Noworodek (0 – 13 dni)
W tym etapie psiego życia następuje intensywne kształtowanie zmysłów. Szczeniaki rodzą się ślepe i głuche, jednakże zadziwiająco szybko potrafią się zorientować w otaczającym je świecie. Chociaż poruszanie się sprawia im trudność i są nieporadne, to jednak bezbłędnie odnajdą sutki matki. Aktywne, choć także uwarunkowane wegetatywnie czynności szczeniąt to ssanie, ugniatanie przednimi łapami okolic sutek matki dla pobudzenia wydzielania przez nią mleka, pełzanie w kółko w gnieźdźie oraz zawodzenie w chwilach samotności. Z powodzeniem używają rozwijających się zmysłów (zwłaszcza węchu) do poznawania otaczającego ich świata na drodze pozytywnych i negatywnych doświadczeń. W tym czasie uczą się działać w sposób właściwy dla swojego gatunku. Np. kiedy szczeniak po dotarciu do ścianki kojca, próbuje się na nią wspinać, kończy się to zawsze upadkiem na plecy – to negatywne doświadczenie uczy malucha, że nie może się wspinać jak kot. Pierwsze kontakty z rodzeństwem są początkiem późniejszych zabaw, chociaż najczęściej konczą się tym, że maluchy zasypiają przytulone do siebie. Maluszki nieświadomie traktują rodzeństwo jako źródło ciepła i insynktownie uważane za część środowiska ułatwiającego przeżycie.
Pod koniec tego okresu szczeniaczki otwierają oczka i odklejają im się uszka.
Faza socjalizacji (14 – 49 dzień) – faza wpajania
Mały piesek uczy się rozpoznawać matkę i rodzeństwo.Szczeniaczki coraz bardziej przypominają dorosłe psy, zarówno z wyglądu jak i z zachowania. Ich bezładne i nieskoordynowane ruchy stają się znaczenie bardziej celowe. Często szczenięta dotykają się pyszczkami co słuzy wzajemnemu poznaniu się. Pieski zaczynają zwracać na siebie uwagę cichym szczekaniem, a nawet warczeniem. Potrafa także wyrazić swoją radość machaniem ogonka, a strach jego podwinięciem. Podczas zabaw z rodzeństwem pojawiają się rozmaite sposoby wyrażania nastrojów: skóra na nosie marszczy się, zęby obnażaja, uszy podnoszą do góry lub kładą poziomo. W swoich zabawach i „walkach” używają ostrych jak szpilki mlecznych zębów. Uczą się w ten sposób jak ugryźć, aby zadać ból, a ugryziony poznaje co to jest zadany ból. Dlatego właśnie dlatego zęby mleczne są tak ostre, aby maluchy nauczyły się zadawać i odczuwać ból. Mięśnie szczęk u szczeniąt są bardo słabe, niedorozwinięte i w tej fazie maluchy dopiero uczą się regulować i kontrolować siłę ugryzienia. Głośny pisk ugryzionego w ucho brata jest sygnałem dla gryzącego, że chwyt był zbyt mocny, a ostre odgryzanie się, jakie otrzymuje w rewanżu jest lekcją tego jakie konsekwencje może mieć zbyt silny chwyt. Pod koniec tego etapy matki zaczynają odstawiać maluchy od piersi. Początkowo suka pomrukuje na szczeniaka ostrzegawczo, a kiedy mimo to maluszek nadal zabiera się do ssania, warczy patrząc przeszywającym wzrokiem. Czasem staje nad przewróconym na plecy szczeniakiem, który przypłaszcza się do ziemi popiskując. Następnym razem po takiej lekcji wystarczy ostrzegawcze mruknięcie suki, a szczeniaczek już wie jak ma się zachować. Jest to jedna wielu form wpajania dyscypliny malcom w tej fazie rozwoju i nie można tego traktować jako przejawu niechęci lub agresji suki do swoich „dzieci”. Każda suka przejawia takie zachowania dyscyplinujące w stosunku do maluchów, a zwłaszcza tych, które mają dominujący charakter. W zbędnej trosce o życie