Imam Ibn ul Qajjim al Dżałzijja
Madaridż us Salikin Al Dżumuah
12/1426H
Spośród pozycji, w których czci się Boga (subhanahu ła ta`ala) i szuka się jego pomocy, jest pozycja strachu. Strach jest jedną z najważniejszych pozycji na ścieżce
i najbardziej korzystną dla serca. Strach jest obowiązkiem, który spoczywa na wszystkich.
Bóg (subhanahu ła ta`ala) Rzekł, co oznacza w języku polskim:
lecz nie bójcie się ich,
bójcie się Mnie,
jeśli jesteście wierzącymi!
[TZQ 3:175]
Słowo, które zostało użyte na określenie strachu w tym wersie to “chałf”
Inny werset mówi, co oznacza w języku polskim:
I jedynie Mnie bójcie się wszyscy!
[TZQ 2:41]
Słowo, które w nim występuje na określenie strachu to “rahba”.
Inny werset mówi, co oznacza w języku polskim:
Dlatego nie bójcie się ludzi,
lecz bójcie się Mnie!
[TZQ 5:44]
Słowo, które w nim występuje na określenie strachu to“chaszja”
Omówione zostaną po krótce różne konotacje tych różnych słów użytych na określenie strachu.
Bóg (subhanahu ła ta`ala) wychwala tych, którzy posidają atrybut strachu.
Rzekł, co oznacza w języku polskim:
Zaprawdę, ci, którzy są bardzo uważni z obawy
przed swoim Panem
[TZQ 23:57]
Strach (przed niezadowoleniem, gniewem Boga lub jego karą) nie jest jedynie dla tych, którzy popełniają ciężkie grzechy, ale i dla tych, którzy są pobożni (przestrzegających nakazy i zakazy wierzących). Zostało to ukazane w hadisie, w którym Ajsza powiedziała:
O Wysłanniku Boga! Czy werset:
ci, którzy dają to, co dają,
podczas gdy ich serca w obawie, (że ich uczynki nie będą przyjęte),
ponieważ powrócą do swego Pana
[TZQ 23:60]
odnosi się do tego, kto popełnia cudzołóstwo, pije alkohol i kradnie i wciąż boi się Boga?
Prorok powiedział: Nie! Córko As-Siddiqa (Prawdomównego), ale odnosi się do tego, kto pości, odprawia salat i daje jałmużnę i boi się, że nie zostanie to od niego przyjęte.
[Tirmidi]
Al-Hasan, komentując the hadis, powiedział:
Na Boga! Oni (towarzysze) byli mu posłuszni i bardzo się starali (to czynić), a jednak obawiali się, że może to zostać odrzucone. Wierzący zawiera w swoim sercu praworządność wraz ze strachem, podczas gdy hipokryta zawiera (w nim) zło wraz z bezkarnością.
Słowa “ładżal”, “chałf”, “chaszja”i “rahba” używane są w Qur’anie na określenie tego, co tłumaczy się jako “strach”. Nie są one jednak synonimami.
Abul-Qasim al-Dżunajd powiedział:
“Al-chałf jest spodziewaniem się kary”.
Inny uczony powiedział:
“Al - chałf jest poruszeniem serca (w stronę tego), co jest poznaniem tego, przed czym jest obawa (przed czym czuje się strach).
Słowo “chaszja” jest bardziej określone niż “chałf” dla tych, którzy znają prawdę.
Bóg (subhanahu ła ta`ala) Rzekł, co oznacza w języku polskim:
“Chaszja” jest strachem, który łączy się z gruntowną i pewną wiedzą (ma’rifa) o Bogu – jak ujął to Prorok: Spośród was to ja najlepiej pamiętam o Bogu i najbardziej się go boję”
[Buhari, Muslim]
Chałf jest poruszeniem w jego istocie, podczas gdy chaszja jest skupieniem, spokojem i wstrzymaniem oddechu.
Przykładem to ilustrującym jesto sytuacja, w której ktoś widzi groźnego wroga, powódź, lub coś podobnego (do tych dwóch).
