za: Yves Thoraval, Słownik cywilizacji Muzułmańskiej, Książnica, Październik 2006, str. 288-289
Technika: Zapoznawszy się z dorobkiem starożytnych uczonych, muzułmańscy „inżynierowie”, „mechanicy” i „technicy” — w większości wybitni przedstawiciele także innych dziedzin nauki — szybko zaczęli wprowadzać innowacje i próbowali kojarzyć zdobytą wiedzę techniczną z posiadanymi wiadomościami np. z matematyki. Badania praktyczne (doświadczalne) prowadzono nie tylko w zakresie fizyki i chemii, ale też w hydrotechnice, budownictwie, inżynierii wojskowej, górnictwie, rolnictwie i nawigacji oraz „przemyśle” włókienniczym i papiernictwie.
NOWE POLA DZIAŁANIA. Od IX W. w abbasydzkim imperium) tłumaczono na język arabski starożytne dzieła uczonych greckich i hellenistycznych, m.in. w nestoriańskim uniwersytecie w Dżundiszapurze (istniejącym od III w.). Jednym z pierwszych był traktat o mechanice (Ilm al-chajal), napisany ok. 860 r. przez Banu Musa, słynnych trzech braci, uczonych, specjalistów m.in. od hydrauliki. Znalazły się w nim opisy około stu procesów fizycznych, w tym podgrzewania i ochładzania wody, utrzymywania stałego poziomu wody w studniach, podnoszenia ciężarów za pomocą machin oraz drobnych konstrukcji mechanicznych, właściwie „zabawek”, szczególnie lubianych na książęcych dworach. Wielki uczony Al-Farabi (zm. 950) w swoim dydaktycznym dziele Klasyfikacja nauk napisał, że „zadaniem mechaniki jest przeniesienie wiedzy matematycznej na ciała fizyczne, a więc skonkretyzowanie prawdy naukowej o przedmiotach przez proces ich zmieniania albo przystosowywania”. Jego zdaniem mechanika obejmuje również algebrę, wznoszenie rusztowań, wyrób instrumentów astronomicznych i optycznych, a także konstruowanie „machin”. Al-Biruni (zm. 1048), wielki erudyta, w swojej Księdze klejnotów obliczył ciężar właściwy i określił właściwości licznych minerałów za pomocą piknometru, który sam zbudował. Z jego dorobku korzystał później Al-Chazini (zm. 1100), autor Wagi mądrości, fizyk zajmujący się problemami równowagi, mechaniki i hydrostatyki. Genialnym wynalazcą można nazwać Al-Dżazariego (XIII w.). Jak większość ówczesnych wielkich uczonych, m.in. Ibn al-Hajsam (optyk) i Az-Zarkali (astronom), sam wykonywał opisane w traktatach przyrządy i skromnie nazywał siebie „rzemieślnikiem”. W jego „warsztacie” powstał np. hydrometr do badań cieczy, maszyny przepompowujące wodę, zegary wodne i „automaty” sekwencyjne (napędzane wałkiem z krzywkami). Al-Dżazari jest budowniczym wielkich noria (kół przenoszących wodę) na rzece Orontes w Hamie (Syria), zajmował się także budową fortyfikacji i wykonał globus niebieski. Uczeni muzułmańscy znali antyczną wagę rzymską, którą wykorzystali do pomiaru czasu, utrzymując w równowadze klepsydrę i odpowiednio dobrany ciężarek. Z prac Al-Biruniego wynika, że próbowali znaleźć praktyczne zastosowania niektórych równań i wzorów algebraicznych albo przeciwnie — pojęcia fizyczne, jak czas czy silą wprawiająca przedmioty w ruch—stały się tematem rozważań filozoficznych.
UDOSKONALENIA I INNOWACJE. Większość ziem muzułmańskiego imperium dotkliwie odczuwała brak wody, od której zależał i poziom życia, i gospodarki. Zaczęto udoskonalać systemy irygacyjne znane na tych terenach już w starożytności. Zasilające je koła wodne ulepszono tak, że napędzane przez siłę zwierzęcą, mogły funkcjonować dwadzieścia cztery godziny na dobę, a poruszane hydraulicznie noria osiągały 24 metry wysokości i miały do 120 przegródek. Koła łopatkowe wykorzystano do nawadniania pól, do rozprowadzania ciepłej i zimnej wody w pałacach oraz hammamach, do zasilania zegarów wodnych i do napędu młynów w papierniach. W miastach budowanych od nowa, np. w Bagdadzie, ale także starych, zastosowano znany w starożytnym Iranie system podziemnych kanałów (tzw. kanatów). Po inwazji - Mongołów większość urządzeń tego typu uległa zniszczeniu, ale system kanatów odrodził się, m.in. na Saharze (foggary w okolicach Adraru, w Algierii), podobnie jak systemy irygacyjne udoskonalone w Syrii szybko rozprzestrzeniły się w Azji Środkowej, Andaluzji i na Sycylii. Nowe konstrukcje mechaniczne znalazły zastosowanie w zegarach i wszelkiego rodzaju „automatach”, m.in. w fontannach, zabawkach typu śpiewający ptaszek czy poruszające gałęziami drzewa, którymi w X w. zachwycał się bizantyjski poseł bawiąc na dworze bagdadzkiego kalifa. Wraz z rozwojem nauk udoskonalano przyrządy pomiarowe — dzięki precyzyjnym tabelom astronomicznym skorygowano - astrolabium planisferyczne, tarcze do odczytów, kalendarz. Do muzułmańskich - obserwatoriów przybywali uczeni nawet z Chin. W dziedzinie budownictwa największe sukcesy odniósł osmański architekt Sinan (XVI w.), a wiązało się to z upowszechnieniem rysunku technicznego i pomiarów topograficznych, bardzo przydatnych zwłaszcza podczas budowy mostów, zapór wodnych i kanałów. Nowe metody wprowadzono w garbarstwie (Kordowa), tkactwie (Syria, Indie, Andaluzja i Egipt) i ceramice — w tej dziedzinie największy postęp zaznaczył się w Iranie. W górnictwie udoskonalono metody wydobycia minerałów i wiercenia sztolni — niektóre miały 400 metrów głębokości! — pojawiły się nowe machiny, m.in. kołowrót do wyciągania urobku na powierzchnię i ciekawa „lampa górnicza” z obrotowym ekranem.
Źródło: http://www.islam-in-poland.org/index.php/weblog/more/technika_w_historii_cywilizacji_muzumaskiej/