Największa twierdza średniowiecznej Europy to ogromna bryła czerwonych cegieł, układających się w kształty nie tyle fantazyjne, co proste.
Ileż to razy przyszło przestępować te bramy, które przejmują grozą na myśl o przekraczających ją szeregach rycerzy z czarnymi krzyżami na białych płaszczach.. Przy pierwszych wrotach wypada się zatrzymać, by wyobraźnię nastroić do wywołania odległych obrazów z przeszłości. Niewykonalne to zadanie, bo do rzeczywistości przywołują liczne znaki współczesnego życia Muzeum Zamkowego w Malborku.
Malbork leży u brzegu Nogatu, na podmokłych terenach, porosłych buczyną, znamiennych dla dawnych Prus Wschodnich w delcie Wisły. Leży w granicach województwa pomorskiego, ale tak jeszcze należał do województwa elbląskiego, a dawniej jeszcze malborskiego, które było najmniejszym województwem w Prusach polskich, oddzielone od pomorskiego korytem Wisły. Niezależnie od zmian administracyjnych wyróżnia się z innych pokrzyżackich miast i miasteczek.
Wzniesiona tu w latach 1274-1457 przez Krzyżaków budowla była jedną z największych twierdz średniowiecznej Europy. W latach 1309-1457 mieściła się siedzibę mistrzów Zakonu Krzyżackiego, pełniła funkcję stolicy Państwa Krzyżackiego. W latach 1457-1772 z tego miejsca panowali już wojewodowie malborscy. W 1961 roku utworzono Muzeum Zamkowe, które dysponując bogatym zbiorem eksponatów, w tym także wyrobów z bursztynu, cenionego surowca ziem północnych, stanowi unikalny w świecie zabytek. W 1999 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO.
Największe skupienie czerwonych cegieł kryje wiele tajemnic nie tylko dla turystów, ale także przewodników. Można wątpić, że zostały poznane wszelkie tajniki, kiedy wkracza się na teren pozostający wciąż w rękach archeologów. W kształcie ruiny pozostaje na przykład główna świątynia na Zamku Wysokim. Na terenie Zamku, po przejściu przez most zwodzony i system trzech potężnych bram wraz z kratownicą, wchodzi się jedynie w olbrzymie ramy świata, jaki zaginął. Zwiedzanie przybliża realia życia codziennego zakonników, ale go nie rekonstruuje.
Nikogo nie dziwi, że zamek przyciąga tłumy turystów z różnych stron nie tylko w sezonie – latem, ale nawet w zimowych miesiącach. Wielu osób jedna wizyta nie satysfakcjonuje, powracają. Bywa, że powroty oznaczają nowe spojrzenie. Niektóre trasy, jakimi prowadzi przewodnik, bywają skrócone. Odnosi się wrażenie, że przebywający w murach zamku pracownicy nie mają sposobności, by ich ta przestrzeń znużyła.
Niezaludniony tłumem zamek wydaje się bliższy średniowiecznym czasom. Pusty dziedziniec można wówczas wypełnić obrazami, znanymi z literatury i filmu. Ułatwia ten proces wspomnienie sekwencji z zamku malborskiego w filmie Aleksandra Forda „Krzyżacy”. W sezonie przestrzenie zamkowe wypełniają liczne wycieczki, przemierzające szlaki w ściśle ograniczonym czasie. W różnojęzycznych tłumach wyobraźnia gaśnie.
Wędrówka po malborskiej warowni przebiega zazwyczaj podobnie. Biegnie utartym torem, na którym jednak w cyklu kilku lat można spodziewać się pewnych niespodzianek. Zdarza się, że któryś fragment zostaje zamknięty dla zwiedzających, inny zakryty na potrzeby konserwacji, a jeszcze inny zyskuje nowy wystrój. Rejestracja zmian również przysłania usilne próby wyobraźni, by ożywić martwe mury. Do współczesności przywołuje za każdym razem głos przewodnika.
W 1410 roku twierdza malborska podczas pierwszego swego oblężenia, mimo nieprzygotowania, została niezdobyta. Uratowała, jak wiadomo, dalszą egzystencję Zakonu po ich klęsce pod Grunwaldem. Z dzisiejszej perspektywy turysty pozostaje niezdobyta również. Wizytę krótkotrwałą z natury rzeczy kończy spotkanie mincerza, bijącego ręcznie pamiątkową monetę zamkową. Wydaje się ona symbolem namiastki poznania olbrzymiej twierdzy.
Mimo jednak, że nie uzyskuje się przeniesienia w czasie, mimo że za każdym razem długa wędrówka po wielkim kompleksie przynosi zmęczenie, to pozostaje satysfakcja z zebrania ogromu wrażeń, za każdym razem jakby bardziej wyrazistych.
