Internet, globalizacja oraz przystąpienie Polski do EU spowodowało, że już za kilka lat nic nie będzie takie, jak teraz. To nieuniknione wyzwanie dla tłumaczy. I nie tylko.
W grudniu 2009 roku oficjalnie zainaugurowany został unijny program „Europen Master’s in Translation” (EMT), którego celem jest doskonalenie programów nauczania na studiach dla przyszłych tłumaczy. Główne kierunki konsultacji, współpracy i działania sieci instytucji unijnych oraz szkół wyższych będą koncentrować się w trzech obszarach związanych z kształceniem tłumaczy, takich jak przyszłość tłumaczy, narzędzia i technologie do tłumaczeń, oraz proces kształcenie tłumaczy i jego wyniki.
Ze strony Polski w programie i projekcie EMT uczestniczyć będzie Katedra UNESCO ds. Badań nad Przekładem i Komunikacją Międzykulturową działająca przy Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W ramach paneuropejskiego programu EMT prowadzona też będzie debata o kompetencjach, jakie w przyszłości powinni posiadać tłumacze. Już dziś tłumacz to najczęściej tzw. freelancer albo „wolny strzelec”, czyli osoba pracująca na własny rachunek i najczęściej prowadząca własną działalność gospodarczą. W konsekwencji tłumacz, szczególnie tłumacz przyszłości, musi posiadać nie tylko umiejętność perfekcyjnego tłumaczenia, ale też kompetencje o charakterze biznesowo-menedżerskim. Musi umieć m.in. zarządzać projektami tłumaczeniowymi, negocjować z klientami warunki wykonania tłumaczeń, musi umieć zarządzać swoim czasem, nauczyć się budżetowania i fakturowania, nie mówiąc o elementach marketingu czy reklamy internetowej.
Na potrzebę radykalnego pogłębienia zakresu kompetencji i wiedzy tłumaczy wskazuje też znaczące poszerzenie zapotrzebowania na usługi tłumaczeniowe w nowych obszarach ekonomi czy biznesu. Tłumacz już dzisiaj musi opanować nie tylko tłumaczenia pisemne, ale też i tłumaczenie napisów do filmów, z zachowaniem tzw. ramek czasowych, musi opanować podstawy programowania czy struktury aplikacji softwarowych by podjąć się tzw. lokalizacji oprogramowania. Podobnym wyzwaniem, wymagającym znajomości budowy stron internetowych i podstaw programowania w językach html czy php jest tłumaczenie i lokalizacja stron internetowych. Dodatkowym oczekiwaniem zleceniodawców jest umiejętność redagowania tekstów czy adaptacji reklam i tekstów marketingowych.
Kolejnym obszarem terra nova i wyzwaniem dla tłumaczy są programy wspomagające proces tłumaczenia, tzw CATy. Ich znajomość już dziś może warunkować otrzymanie intratnego zlecenia tłumaczenia z wykorzystaniem tzw. TM – pamięci tłumaczeniowych – a więc przy założeniu pracy tłumacza z wykorzystaniem jednego z wielu istniejących na rynku programów wspomagających proces tłumaczenia. Ich funkcjonalność rośnie z roku na rok, a złożoność zależna jest od wymagań, jakie im stawia producent i/lub korporacyjny użytkownik. To zadaniem szkoły przyszłości jest gruntowne przygotowanie tłumaczy do pracy z tymi programami, a także nauczenie podstaw ich obsługi i modyfikacji do potrzeb indywidualnego zlecenia tłumaczenia czy oczekiwań zleceniodawcy.
Inne wymagania w stosunku do tłumaczy związane są z procesem dynamicznej globalizacji, a w ślad za tym rosnącym zapotrzebowaniem na usługi tłumaczeniowe w Europie wielojęzycznej, Europie wielu kultur i wielu modeli wartości. Precyzja tłumaczenia, a szczególności przygotowanie tekstu finalnego z myślą o określonym odbiorcy, nakłada na tłumacza obowiązek znajomości środowiska kulturowego, kontekstu historycznego czy specyfiki branży potencjalnego czytelnika tłumaczenia. Pożądaną kompetencją tłumacza jest też umiejętność wyszukiwania informacji oraz znajomość ich źródeł.
Jednym z celów programu EMT jest podniesienie standardów kształcenia tłumaczy poprzez szeroką współprace między uczelniami różnych krajów oraz wymianę pozytywnych doświadczeń. Finalnym celem jest znaczące podniesienie kwalifikacji tłumaczy oraz poziomu jakościowego samych tłumaczeń.
Przed tak szerokim wyzwaniem stoją szkoły i uniwersytety jutra. Ich zadaniem będzie coraz lepsze przygotowanie tłumaczy do zawodu. Bez wątpienia tłumaczenie to zawód z przyszłością. Ale jednocześnie jest to zawód podlegający ciągłej ewolucji i wymagający ciągłego rozwoju, samodoskonalenia oraz inwestycji w posiadane przez tłumacza środki techniczne i zasoby źródłowe wiedzy.
Autor: Stanisław Buczyński