GMO- szansa czy zagrożenie. Kilka liczb i faktów.

Rozmiar i współczesny zasięg nowoczesnej biotechnologii. Zobacz skalę zjawiska produkcji surowców z udziałem inżynierii genetycznej.

  Na początek trochę liczb. Produkcję GMO opisują naprawdę ciekawe cyfry, oto one:

• produkcja GMO jest trendem numer 1 w produkcji surowców spożywczych na świecie
• produkcja GMO jest tańsza od upraw konwencjonalnych średnio o 10-15%
• uprawy GMO zajmują 8% powierzchni upraw na świecie, co daje w przybliżeniu 120 mln hektarów
• GMO uprawia 12 mln rolników
• GMO jest produkowane w 23 krajach świata, jednak aż 99% powierzchni upraw jest zlokalizowane w 6 krajach- USA, Argentyna, Kanada, Chiny, Brazylia, RPA
• 99% roślin genetycznie modyfikowanych stanowią 4 gatunki- soja (60% produkcji światowej), kukurydza (25% produkcji światowej), bawełna (12% produkcji światowej), rzepak (5% produkcji światowej)
• w Europie rośliny genetycznie modyfikowane uprawiane są w 8 krajach- Hiszpania, Francja, Portugalia, Czechy, Niemcy, Polska, Rumunia- w sumie 108 tys. hektarów
• największe uprawy GMO w Europie znajdują się w Hiszpanii- 80 tys. hektarów
• we Francji i Niemczech od 2008 roku panuje moratorium na produkcję GMO
• pierwszą rośliną poddaną modyfikacji genetycznej był tytoń, 1984r.
• obecnie ponad 210 gatunków roślin jest poddawanych modyfikacji genetycznej

Czym jest GMO?

Organizm inny niż organizm człowieka, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób niezachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji. 

Czym jest działalność zwana inżynierią genetyczną?

To celowa ingerencja w organizm, która polega na wprowadzeniu do genomu żywego organizmu nowych informacji genetycznych, czyli przenoszeniu genów z jednego organizmu do innego, bądź na zmodyfikowaniu genomu poprzez izolowanie lub eliminację genów.

Czy organizmy modyfikowane genetycznie (GMO) to pojęcie równoznaczne z organizmy transgeniczne?

Te dwa terminy nie mają dokładnie takiego samego znaczenia. GMO to organizm, w którym manipulacje genetyczne wystąpiły w obrębie jego genomu poprzez izolację lub usunięcie genów lub wprowadzenie obcego genu do organizmu. Organizmy transgeniczne to tylko takie, w których modyfikacje genetyczne nastąpiły przez przeniesienie genu jednego organizmu na drugi. Wobec tego GMO jest pojęciem szerszym niż organizm transgeniczny. Każdy organizm transgeniczny jest genetycznie modyfikowany, ale nie każdy genetycznie modyfikowany jest transgeniczny.

GMO to problem?

Produkty nowoczesnej biotechnologii coraz częściej  pojawiają się na rynku, budząc wiele kontrowersji, szczególnie w odniesieniu do problematyki bezpieczeństwa tych produktów dla zdrowia człowieka i ewentualnego ich wpływu na inne organizmy w środowisku.

Należy z bliska przyjrzeć się temu zagadnieniu w kontekście jego zalet i możliwych wad. W związku z tym, że rozmiar i zasięg produkcji GMO jest ogromny,  konieczne jest zwrócenie uwagi na fakt, że otrzymywane z roślin modyfikowanych genetycznie produkty mogą być importowane i komponowane jako żywność, składniki żywności lub pasze dla zwierząt hodowlanych. Stąd łatwo i bez przeszkód dostają się do naszych organizmów! Tak dostają się, w małych dawkach, ale wprowadzamy je sami, często nieświadomie, bo na etykiecie produktu musi być stosowna informacja tylko wtedy gdy składnik żywności będący składnikiem genetycznie modyfikowanym występuje w ilości większej niż 0,9%. A co ze zwierzętami, którym jest podawana pasza np. z modyfikowanej genetycznie soi? Czy zastanawiałeś się kiedyś nad tym drogi czytelniku? Pośrednio spożywamy produkty inżynierii genetycznej czy nam się to podoba czy nie. Wobec tego faktu należy zastanowić się nad tym czy GMO to problem? Jakie są zalety i wady, korzyści i zagrożenia, wątpliwości i kontrowersje. Oto ich bilans. Jeśli jeszcze nie masz zadnia na temat GMO to może za chwilę je sobie wyrobisz.

