Sześć eksperymentów opublikowanych na łamach Science jednoznacznie wykazało, że doświadczenia dotykowe wpływają na zachowanie.
W ciągu dnia dotykamy wielu przedmiotów, jednak rzadko zastanawiamy się nad ich masą, powierzchnią lub elastycznością. Tym samym nie przyszłoby nam do głowy, że uczucia jakich doznajmy w kontakcie z nimi, mogą wpływać na nasze oceny i decyzję. Pomyśleli o tym Joshua Ackerman, Christphoer Nocera oraz John Bargh którzy wykazali, że właściwości dotykanych przedmiotów wpływają na ludzkie zachowanie.
Patrząc na swoje dłonie, łatwo odnieść wrażenie, że wiele im zawdzięczamy. To dzięki rękom od wczesnych lat dzieciństwa zdobywaliśmy informacje na temat otaczającego nas środowiska, manipulując wszystkim co znalazło się w ich zasięgu. Właśnie dlatego dotyk możemy podzielić na aktywny – użycie przedmiotu rękami oraz pasywny, kiedy przedmiot używany jest na rękach.
Oczywiście w większości przypadków korzystamy z aktywnego dotyku, który angażuje procesy sensoryczne (zmysły) oraz motoryczne (mięśnie), dzięki którym wydawane sądy są trafniejsze. Zdarza się jednak, że dotykowe właściwości przedmiotu, nie zawsze są diagnostyczne dla jego jakości. Na przykład napoje wydają się lepiej smakować z mocnej szklanej butelki niż słabej plastikowej.
W jaki więc sposób doświadczenia związane z dotykiem miałby wpływać na oceny rzeczy których nie dotykamy? Na to i wiele innych pytań związanych z doświadczeniami zdobywanymi za pomocą naszego ciała próbuje odpowiedzieć dziedzina psychologii nazwana ucieleśnieniem (ang. embodiment).
Według zwolenników embodimentu doświadczenia senso-motorczyne z okresu dzieciństwa tworzą coś na kształt rusztowania z pomocą którego budujemy wiedzę na temat pojęć. W czasie dalszego rozwoju pojęcia te wykorzystywane są do zdobywania nowych doświadczeń, co tym samym rozszerza ich zakres.
W konsekwencji wiele codzienny zachowań swoje korzenie ma w dotyku, ruchu mięśni, lub sposobie poruszania się. Używane natomiast w embodimencie metafory mają tłumaczyć sposób w jaki umysł łączy doświadczenia senso-motoryczne z różnymi pojęciami. Ackerman i jego koledzy postanowili sprawdzić jak masa, powierzchnia i twardość przedmiotów wpływa na oceny i podejmowanie decyzji.
Ciężar sytuacji
Doświadczenie ciężkości lub lekkości metaforycznie łączy się takimi pojęciami jak powaga lub ważność. W pierwszym badaniu
do którego zaproszono 54 osoby, połowa oceniała CV kandydata trzymając ciężką podkładkę (2041,2 g), a druga lekką (340,2 g). Przyszły pracownik wypadł lepiej w oczach ochotników z pierwszej grupy w porównaniu do drugiej. Mało tego, osoby trzymające ciężką podkładkę uważały, że kandydat przejawia poważniejsze zainteresowanie stanowiskiem oraz swoje własne oceny na jego temat uważały za ważniejsze.
W drugim eksperymencie użyto tej samej manipulacji, jednak tym razem osoby wypełniały kwestionariusz spraw społecznych, decydując gdzie mają zostać ulokowane pieniądze: ważne (sprawy społeczne) lub błahe (remont toalet publicznych). Okazało się, że mężczyźni trzymający ciężką podkładkę częściej przydzielali pieniądze na sprawy społeczne niż ich koledzy z lekką podkładką. W wypadku kobiet nie zaobserwowano różnic.
Chropowatość vs gładkość
Doświadczenia dotykowe tego typu możemy połączyć pojęciami trudności oraz surowości. W kolejnych dwóch badaniach ochotnicy układali puzzle, które w jednej grupie pokryte były szorstkim papierem, a w drugiej gładkim.
Wyniki badania pokazały, że osoby które miały kontakt z chropowatą powierzchnią oceniały interakcje społeczne jako mniej skoordynowane (trudniejsze i szorstkie) oraz zostawiały więcej losów nieznajomej osobie. Altruistyczne zachowanie uczestników pod wpływem szorstkich puzzli, autorzy tłumaczą próbą kompensacji własnego zachowania.
Gra ultimatum w którą grali ochotnicy polega na podziale losów na loterie między siebie i drugą osobę. My decydujemy jak rozdzielić losy, jednak jeśli druga osoba nie zaakceptuje podziału, oboje tracimy wszystko. Okazuje się więc, że doświadczenie chropowatości sprawiło, że osoby, chcąc uniknąć komplikacji w podziale, oddawały więcej losów niż osoby z grupy gładkich puzzli.
Twardy orzech do zgryzienia
Ostatnie dwa badania testowały uczucie twardości, które można połączyć z takimi pojęciami jak stabilność, nieustępliwość lub stanowczość. Tym razem uczestnicy trzymali albo twardy kawałek drewna albo miękki koc. Okazało się, że osoby z pierwszej grupy w niejasnej sytuacji rozmowy pracownika z szefem, oceniały pracownika jako bardziej nieustępliwego i stanowczego w porównaniu do osób z grupy miękkiego koca.
W szóstym eksperymencie ochotnicy siedzieli albo w drewnianym, twardym krześle albo w miękkim, amortyzowanym fotelu. Obie grupy wyobrażały sobie, że kupują samochód: złożenie dwóch ofert (pierwsza zawsze była odrzucana), oceniają tym samym obsługującego ich pracownika. Zgodnie z przewidywaniami, grupa drewnianego fotela oceniła pracownika jak bardziej stabilnego i mniej emocjonalnego niż grupa fotela miękkiego. Dodatkowo pod wpływem twardości krzesła druga oferta uczestników nie zmieniła się tak znacząc jak w przypadku osób doświadczających uczucia miękkości.
Sześć eksperymentów jednoznacznie wykazało, że doświadczenia dotykowe wpływają na zachowanie. Jest to dowód na to, że ręce manipulują nie tylko środowiskiem ale także umysłem. W przyszłość należy sprawdzić jak dotyk wpływa na percepcje nas samych – tłumaczą autorzy. Pierwsze wrażenie jaki wywołuje na nas osoba, może być podatne na doświadczenia dotykowe – dodają. Tym samym kontrola otoczenia może okazać się bardzo ważna w przypadku negocjatorów, ankieterów, bezrobotnych lub osób pracujących na co dzień z ludźmi – podsumowują autorzy.
Więcej informacji:
Ackerman JM, Nocera CC, & Bargh JA (2010). Incidental haptic sensations influence social judgments and decisions. Science (New York, N.Y.), 328 (5986), 1712-5 PMID: 20576894