O dofinansowanie z UE można ubiegać się również tworząc tzw. Partnerstwo Publiczno - Prywatne z innym podmiotem rynkowym. Nie wszyscy przedsiębiorcy są świadomi takiej możliwości.
Realizacja projektów o dofinansowanie z UE może stać się jeszcze prostsza dzięki zastosowaniu Partnerstwa Publiczno-Prywatnego (PPP). Polskie regulacje prawne od 2005 r. dopuszczają możliwość dofinansowania inwestycji w formie partnerstwa publiczno-prywatnego. Jak jednak pokazuje polska rzeczywistość – chcieć nie zawsze oznacza móc.
Partnerstwo Publiczno – Prywatne nie cieszy się w Polsce wielką popularnością, mimo iż Komisja Europejska dokłada wszelkich starań, aby spopularyzować tego rodzaju współpracę między podmiotami gospodarczymi. Pierwsze inicjatywy partnerstwa pojawiły się w latach 80 – tych w państwach „starej Unii” i sukcesywnie rozprzestrzeniają się w całej Europie. Do chwili obecnej zrealizowano ich kilkadziesiąt w wielu krajach Europy (liderem pozostaje Wielka Brytania), ale Polska jak dotąd nie może poszczycić się wielkimi sukcesami w tej dziedzinie.
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym w Polsce, doczekała się nowelizacji w 19 grudnia 2008 r., a wraz z nią uległa zmianie definicja PPP. Zgodnie z nową Ustawą, przedmiotem partnerstwa publiczno-prywatnego jest wspólna realizacja przedsięwzięcia oparta na podziale zadań i ryzyk pomiędzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym. Współpraca tego typu, zazwyczaj o charakterze długoterminowym, zapewnia dwustronne korzyści zarówno dla sektora publicznego, jak i sektora prywatnego. Sektor prywatny, oferując specyficzne umiejętności w danej dziedzinie, dostarczając brakujący kapitał lub przejmując ryzyko związane z zarządzaniem danym elementem infrastruktury, zwiększa efektywność przedsięwzięcia. W zamian oczekuje przychodów (od użytkowników lub strony publicznej), które pokryją wydatki na budowę, obsługę oraz koszty finansowania, a także pozwolą mu na osiągnięcie zysku. Dzięki zastosowaniu formuły PPP do finansowania elementów infrastruktury, partner publiczny zyskuje większą elastyczność w gospodarce finansowej środkami (środki, które byłyby zaangażowane do budowy infrastruktury mogą być przeznaczane do innych celów), inwestycja zazwyczaj realizowana jest szybciej i oszczędniej, a dzięki umowie z dostawcą usług, uzyskuje kontrolowaną jakość usług przez cały okres trwania umowy (bądź eksploatacji inwestycji). Dzięki PPP jednostka publiczna może wygospodarować brakujący wkład własny, który konieczny jest do uzyskania finansowania ze środków UE (brak tego typu środków stanowi główny problem i może okazać się jedną z głównych przyczyn, które hamować będą absorpcję środków pomocowych). Partner prywatny, aplikując po środki UE, będzie mógł w ten sposób wykazać wkład inwestora prywatnego jako dofinansowanie danego projektu.
Formę współpracy opartą na powyższych zasadach, przewidują Uszczegółowienia Programów Operacyjnych na lata 2007-2013, które zawierają zapisy pozwalające na realizację projektów PPP w ramach pozyskiwania dotacji unijnych. Wśród beneficjentów prywatnych, mających możliwość podjęcia współpracy w ramach PPP, należy wymienić oprócz przedsiębiorców także organizację pozarządową, kościół lub inny związek wyznaniowy oraz podmiot zagraniczny, jeżeli jest przedsiębiorcą w rozumieniu prawa kraju rejestracji i spełnia warunki do wykonywania w Rzeczypospolitej Polskiej działalności gospodarczej. Ze strony publicznej natomiast partnerem mogą zostać:
a) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
b) fundusze celowe,
c) państwowe szkoły wyższe,
d) jednostki badawczo-rozwojowe,
e) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
f) państwowe lub samorządowe instytucje kultury,
g) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
h) państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek handlowych.
