Rola tego dokumentu może bezpośrednio świadczyć o naszych korzeniach, które do tej pory bezsprzecznie uznawaliśmy za słowiańskie. Czy było inaczej?
Bo czym było właściwie Dagome Iudex?
Regest – streszczenie dokumentu, listu, chronologiczny spis dokumentów z krótkim streszczeniem i podaniem miejsca przechowywania (abstrakt).
Dagome Iudex to najstarszy zachowany dokument sporządzony w kancelarii Mieszka I ok. 990-992 r. Prawdopodobnie tekst mógł zostać zredagowany na zjeździe kwedlinburskim na Wielkanoc 991 roku, kiedy Mieszko I spotkał się z Cesarzową Niemiec Teofano wraz z 12-letnim wówczas Ottonem III (tym samym, który 9 lat później pojawił się na Zjeździe Gnieźnieńskim). Samo słowo „iudex” traktując dosłownie oznaczało dostojnika, który sprawował władzę na jakimś terenia, nadaną przez kogoś innego. Abstrakt zapisany w Watykanie za pontyfikatu Grzegorza VII, pochodzący z ok. 1083-87 roku jest wielu miejscach zagadkowy. Według najbardziej możliwej teorii (Oswalda Balzera) kopista nie miał najmniejszego pojęcia, o jakim kraju pisze, zatem w swoim regeście dodał, że chodzi o Sardyńczyków, a tytuł dokumentu został nieomyślnie przekręcony z „Ego Mesco Dux” na „Dagome Iudex (et Ote Senatrix)” czyli „Ja książę Mieszko” vs. „Sędzia Dagome i senatorka Oda”.
Istnieje jednak przypuszczenie wykluczające teorię o błędzie kopisty. Interesujące wydaje się również imię przypisywane pierwszemu polskiemu władcy – Dagome (germańskie Dag \ romańskie Dagobert?). Mieszko mógł przyjąć je podczas chrztu w katedrze praskiej w 965 roku. Ale czy nie było to jego prawdziwe imię? Pewne jest natomiast, że Mieszko to nie imię tylko przydomek polskiego władcy. Czy tym właściwym mogło być Dagome?
Nasuwają się zatem kluczowe pytania. Czy człowiek sporządzający regest sądził, że pisze o Sardynii i przeczytał w ten sposób niewyraźny tekst oryginalny? Czy być może w oryginale było „Dagome iudex”, a nie jak sugerował mediewista Oswald Balzer „Ego Mesco Dux”?
Abstrakt odnosi się w równej mierze do wymienienia potomków Mieszka z drugiego małżeństwa, a pomija Bolesława Chrobrego, pierworodnego ze związku z Dobrawą. Warto zwrócić uwagę na fakt, że skryba nie przekręcił imienia syna Mieszka, mimo że ten nazywał się tak samo jak ojciec.
Nie ulega wątpliwości, że Mieszko I kazał sporządzić dokument w celu określenia granic własnego państwa, jak również oficjalnie oddać ziemie będące pod jego strefą wpływów pod opiekę papieża. W dokumencie jest zarówno informacja o stanie posiadania oraz odezwa (lub proklamacja) do biskupa Rzymu.
Podsumowując, mimo że przez wiele lat za powszechne było nie wiedzieć, że istnieje coś podobnego jak „Dagome Iudex”, to rola tego dokumentu może bezpośrednio świadczyć o naszych korzeniach, które do tej pory bezsprzecznie uznawaliśmy za słowiańskie. Regest sporządzony prawie sto lat po śmierci Mieszka (992 r.) nie odpowiada nam na wszystkie pytania jakie w związku z nim możemy zadać. Pamiętać należy tylko o tym, że z obecnych znanych źródeł sprzed tysiąca lat dotyczących nawet najwyższych organów władzy, można wnioskować różne hipotezy. Najlepsze jest jednak to, że każda z nich może być uznana za prawdziwą bądź też wykorzystana na aktualne potrzeby środków masowego rażenia (przekazu). Taki wydźwięk zaistniał w przypadku, kiedy kilkanaście lat temu wmawiano w szkołach, że Mieszko zdecydował się przyjąć chrzest z czeskiej strony, dlatego że obawiał się wchłonięcia przez Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, które nawracało pogan mieczem, a nie misjami duchownych. „Dagome Iudex” jest jednym z najważniejszych dokumentów, którego tekstu oryginalnego nie znamy, a który to być może wraz z innymi dowodami (poznańskie odkrycie archeologów) mógłby weryfikować wiedzę z czasów narodzin państwa Piastów.