Źródło: Ph. K. Hitti, Dzieje Arabów, Warszawa 1969, str. 104 i Jerzy Hauziński, Średniowiecze powszechne od VI do połowy XV wieku (wykaz tekstów źródłowych), UAM, Poznań 1990, str. 64-66
Por. nieco różne interpretacje u Ph. K. Hittiego, Dzieje Arabów, str. 119-120 i D. Sourdel, w: Cywilizacja islamu, str. 43-44.
Wśród najważniejszych źródeł do dziejów kalifatu wysuwa się na czoło wielkie kompendium piszącego po arabsku Persa, At-Tabariego (838 — 923). Historia proroków i królów, taki bowiem dzieło to nosi tytuł, jest niewyczerpaną kopalnią faktów ilustrujących stosunki w kalifacie — zwłaszcza w wymiarze dziejów politycznych. Wyliczenie zdarzeń podporządkowano metodzie rocznikarskiej; o autorze i źródle zob. J. Bielawski, Historia literatury arabskiej, str. 196-198; Słownik, str. 490.
(23) Wydanie: Annales quos scripsit Abu Dżafar Mohammed ibn Dżarir at-Tabari cum aliis, ed. M.J. de Goeje, ser. 1,1.1, Lugduni Batavorum 1879, str. 1837-1839, 1844.
Hiszam Ibn Muhammad opowiadał mi według słów Abu Michnafa, który powiedział: „Abd Allah Ibn Abd ar-Rahman Ibn Abi Umra, zaliczający się do Pomocników, mówił mi: Kiedy Wysłannik Boży, miłosierdzie i łaska Boga niech będą z nim, zmarł, [8 VI 632], Pomocnicy zebrali się w przedsionku [domu] Banu Sa’ida i rzekli: »Powierzmy problem następstwa po Muhammadzie, pokój niech będzie z nim, Sa’dowi Ibn Ubadzie«. Sa’d, wówczas słabujący, został przywiedziony przed nich, a kiedy wszyscy oni się zebrali, rzekł do swego syna, lub do jednego ze swych bratanków: »Z przyczyny mojej choroby nie jestem w stanie przemówić tak, ażeby wszyscy mogli posłyszeć moje słowa. Przeto ty wysłuchaj, co powiem, a następnie powtórz to im tak, aby mogli to usłyszeć«. Następnie on przemówił, a ludzie zapamiętali jego słowa i przekazali je pozostałym.
Pochwaliwszy Boga i wysławiwszy Go, powiedział: »O zgromadzenie Pomocników! Macie przewagę w wierze i wartości islamu, jakiej nie ma żaden inny klan arabski. Muhammad, pokój niech będzie z nim, żył przez więcej aniżeli lat dziesięć pomiędzy owym ludem, przyzwyczajając ich do wielbienia Jedynego Miłosiernego i do odejścia od fałszywych bogów i idoli. Atoli spośród jego własnego ludu jedynie kilku zawierzyło mu, lecz nie potrafili chronić skutecznie Wysłannika Boga, ani wysławiać jego religii, ani też osłonić się przed niesprawiedliwością, którą wyrządzano im. Natenczas Bóg okazał wam przychylność i stał się przyczyną waszej chwały i naznaczył was łaską i umocnił w was wiarę w Niego i w Jego Proroka, otoczył swą opieką Jego i Jego towarzyszy, pobłogosławił Go i Jego religię i dżihad przeciw Jego wrogom. Wy byliście tymi, co dzielnie zmagali się z jego wrogami i gorliwiej aniżeli inni napieraliście na jego wrogów, aż Arabowie chcąc nie chcąc, poddali się przewodnictwu Boga, a owo oddalenie przemieniło się w posłuszeństwo — korne i ufne, aż Bóg Wszechmogący za waszym pośrednictwem uczynił świat posłusznym Jego Prorokowi, a dzięki waszym mieczom Arabowie zbliżyli się do Niego [tj. Muhammada]. A kiedy Bóg sprawił jego śmierć, on był pełen zadowolenia z was i zachwycał się wami. Przeto strzeżcie owej władzy nad sobą, wszak stała się ona waszym udziałem na przekór wszystkim [pozostałym]«.