szczeniaka, niedoświadczeni hodowcy, oddzielają matkę od miotu lub „zagorożonego” malca od reszty. Bardzo rzadko się zdarza, aby w tym stadium rozwoju suka zagryzła swoje młode. Niezwykle ważne jest aby wszystkie szczenięta pozostały z matką do końca tej fazy rozwoju, ponieważ wtedy ich charakter ma szansę ukształtować się prawidłowo. Nasza zbyt wczesna ingerencja w dyscyplinujące działania matki w stosunku do psiaka o silnie dominującym charakterze, może zaowocować w przyszłości licznymi kłopotami wychowawczymi, np. agresją i problemami w relacjach z innymi psami. Najważniejsze w tej fazie jest, aby maluch nauczył się zachowania w stosunku do innych psów, umiał regulować siłe ugryzienia i rozumiał hierarchię sfory. Ale również ważny jest kontakt z człowiekiem. Hodowca powinien jak najczęściej brać każdego szczeniaka na ręce, głaskać, deliktanie przerwacać na grzbiet, kontrolować stan uszu, oczu, łapek i ząbków. Maleństwo uczy się, że kontakt z człowiekiem jest przyjemny, a przy okazji odczuwa lekki stres, co pozwala mu na wykształcenie odpowiedniej odporności na stres, tak niezbędnej w dorosłym życiu. Jeśli zapewnimy szczeniakowi ciepło i bezpieczeństwo opieki matczynej oraz przyjemność kontaktu z człowiekiem to nasze szczeniaczki wyrosną na prawidłowo przystosowane do życia psy.
Socjalizacja z człowiekiem ( 7 – 12 tydzień życia)
Po tym jak maluchy nauczyły się jak być psem, muszę teraz nauczyć jak żyć wśród ludzi. Najlepiej, aby szczeniak znalazł dom po ukończeniu 7 tygodni życia. Nie znaczy to, że szczeniakowi przebywającemu w domowej hodowli, mającego dużo kontaktu z ludźmi, zostanie u hodowcy, może wyrządzić mu krzywdę. Wskazane jest, aby w tej fazie przeprowadzić testy charakteru szczeniąt, które pozwalają określić temperament i dziedziczne skłonności malca. Testy wykonane w 7 tygodniu życia są najbardziej miarodajne, ponieważ w tym wieku maluszek ma niewielką ilość zachować nabytych, a ich reakcje odzwierciedlają głównie odziedziczone skłonności. Testy przeprowadzane w późniejszym wieku mogą dać wyniki sfałszowane wpływami środowiska. Wiedza na ten temat pozwoli na wybranie szczeniaczka zgodnie z oczekiwaniami przyszłych właścicieli. Doświadczony hodowca powinien zasugerować wybór przyszłym właścicielom, a przynajmniej poinformować ich o wynikach testów i swoich obserwacjach maluchów. W nowym domu kontakty z domownikami i obcymi ludźmi powinny być tak sympatyczne jak to tylko możliwe. Należy unikać zbyt ostrego karcenia malucha, zarówno krzykiem jak i za pomocą kar fizycznych, ale nie oznacza to, że możemy psiakowi pozwalć na wszystko. Pomiędzy 8 a 11 tygodniem życia maluch poznaje uczucie strachu. Jeśli w tym okresie doświadczy zbyt silnego strachu lub bólu, stanie się nadmiernie lękliwy i wyprowadzenie go z tego stanu może być bardzo trudne, a nawet nie możliwe. Nowy właściciel musi bardzo delikatnie traktować szczeniaczka w tej fazie rozwoju, chroniąc go przed wszelkiego typu urazami, a jednocześnie umożliwić mu poznanie różnorodnych pozytywnych doświadczeń w wielu miejscach i z wieloma ludźmi. W tym okresie, około 12 tygodnia życia, można się udać na pierwszą wizytę u lekarza weterynarii, kiedy to lekarz nie dokonuje przykrych zabiegów, a jedynie obejrzy i pogłaszcze maluszka. Bardzo ważne jest, aby pierwszy kontakt z weterynarzem odbył się w bezstresowych warunkach.