(Ta osoba) ma dwie możliwośći: Pierwszą jest poruszenie się (wykonanie ruchu) - ucieczka przed tym – i to jest stan “chałf”. Drugą jest przyjęcie stanu spokoju w miejscu bezpiecznym – i to jest “chaszja”.
“Ar - rahba” oznacza nawoływanie do ucieczki przed niebezpieczeństwem – słowo to jest przeciwieństwem słowa “ar – raghba”, kóre oznacza nawoływanie serca do podróży w kierunku tego, co mu odpowiada.
“Al- ładżal” jest drżeniem serca (można powiedzieć świadomością, percepcją, która zakłada wspomnienie kogoś, kogo siły lub kary się obawia).
“Al- hajbah” jest strachem związanym z trwogą (bojaźnią, lękiem) ale i zarazem gloryfikacją. Jego najwyższa forma związana jest z miłością i pewną wiedzą (ma’rifa).
“Al-chałf” jest zatem dla ogółu, zwykłych wierzących, podczas gdy “al – chaszja” jest dla uczonych , którzy posiadają gruntowną wiedzę.”Al – hajbah” jest dla tych, którzy są najbliżej Boga.
Rozmiar strachu tego, kto obawia się Boga jest proporcjonalny do wiedzy, jaką posiada (i empirycznej o Bogu).
Prorok (salla allahu `alejhi ła sallam) powiedział:
Jestem najbardziej uczony w wiedzy o Bogu spośród was i moja chajsza (przed Bogiem) jest również najsilniejsza.
Hadis ten został również przekazny w innej formie. Użyto w nim zamiast słowa chałf słowo chaszja.
Prorok (salla allahu `alejhi ła sallam) powiedział również:
Gdybyście wiedzieli to, co ja wiem, nie śmialibyście się długo i mocno byście płakali. Nie cieszylibyście się z bliższych stosunków z kobietami i wychodzilibyście błądzić na pustkowiu, pustyni i modlibyście się do Boga.
[Ahmad]
Kiedy człowiek stoi w obliczu obiektu strachu i posiada “chałf”, wówczas skłania się do ucieczki lub czyni gwałtowny ruch, by się czegoś uchwycić. Z drugiej strony człowiek, który posiada “chaszja” szuka wsparcia wiedzy.
Przykładem to ilustrującym jest sytuacja, w której człowiek nieobeznany (nie posiadający wiedzy) w obliczu choroby chce się przed nią uchronić (zwraca się do kogoś o pomoc). Z drugiej strony człowiek – wykfalifikowany lekarz skłania się do zbadania choroby i znalezienia na nią lekarstwa, leczenia jej.
Abu Hafs powiedział:
"Al - chałf jest smagnięciem Boga poprzez które wyprostuje tych, którzy uciekają sprzed jego wrót.”
Powiedział również:
“Al- chałf jest lampą w sercu, poprzez którą można ujrzeć dobro i zło, które się znajduje wewnątrz niego. Jeżeli się kogoś obawiasz (czujesz strach przed nim), wówczas uciekasz od niego, natomiast inaczej jest z Bogiem – kiedy się go obawiasz (czujesz przed nim strach), wówczas biegniesz w jego kierunku i szukasz u niego schronienia.
W związku z tym, ten, kto czuje strach przed Bogiem jest uciekinierem, uchodźcą w stronę (stanu) miłosierdzia swojego Pana z jego (stanu) niezadowolenia, gniewu.
Abu Sulejman powiedział:
Kiedykolwiek tylko strach przed Bogiem opuszcza serce, jest skończony, zrujnowany.”
Ibrahim ibn Sufjan powiedział:
“Kiedy strach przed Bogiem zamieszkuje serca, wówczas wypala źródła żądz i przywiązanie do ziemskich spraw.”
Thun-Nun powiedział:
"Ludzie pozostną na ścieżce tak długo, jak będą posiadali (odczuwali) strach (przed Bogiem). Jeżeli ten strach ich opuści, wówczas zbłądzą.
Niemniej jednak strach nie kończy się na sobie, ale jest środkiem prowadzącym w stronę końca. Kiedy ten koniec (w postaci) ostatecznego zadowolenia Boga zostanie osiągnięty, nie ma już potrzeby strachu.