Wszyscy oni [zgodnie] odparli jemu: »Opinia twa jest zasadna, a słowa twe słuszne! Nie odstąpimy od tego, co nam powiedziałeś i przewodnictwo powierzymy tobie. Spraw, byśmy doznali ukontentowania i bądź zadowolony z satysfakcji tych, co uwierzyli«.
Następnie zaczęli rozprawiać o tym między sobą, a ktoś z nich zauważył: »Co się stanie, jeśli Emigranci [spośród] Kurajszytów odmówią i oświadczą: Jesteśmy Emigrantami i pierwszymi z towarzyszy Bożego Wysłannika; jesteśmy jego klanem i jego przyjaciółmi. Dlaczego więc rozważacie bez nas sprawę następstwa w przewodnictwie po nim? — Niektórzy z nich odparli: Jeśli tak, odpowiemy im: Jeden amir od nas i jeden amir od wasf, inaczej nigdy nie doznamy zadowolenia.
Sa’d Ibn Ubada gdy to usłyszał, rzekł: »Oto jest początek słabości«.
O [sprawach] tych poinformowano Umara, i on przybył do domu Proroka, niech Bóg zmiłuje się nad nim i rad będzie z niego. Posłał on [następnie] po Abu Bakra, który był w domu Proroka z Alim Ibn Abi Talibem, pokój niech będzie z nim, przygotowując ciało Proroka (...) do pochówku. On przywołał Abu Bakra, prosząc go by doń przybył, zaś Abu Bakr wysłał gońca odpowiadając, że jest zajęty. Wtedy Umar polecił przekazać, że Wydarzyło się coś takiego, co czyni jego obecność konieczną, i on przyszedł doń i powiedział: »Czyżbyś nie słyszał, te Pomocnicy zebrali się w przedsionku Banu Sa’ida? I zamierzają oni przekazać następstwo Sa’dowi Ibn Ubadzie, a przy tym twierdzą — jeden amir spośród nas i jeden amir spomiędzy Kurajsza«.
[Obydwaj] oni udali się do nich i napotkali Abu Ubąjde Ibn al-Dżarraha. Następnie we trzech udali się razem i napotkali Asima Ibn Adi i Uwajm Ibn Sa’ida, którzy rzekli im: »Zawróćcie! To, co planujecie, nie rokuje powodzenia«. Oni zaś odparli: »Nie będziemy nigdzie wracać«, i udali się na zgromadzenie,
Umar Ibn al-Chattab opowiadał: »Udaliśmy się na spotkanie, a ja przygotowałem mowę, którą zamierzałem wygłosić im. Dołączyliśmy do nich i już zaczynałem swoje przemówienie, kiedy Abu Bakr rzekł do mnie: ‘Zamilcz! Pozwól abym przemówił pierwszy, a następnie mów po mnie co tylko chcesz!’ I przemówił«.
Umar mówił: »On powiedział to wszystko, co i ja pragnąłem powiedzieć, i [jeszcze] więcej w (...).
[Później] Abu Bakr rzekł: »Tutaj jest Umar, a tu jest Abu Ubajda. Złóżcie przysięgę temu z nich, na którego padnie wasz wybór«. Owi dwaj oświadczyli: »Przenigdy, na Boga, nie zaakceptujemy takiej władzy nad wami, wy bowiem jesteście godniejszymi spośród Emigrantów, jak i drugi z tych dwóch, co byli w pieczarze i delegat (chalifa) Proroka Bożego w modlitwie, zaś modlitwa jest chwalebnym członem religii muzułmanów. Któż zatem odważyłby się objąć pierwszeństwo, lub uznać taką władzę nad tobą? Wyciągnij swą dłoń tak, abyśmy mogli zaprzysiąc posłuszeństwo tobie«.
A kiedy postąpili naprzód, aby zaprzysiąc jemu posłuszeństwo, Baszir Ibn Safd wystąpił przed nich i złożył mu przysięgę (...), a kiedy plemię Aus ujrzało, co uczynił był Baszir Ibn Sa’d (...), przybyli do niego i zaprzysięgli mu posłuszeństwo (...).
Powiada Hiszam według [świadectwa] Abu Michnafa: »Abd Allah Ibn Abd ar-Rahman mówił: ‘Z wszystkich stron przybywali ludzie, by składać przysięgę Abu Bakrowi!«”.
Źródło: http://islam-in-poland.org/main/index.php/weblog/more/ustanowienie_kalifatu/