JustPaste.it

Oblicze Kraju Kwitnącej Wiśni

Oczy mieszkańców środkowej Europy zawsze ze szczególną ciekawością zwracały się w kierunku Japonii.

Oczy mieszkańców środkowej Europy zawsze ze szczególną ciekawością zwracały się w kierunku Japonii.

 

Nowa publikacja wydawnictwa PIW „Nowożytna historia Japonii” Andrew Gordona przybliża doświadczenia wspólne całemu ziemskiemu globowi. To interesujący obraz dwóch ostatnich stuleci widziany przez pryzmat dziejów jednego ze współczesnych mocarstw.

 6fecf0d56d39fa248086fcc35e41dc75.jpg

 

Oczy mieszkańców środkowej Europy zawsze ze szczególną ciekawością zwracały się w kierunku Dalekiego Wschodu, w stronę niezwykłego i tajemniczego Kraju Kwitnącej Wiśni. Niemal powszechnym też zjawiskiem jest zainteresowanie kulturami egzotycznymi. Nielicznym dane było udać się w podróż, by zwiedzić ten obszar, poznać go osobiście. Z pewnością współcześnie dzięki rozwojowi technologii obraz ten znacznie się ukonkretnił, a jednocześnie ów odległy, egzotyczny świat znacznie się przybliżył. Kinematografia, dziennikarstwo uczyniły go wyraźnym. Nie oznacza to jednak, że wiedza o tym świecie jest pełna. W większości przypadków jest ułamkowa, wybiórcza. Kiedy zatem pojawia się monografia, dzięki której wiedzę można poszerzyć, powstaje szczęśliwa okoliczność zaspokojenia ciekawości.

 

Iwona Merklejn, tłumaczka oryginału angielskiego „A Modern History of Japan” Andrew Gordona objaśnia, że jej zamiarowi udostępnienia polskiemu czytelnikowi obszernego dzieła o dziejach Japonii towarzyszyła świadomość, że zawiera ono ogromny obszar wiedzy, której rozmach stanowi wyzwanie dla badacza i tłumacza. Można przyznać, że także dla czytelnika. Owoc pracy badawczej nad ostatnimi dwustoma latami przemian, jakie zachodziły w Japonii, to znaczny okres do ogarnięcia. Lektura monumentalnej publikacji wymaga pewnego zaangażowania. Wysiłek, jaki trzeba włożyć, jest jednak wynagrodzony. Dzięki niemu otrzymuje się zasób wiedzy, umożliwiającej uchwycenie określonych procesów historycznych, jakie ukształtowały oblicze współczesnej Japonii oraz zadecydowały o jej niepowtarzalnym charakterze.

 3bd60db51fea4e018fef8a2e75f41cac.jpg

Zdaniem autora, Andrew Gordona mamy do czynienia z niezwykłym okresem dwóch stuleci, jakie zajmują wyjątkowe miejsce również w historii powszechnej. Historia nowożytna zaczyna się rewolucją przemysłową, jaka ma wpływ na globalny rozwój ekonomiczny i polityczny całego świata. Uwzględnienie tych zależności i ukazanie splotu czynników na kształt dziejów Japonii od czasu rządów wielkich generałów (siogunów) z rodu Tokugawów po wiek XX wyjaśnia źródła zdumiewających przemian kraju od statusu półkolonii po pozycję imperialistycznego mocarstwa, niemalże równego zachodnim potęgom.

 

Monografia „Nowożytna historia Japonii” rozkłada się na trzy części, odpowiadające określonym epokom w dziejach Japonii. Zaletą ujęcia wykładu historycznego, poświęconego wybranemu krajowi, jest jednak sprawa dziejów powszechnych. Kontekst ten, konieczny do zarysowania problemów pewnego wycinka globu, urasta do jednego z zasadniczych zagadnień. Dzięki niemu możliwe jest poznanie zjawisk, jakich doświadczali mieszkańcy całości nowożytnego świata. Są to zagadnienia nie tylko polityczne, gospodarcze czy społeczne, ale także kulturalne, pozostające zawsze w pewnej od nich zależności.

 

Na przykładzie dziejów Japonii – bez wątpienia fascynującej historii – poznaje się prawa, decydujące o losach każdej społeczności. Konflikty idei i form życia dotyczyły wszystkich krajów, w jakich znalazły odzwierciedlenie tendencje euroamerykańskie. Zarazem jednak prezentacja nowożytnej historii Japonii ujawnia aspekty charakterystyczne dla tego kraju, a więc szereg cech, tworzących oryginalną kulturę. Obserwacje prowadzą do zdefiniowania istoty zjawiska, a więc określenia, co kryje się pod nazwą „Japonia”, co decyduje o wyjątkowości i egzotyce tego kraju. Jest to między innymi zespół cech, wyróżniających stan samurajów, a także dominacja roli państwa. Niektóre „japońskie tradycje” przekształciły się w mity, inne są żywe i stają się źródłem fascynacji czy inspiracji dla odbiorców i twórców kultury.