Psy z „przemysłowych hodowli”, trzymane w kojacach i pozbawione kontaktu z człowiekiem, czasem też z rodzeństwem, trafiają do właścicieli w wieku około 14 tygodni i zdradzają objawy kenelozy – syndromu pozbawienia bodźców w wieku szczenięcym. Mają ogromne kłopoty w nawiązaniu kontaktu z człowiekiem i są wyjątkowo mało odporne na stres. Natomiast dobrze się czują w towarzystwie innych psów.
Faza ustalania miejsca w grupie, hierachii (12 – 16 tydzień życia)
W czasie psiak przestaje być szczeniakiem, a staje się dorastającym psem, czyli nastolatkiem. Czuje się wystarczająco zadomowiony w otoczeniu i pewny siebie. Często w ludzkim stadzie nie stawia mu się żadnych ograniczeń i obdarza przywilejami, których nigdy by nie poznał bedąc z matką i rodzeństwem. Często właściciele patrząc na takiego psiaka, nadal widzą w nim maleństwo, w którego zachowaniu tolerują rzeczy jakich nigdy nie tolerowaliby u psa dorosłego, zapominają, że psy rozwijają się bardzo szybko. W tej fazie można i wskazane jest aby uczyć pieska podstawowych komend i zasad dobrego wychowania, kontynuując jednocześnie socjalizację (rozwijanie kontaktów z ludźmi i innymi psami). W tym celu warto skrzystać z pomocy doświadczonych „psiarzy” lub też z psiego przedszkola – miejsca gdzie regularnie spotykają się młode psy, aby nauczyć się życia w pseij sforze. Nauka właściwych zachować i respektu w stosunku do domownków jest bardzo ważna, ponieważ psiak będącym coraz bardziej pewny siebie, próbuje ustalić swoje miejsce. W tej fazie następuje też zmiana zębów, a co za tym idzie niszczenie i gryzienie wszystkiego co znajdzie się w zasięgu pyszczka naszego stworzonka. Dlatego ważne jest, aby piesek miał zawsze coś pod łapą do gryzienia (gryzaki z suszonej skóry cielęcej, dużą cielęcą kość, suchy chleb).
Dr Tan Dunbar z Kalifornii próbował ustalić w jaki sposób przebieg socjalizacji szczeniąt z psami i z ludźmi w wieku między 12 a 18 tygodniem życia wpływa na późniejsze życie dorosłego psa. Jego doświadczenia obejmowały wizyty szczeniaka w psim przedszkolu, gdzie małe psy uczą się opanować lęk na widok tych większych,a duże psy uczą się zachowywać deliktanie w stosunku do małych. Program przedszkola obejmował wprowadzenie szczeniaków w sytuacje z jakimi przyjdzie im się zmierzyć w dorosłym życiu, czyli np. lekarska kontrola pazurów, oczu, uszu, gruczołów okołoodbytowych. Rodziny z dziećmi były zapraszone do udziału w takich spotkaniach. Właściciele uczyli się jak sprawić by pies przychodził na komendy. Natomiast psia młodzież uczyła się przebywania z dziećmi. Wyniki badań dowodzą, że ze szczeniąt, które uczęstszały do psich przedszkoli, wyrastają psy zancznie łatwiejsze w prowadzeniu. Bardzo rzadko wdają się one w walki z innymi psami, nie przejawiają agresji w stosunku do ludzi jak i do innych psów oraz są dużo lepszymi pacjentami, jeśli zajdzie konieczność interwencji wterynaryjnej.