Bóg (subhanahu ła ta`ala) Rzekł ludziom w Raju, co oznacza w języku polskim:
Ci, którzy uwierzyli i byli bogobojni,
otrzymają radosną wieść
w tym życiu i w życiu ostatecznym.
Nie ma zmiany w słowach Boga:
to jest osiągnięcie ogromne!
[TZQ 10:63-64]
Strach wiązany jest z uczynkami, podczas gdy miłość jest związana z bytem (istotą) i atrybutami. Kiedy wierzący wkraczają do Raju, wówczas ich miłość pomnaża się a strach znika. Prawdziwy i wychwalany strach (poczucie strachu) powstrzymuje osobę przed tym, co jest zakazane przez Boga. Jeżeli jednak strach przekroczy te granice, może sprowadzić na nią poczucie beznadziejności i rozpacz.
Abu Usman powiedział:
“Szczerość strachu jest (czujnością), czy nie popełnia się grzechów, jawnych i skrytych.
Słyszałem również Szejch-ul-Islam Ibn Tajjmiję, kiedy mówił:
Strach, który jest godny pochwały jest tym, co uniemożliwiło tobie popełnienie tego, co jest zakazane przez Boga.
Autor al-Manazil Szejch al-Harałi, powiedział:
“Al-Chałf lub strach to skończenie z beztroskim poczuciem bezpieczeństwa poprzez przewidywanie wspaniałej wiadomości (o Dniu Ostatecznym).
Powiedział również:
Początkiem strachu jest strach przed karą i ten rodzaj strachu jest wystarczający do ustanowienia solidnej (czyjejś) wiary. Rodzi się to poczucie z potwierdzenia ostrzeżenia (o karze Boga), uznania (czyjegoś) naruszenia, pogwałcenia (prawa Boga) i przemyślenie kary.”
W związku z tym strach poprzedzony jest poznaniem i wiedzą. Człowiek nie może obawiać się (czuć strach przed czymś) tego, czego nie zna.
Dwie inne sprawy związane są ze strachem: obiekt lub wystąpienie tego, czego się obawia i droga, która prowadzi (osobę) do tego. Brak wiedzy o tych dwóch sprawach prowadzi do stanu, w którym nie towarzyszy strach (nie ma go).
Jeżeli ktoś nie wie, że pewne uczynki prowadzą do rezultatu, którego się obawia, lub wie o tym, ale nie zna wartości lub potęgi tego, czego się obawia (jak sam utrzymuje), wówczas można rzec, że właściwie to nie posiada prawdziwego strachu. Podobnie jest z aktywną świadomością kary lub straty, której się obawia (nie tylko biernej, pasywnej i abstrakcyjnej wiedzy o tym) – to potwierdza szczery strach (jaki odczuwa ta osoba) i pewną wiarę.
Inną godną pochwały kategorią strachu jest strach przed powrotem do stanu grzeszności i niedbałości po tym, jak ktoś zbliżył się do Boga i szczerze czuł strach przed jego niezadowoleniem – albowiem jeśli ktoś czuje się zbytnio bezpiecznie w swoim stanie, możliwe jest, że powróci do stanu grzeszności.
Równoważenie strachu z nadzieją
Prawowierni przodkowie woleli wzmacniać skrzydło strachu poprzez strach w okresie dobrych czasów, kiedy obawiali się niedbałości i wzmacniać skrzydło nadziei w okresie trudności i kiedy byli blisko śmierci.
Niektórzy powiedzieli, że lepiej jest wzmacniać strach niż nadzieję, ponieważ, kiedy płonne nadzieje obejmują człowieka, wówczas jest on skończony, zrujnowany. Inni powiedzieli, że najlepszą sytuacją jest całkowita równowaga, pomiędzy nadzieją a strachem wraz z przeważającą miłością (albowiem miłość jest połączeniem, podczas gdy nadzieja jest motywującym, a strach jest tym, kto prowadzi).
Źródło: Imam Ibn ul Qajjim al Dżałzijja