioaktywną (do 30 km od miejsca katastrofy) ogarniającą w kolejnych dniach północno-wschodnią Polskę, Finlandię, część Szwecji, pozostałą część Polski, Niemcy, Rosję, Grecję i kraje bałkańskie.
- Setki tysięcy napromieniowanych osób, zmarło na choroby popromienne, oraz cierpią na inne choroby jak np.:
- choroby tarczycy: nowotwory u dzieci i dorosłych
- białaczki - choroby krwi
- uszkodzenie mózgu u dzieci znajdujących się w łonie matki
- zmiany w układzie immunologicznym
- Katastrofa w Czarnobylu wymusiła masowe przesiedlenia ludności. Wynikające stąd zniszczenie struktury etnicznej na skażonych terenach wydaje się nie do naprawienia.
- Poważne są również pośrednie konsekwencje eksplozji reaktora w Czarnobylu. Skutki społeczne i psychologiczne to m.in. brak równowagi emocjonalnej, lęki, depresje i zaburzenia snu związane ze stresem z powodu awarii i związanej z nią akcji przesiedleń.
- Pod względem radioaktywności strefa Czarnobyla jest dziś jednym z najbardziej niebezpiecznych miejsc na świecie. Szczątki zrujnowanego reaktora kryją dziesiątki tysięcy ton paliwa jądrowego.
Pozostały po awarii sarkofag, który przykrywa ruiny czwartego bloku czarnobylskiego zbudowano z betonu i wielkich płyt metalowych. Z powodu zaniechania remontów i prac konserwatorskich, na które brakuje funduszy, sarkofag jest w coraz gorszym stanie technicznym. Konkretnie, zawaleniem grozi strop, ponieważ jego budowniczowie byli zmuszeni do położenia belek dachowych bez ich zamocowania. Ponadto dostęp do wnętrza budowli jest bardzo trudny. Gdzieniegdzie dostęp w ogóle jest niemożliwy i nie można stwierdzić co się w nim dzieje. W przypadku zawalenia budowli) gruzowisko stałoby się znów źródłem radioaktywnego pyłu.
Ciekawostki
Jakie dawki promieniowania otrzymujemy
- zdjęcie rentgenowskie płuc: około 0,82 mSv
- wypalenie dziennie dwóch paczek papierosów produkcji krajowej: 0,47 mSv/rocznie (dawka na płuca)
- tomografia komputerowa głowy: 2,6 mSv
- średnia roczna dawka (na całe ciało), jaką otrzymuje niepalący Polak: 3,3 mSv
Dawka, jaką w ciągu całego życia otrzymają Polacy (na całe ciało) w wyniku wybuchu czarnobylskiego: 0,9 mSv
Odznaka i medal nadawane uczestnikom akcji likwidacji katastrofy w Czarnobylu
Podsumowanie
Czarnobyl był z pewnością największą w historii katastrofą ekologiczna i psychologiczną,.
Lęk czarnobylski rozszedł się po całym świecie i opanował niemal każdego: publiczność, media, polityków, uczonych, a nawet profesjonalistów ochrony radiologicznej. W roku 1986 wszyscy wierzyli, że nawet najmniejsza dawka promieniowania, bliska zerowej, powoduje powstawanie nowotworów. Założenie to jest najważniejszym źródłem czarnobylskich obaw i ich trwałości.
Pomimo tego, że we wielu miejscach blisko wybuchu elektrowni nie wróci życie, rozbrojenie nuklearne stoi dziś pod znakiem zapytania. Energetyka nuklearna jest dziś prezentowana jako jedno z rozwiązań paliw kopalnych i globalnego ocieplenia. Wybuch w Czarnobylu to ostrzeżenie, że i ta opcja ma swoje konsekwencje. Wymaga ona najwyższej ostrożności i jasnej informacji o ryzyku. Czarnobyl przypomina nam, że jeśli mamy żyć z radioaktywnością i niebezpieczeństwem, jakie niesie to musimy zadbać i oto, aby przyszłym pokoleniom oszczędzić nuklearnej apokalipsy.