Faza ucieczek (4 – 8 miesięcy życia)
W tym okresie piesek odczuwa coś, co możemy okreslić jako zew wolności. Dotąd posłuszenie przychodzący na zawołanie pies, nagle głuchnie i oddala się w przeciwną stronę. Takie zachowanie jest całkiem naturalne w wilczym stadzie. W tym czasie młody samiec zaczyna się rozglądać za partnerką seksualną, a samica ma pierwszą cieczkę. W tym też czasie oddziela się od stada, aby samodzielnie zwiedzić okolicę. Pies nie ucieka stale, czasem trwa to kilka dni, czasem nawet miesiąc. Dalsze głęboko zakorzenione kłopoty z przychodzeniem na zawołanie mogą wyniknąc wtedy, gdy odkryje on, że nieposłuszeńswto może być świetną zabawą. Ważne jest w tym czasie niekaranie psa, który wrócił z takiej wyprawy. Inaczej pies uzna swe wyprawy za dużo ciekwasze niż powrót do wściekłego właściciela. (działanie prawa kontrastu). Wiedząc o tym naturalnym instynkcie właściciele psów powinni w tym okresie zwracać szczególną uwagę na zachowanie swoich podopiecznych. Kiedy zauważą skłonności swoich podopiecznych do znikania, mogą pomóc spacery po nieznanym terenie, gdzie psiak czuje się mniej pewnie i nie oddala się tak chętnie od swojego pana. To rozwiązanie wzmocni więzi w stadzie i będzie stanowiło znakomitą wskazówkę dla psa, że to właśnie właściciel jest przewodnikime stada.
Faza dojrzewania (6 – 14 miesięcy)
Zaróno w organizmie suki, jak i psa, w tej fazie zachodzą duże zmiany hormonalne. Reakcje organizmu na te zmiany są osobnicze, tak samo jak i u ludzkich nastolatków. Kiedy organizm zmaga się z ustaleniem nowej równowagi hormonalnej, mogą pojawić się niezrozumiałe reakcje i zachowania. Klasycznym przykładem jest odmienna reakcja psa na rzeczy już mu znane. Coś, obok czego przechodził obojetnie, wzbudza w nim teraz złość, agresję lub strach. Niewłaściwa reakcja właściciela na te anomalie zachowania może w dużym stopniu zaważyć na charakterze dorosłego psa. Jeżeli psiak zaczyna szczekać na dobrze znane mu krzesło, które przesunięto w inne miejsce, właściciel nie powinien zachęcać pieska do podejścia do krzesła. Jeszcze większym błędem jest zmuszanie psa, aby podszedł do obiektu wzbudzającego lęk, bo na całe życie może mu pozosatć uraz, kojarzący to konkretne krzesło z czymś przerażającym. Najrozsądniejszym działaniem jest ingorancja fanaberii psa. Można usiąść na krześle ze słowami :” ze słowami nie zachowuj się jak durny piesek” i spokojnie poczekać co będzie. Reakcja właściciela na irracjonalne zachowania dorastającego psa może ukształtować wzór zachowania w całym dorosłym życiu. Może być pewnie, że osiagnie skutek odwrotny do zamierzonego starając się dodać odwagi psu, stwarzając mu cieplarniane warunki i usuwając wszelkie przeszkody. Jednakże karanie za takie zachowanie też przyniesie złe skutki. Spokój i ignorowanie takich zachowań pokazują psu, że nie ma o co robić zamieszania.