3871a2a69ad7fb06404e9170be2d6248.jpg 

Monografia przeznaczona jest zarówno dla znawców, pasjonatów kultury japonistycznej, jak i dla czytelników, którzy rozpoczynają zgłębianie wiedzy o niej. Opis podstawowych cech geografii, polityki, stosunków międzynarodowych i kultury nie tylko porządkuje wykład, ale odpowiednio wprowadza w złożone zjawiska wybranego kraju, zajmującego wąski łańcuch wysp. Ciekawostki geograficzne i klimatyczne uświadamiają unikatowość miejsca, w którym rozwinęła się jedyna w swoim rodzaju forma tożsamości. Autor stwierdza, że kształtuje się ona przekór geograficznym uwarunkowaniom. W gruncie rzeczy bowiem nie jest ona jednolita, tworzy eklektyczną mozaikę.

 

Najbardziej interesującym z punktu widzenia europejskiego wydaje się problem kontaktów Japonii ze światem oraz ich wpływ na dzieje różnych światów. Zjawisko to wydaje się szczególnie ważne w okresie przednowożytnym, który uformował kulturę Japończyków. Okazuje się, że akurat Europejczykom nie było dane wpływać na historię Japonii. W przeciwieństwie do ludów Azji, których dzieje są ściśle splecione z historią Wysp Japońskich, europejskie interwencje były marginalne. Misjonarze i kupcy, którzy dotarli do Japonii w latach 40. XVI wieku pozostawili po sobie tylko broń palną. Władze miejscowe natychmiast zarządziły delegalizację chrześcijaństwa i ograniczenie handlu z Europą. Paradoksalnie w wieku XIX miało miejsce zjawisko przeciwne, a mianowicie nastąpiło otwarcie Japonii na zachodnie formy. W odróżnieniu od krajów sąsiednich Japonia natychmiast przyjęła zachodni system dyplomacji i stosunków międzynarodowych, co zapewniło jej zasadniczy udział w grze imperialistycznej. Ten właśnie aspekt zadecydował o rewolucji modernizacyjnej Japonii.

 

Lektura dzieła pozwala zyskać orientację w uwarunkowaniach zmian politycznych. Umożliwia także wejrzenie w oddziaływanie zjawisk religijnych i filozoficznych na życie polityczne. Chodzi przede wszystkim o znaczenie buddyzmu i konfucjanizmu w dziejach Japonii, ich wpływ na oblicze władzy. Interesującym aspektem jest na przykład fakt, iż myśl konfucjańska nakazywała dobór urzędników państwowych o najwyższych kwalifikacjach etycznych i intelektualnych. Moralny wymiar filozofii oddziaływał zatem na kształtowanie elit politycznych, ludzi oddanych nauce i pozostających w duchu życzliwości wobec innych. Wybitni mężowie stanu byli dzięki temu zdolni mądrze przewodzić.

 

Autor monografii zaznacza, że celem jego książki jest wskazanie przyczyn i skutków przełomów historycznych, rozpoznanie zjawisk, decydujących o trwałości danych form. Chciał także przedstawić sposób, w jaki sami Japończycy pojmują swoje doświadczenia historyczne. Uznaje, że poruszone tematy są „równie ważne, jak kontrowersyjne i jako takie stanowią część wspólnego dziedzictwa ludzkości”. Trzeba przyznać, że jego cele zostały osiągnięte. Kontrowersje jednak pozostają. Pytania postawione w zakończeniu historycznego wykładu stanowią zaproszenie do dyskusji. Warto przywołać jedno z nich: „Jak znaleźć równowagę między pragnieniem odczuwania dumy ze swego dziedzictwa a potrzebą uczciwego zbadania nierówności, niesprawiedliwości i mechanizmów działania władzy w czasach minionych?”. Problem ten funkcjonuje w historiozofii niezmiennie nie tylko w odniesieniu do dziejów Japonii.

 

Uzupełnieniem obszernego dzieła jest strona internetowa: www.oup.com/us/companion.websites/0195110609/?view=usq - gdzie znalazły się przekłady dokumentów historycznych, tematyka artykułów, problemy badawcze, przydatne linki do studiów nad nowożytną historią Japonii.

 

 

Tekst: Adrianna Adamek-Świechowska

 

Źródło zdjęć: Internet.

-----------

 830aff5c53725bc201897baabe46472d.jpg

Andrew Gordon, Nowożytna historia Japonii. Od czasów Tokugawów do współczesności, przeł. z angielskiego Iwona Merklejn, wydanie I, Wydawnictwo PIW, Warszawa 2010, s. 496.