Jak widać, teoretycznie lista partnerów do współpracy jest długa, jednak praktycznie pozostawia wiele do życzenia, bowiem beneficjenci rzadko lub lepiej powiedzieć w ogóle, nie korzystają z przywileju partnerstwa, jaki daje im Unia Europejska. Dlaczego ta forma współpracy nie zyskała jak do tej pory sympatii w naszym kraju? Powodów takiej sytuacji może być wiele, jednym z nich jest choćby niski poziom zaufania wśród Polaków, a szczególnie w stosunku do sektora publicznego. Taki wizerunek partnera prywatnego zaburza dialog między partnerami, a jedynym rozsądnym rozwiązaniem wydaje się być budowanie partnerstwa wokół instytucji cieszącej się prestiżem i charakteryzującej się względną bezstronnością. Ważna jest również gotowość do podjęcia realizacji inwestycji z udziałem podmiotu prywatnego, a także dojrzałość organizacyjna oraz kompetencje partnera publicznego. To jednak nie jedyne powody małego zainteresowania PPP w Polsce. Do ważniejszych należałoby zaliczyć także nieprzejrzyste i niestabilne regulacje prawne. O ile w Polsce od niespełna 5 lat możemy mówić o ustawie prawnej dotyczącej partnerstwa publiczno – prywatnego, o tyle na szczeblu Unii Europejskiej to pojęcie zdaje się być do końca nieuregulowane i wyraża się głównie w „prawie miękkim”. Komisja Europejska nie definiuje bowiem jednoznacznie PPP, a jedynie zakreśla pewne ramy, do których można zaliczyć przedsięwzięcia oraz ich wykonawców. Prawo unijne ogranicza się w tym polu do Wytycznych Komisji Europejskiej, Zielonej Księgi w sprawach zapisów dotyczących PPP oraz licznych Opinii, m. in. Komitetu Regionów oraz Europejskiego Komitetu Ekonomiczno – Społecznego. Mimo braku „twardego prawa” unijnego, należy pamiętać, że Unia Europejska opiera się na żelaznych zasadach prawnych, tj. zakaz dyskryminacji, ochrona konkurencji, itp., które ściśle wiążą się z partnerstwem i szerzą jego idę wśród podmiotów rynku europejskiego, w tym również polskiego. Problem może również stanowić wielkość oraz rodzaj realizowanego projektu mającego uzyskać dofinansowanie z UE, w ramach którego można podjąć współpracę PPP. Ze względu na ilość komplikacji oraz obowiązek przygotowania i oceny projektów łączących PPP z funduszami unijnymi przez partnera publicznego, partnerstwo stanowi najlepsze rozwiązanie dla dużych projektów, których wartość przekracza 100 mln euro. Równie ważny staje się tutaj aspekt rodzaju projektu, który najczęściej w partnerstwie dotyczy infrastruktury, będącej stymulatorem rozwoju gospodarczego kraju. To z kolei wiąże się z uzależnieniem rozmiaru przedsiębiorstwa partnera prywatnego – mikro oraz małego przedsiębiorcy, który często po prostu nie dysponuje odpowiednimi środkami finansowymi na zrealizowanie inwestycji i nie jest zainteresowany tego typu przedsięwzięciami. Nie należy także zapominać o sytuacji polityczno – ekonomicznej kraju, w której silna wola polityczna oraz stabilne otoczenie makroekonomiczne odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu się partnerstwa. Popularyzacja idei PPP, jako formy realizacji projektów infrastrukturalnych niezbędnej do poprawy świadczenia usług publicznych, jest warunkiem koniecznym do jej prawidłowego funkcjonowania.
Partnerstwo Publiczno-Prywatne nie jest instrumentem przeznaczonym wyłącznie dla potrzeb absorpcji środków unijnych, jednakże jego stosowanie w szerszym stopniu może znacząco wpłynąć na poziom ich wykorzystania, szczególnie w dziedzinach strategicznych, tj. technologie innowacyjne, infrastruktura techniczna i społeczna oraz kompleksowa rewitalizacja miast. W obliczu wysokiego deficytu środków publicznych oraz konieczności wyłożenia własnych funduszy na cele współfinansowania projektów korzystających z funduszy unijnych, PPP wydaje się być najlepszym rozwiązaniem dla beneficjentów. To, czy szansa na pozyskanie kapitału dla realizacji kluczowych inwestycji za pomocą PPP i w przyszłości efektywniejszego świadczenia usług zostanie dobrze wykorzystana, zależy jednak w dużej mierze nie tylko od samych partnerów, ale również od uwarunkowań polityczno – prawnych w kraju.
Joanna Kulak