KORZYŚCI:

• Ekonomiczne- tańsza produkcja przy wzroście plonów; możliwość wydajnej produkcji na terenach gdzie występuje deficyt żywności; poprawa estetyczności produktów np. barwa kwiatów
• Agrotechniczne- ułatwienie sposobu uprawy przez zwiększenie odporności roślin na szkodniki, zwiększenie odporności na herbicydy i stresy pogodowe (możliwość uprawy genetycznie modyfikowanego ryżu na nie nawodnionym gruncie, uodpornienie roślin na mróz); podniesienie wartości użytkowej; zwiększenie bioróżnorodności
• Technologiczno- zdrowotne- możliwość uzyskania żywności o obniżonej alergenności; możliwość uzyskania żywności o podwyższonej wartości odżywczej (np. czekający na pozwolenie obrotu w UE  tzw. „złoty” ryż, któremu wszczepiono gen żonkila i jest żółtej barwy- zawiera beta-karoten, czyli prowitaminę A, której nie posiada jego naturalny odpowiednik); produkcja nowych antybiotyków, przeciwciał oraz szczepionek jadalnych

KONTROWERSJE I WĄTPLIWOŚCI:

• Zdrowie- możliwość pojawienia się nowych alergenów; użycie wirusów jako nośników w transgenicznych roślinach i zwierzętach (możliwość mutacji tych wirusów);  możliwość uodpornienia się na antybiotyki- stosowanie antybiotyków jako genów markerowych może spowodować wytworzenie genów odpornych na te antybiotyki; istnieje hipotetyczna możliwość koncentracji herbicydów (a są to związki toksyczne) w żywności i wodzie (a w konsekwencji w organizmie człowieka) jako skutek zwiększenia odporności roślin GMO na działanie tych herbicydów
• Środowisko- możliwość powstawania krzyżówek międzygatunkowych nie występujących w przyrodzie- zagrożenie dla bioróżnorodności; rozprzestrzenianie się pyłków roślin z upraw GMO może skazić plantację roślin uprawianych ekologicznie; możliwość wywołania niekontrolowanych przez inżynierię genetyczną mutacji i powstanie np. „superchwastów”
• Etyka- wprowadzanie genów ludzkich do innych organizmów; wystąpienie tzw. efektu ciągłości- zanieczyszczenia genami, w przeciwieństwie do skażeń chemicznych nie da się usunąć(!); wprowadzenie genów zwierzęcych do organizmu roślinnego- co na to wegetarianie?

Jak będzie w przyszłości? Z dużą dozą prawdopodobieństwa mogę zgadywać, że postępu w inżynierii genetycznej nikt nie powstrzyma. Nowoczesna biotechnologia daje ogromne możliwości. Szanse, których chyba nie wolno zaprzepaścić, bo liczba ludności stale rośnie. Trzeba się jakoś wyżywić. Ale JAKOŚ nie znaczy BYLE JAK. Ważna jest rzetelność badań i ostrożność, bo moim zdaniem produkcji GMO nie da się zatrzymać. I chyba najgorsze w tym wszystkim jest to, że efekty pracy inżynierów genetyków najlepiej dadzą się zweryfikować za kilka pokoleń!

A konsument póki co powinien być świadomy wszystkich korzyści i kontrowersji związanych z GMO i powinien walczyć o swoje prawa do możliwości wyboru między żywnością modyfikowaną, naturalną oraz do informacji na etykiecie o tym z czego jest dany produkt i do informacji o badaniach i ich jawności.

 PS. Wszystkim ciekawskim polecam polską stronę www.biotechnolog.pl

Mirek Guzowski