Wiek dojrzały (1- 4 lat)
Mniej więcej do czwartego miesiąca życia rozwój szczeniąt poszczególnych ras pokrywa się. Potem pojawią się różnice. Ogólnie psy ras małych szybciej wchodzą w poszczególne fazy niż psy ras dużych. Również okres dojrzewania do osiagnięcia pełenej dojrzałości płciowej trwa od roku do czterech lat w zależności od wielkości i rasy. W okresie wchodzenia w dorosłość pojawia się potrzeba względnie stałego miejsca w hierarchii. Jeżeli pies w trakcie wstepnego ustalania miejsca w grupie (12 – 16 tydzień) nauczył się korzystać z wielu przywilejów lub jego niewłaściwe zachowanie nie było korygowane, a przy tym ma spory temperament, często będzie dążył do utrwalenia tych zachowań. Jeżeli właściciele pozwolą mu na to, a później będą próbowali go podporządkować sobie, mogą się spotkać z otwartą agresją. Niektóre psy przejawiają czynne odruchy obronne, inne bierne. Psy o odruchach aktywnych poprą swoją walkę o zmianę pozycji agresją. Psy o odruchach biernych przyjmą konieczność współzawodnictwa głupim, szczenięcym zachowaniem lub od razu podporządkują się. Właściwe relacje z psem są wtedy gdy pies respektuje polecenia człowieka, a człowiek kontroluje jego zachowania. Taką pozycję człowiek zyskuje bez walki, systematycznie, konsekwentnie i spokojnie ucząc psa posłuszenstwa, które w jego mniemaniu daje więcej korzyści niż niewłaściwe zachowanie. Czasem zdarza się, że pozycja psa nie jest do końca ustalona, a pies otrzymuje od domowników sprzeczne sygnały – pozwolenie i nieświadome nagradzanie pewnych, negatywnych zachowań i jednoczesne karanie tych samych zachowań w innych sytuacjach lub w innym czasie. Skutkiem takiego postępowania mogą być trudności z posłuszeństwem, a nawet może pojawić się agresja. W stadzie wilków osobnik Alfa (przewodnik) utrzymuje w stałej dyscyplinie wszystkich niżej stojących członków stada. Nie oznacza to, że jest on agresywny, jego pozycja w stadzie zmusza go do działań agresywnych. Zachowanie psa w okresie dojrzałości będzie wynikało z jego doświadczeń w poprzednich fazach rozwojowych oraz świadomości, na jak wiele mógł sobie do tej pory pozwolić.
Starość i śmierć
Zwykle już w wieku 5 -7 lat pojawiają się u psa pierwsze siwe włosy, będące jedną z oznak starzenia się. W wieku 7 – 8 lat często pogarsza się wzrok, i w wieku 8 – 10 lat słuch. Bieganie zaczyna być problemem, a przy każdym ruchu zaznacza się sztywność kończyn. Od starego psa nie powinno się wymagać zbyt wiele ruchu, ponieważ obiciąz to układ krwionośny i serce. Jednakże nadal ważne są regularne spacery. Proces starzenia się psów rozpoczyna się u niektórych ras bardzo wcześnie u niektórych później. Przeciętna długość życia to 12 – 14 lat, ale psy ras olbrzymich żyją średnio 8 – 10 lat, natomiast pieski ras małych często dożywają 15 – 18 lat. Stare psy często cierpią na nowotwory, są bardziej podante na choroby zakaźne. Chętnie szukają ciepłego, spokojnego miejsca i potrzebują wiele czułości i życzliwości. Człowiek nie powinien pozwolić na to, żeby starość była dla psa przyczyną jego męczarni. Gdy pieskowi samo przyjmowanie pokarmu sprawia trudność, gdy nie wytrzymuje z załatwianiem się do odpowiedniego miejsca i czasu, gdy odczuwa bóle lub gdy jest sparaliżowany z każdym dniem słabnie, przychodzi czas, aby swego drogiego przyjaciela uwolnić od cierpień.
Okres socjalizacji z psami i ludźmi jest niezwykle ważny dla prawidłowego rozwoju psa. Jednak wielu ludzi niepowodzenia w wychowaniu psiaka woli tłumaczyć czynnikami genetycznymi. Uważają, że skoro pies odziedziczył jakieś skłonności po rodzicach to żaden trening nie pomoże. Oczywiście zdarzają się takie przypadki, kiedy zaburzenia charakteru odziedziczone są po rodzicach, jednak najczęściej wywołane są one jakimiś wpływami środowiska zewnętrznego.