Chyba każdy z nas zauważa, że jednym z najszybciej zmieniających się aspektów ludzkiego życia jest pisanie.
Coraz rzadziej piszemy piórem, ołówkiem, czy nawet długopisem, coraz częściej zaś za pomocą różnego rodzaju klawiatur, oczywiście najczęściej komputerowych, ale także telefonicznych. Jest oczywiste, że te zmiany nie są zjawiskiem izolowanym. Procesom o charakterze ilościowym towarzyszą także jakościowe. Pismo odręczne nie tylko traci na znaczeniu, ale również ulega daleko idącym przekształceniom.
Z dosyć spektakularnym przykładem takiego przekształcenia mamy do czynienia obecnie w Czechach. Tradycyjne czeskie pismo odręczne jest dosyć skomplikowane, a dla cudzoziemców często wręcz trudne do odczytania, z racji całkowicie odmiennego niż w innych językach sposobu pisania kilku liter: wielkich Q, S, Z, małych r, z. Dlatego w sumie nie ma nic dziwnego, że to właśnie w tym kraju podjęto próbę reformy tego pisma, trzeba przyznać, że dosyć radykalnej. Grupa pedagogów związanych z Uniwersytetem Karola w Pradze: Radana Lencová, Tomasz Brousil i Franciszek Štorm stworzyła nowy wzór pisma odręcznego, nazwany Comenia Script na cześć siedemnastowiecznego lidera czeskich protestantów Jana Amosa Komenskiego, będącego zarazem twórcą czeskiej pedagogiki naukowej. Pismo Comenia Script jest wzorowane na piśmie drukowanym, w wersji podstawowej zakłada rozdzielne pisanie poszczególnych liter. Pismo ma dwa warianty – prosty i ukośny. Projekt jest do pewnego stopnia otwarty na indywidualizację – dopuszcza fakultatywne łączenie liter, a część znaków ma różne warianty do wyboru. Obecnie nowe pismo jest testowane. Naucza się go w czterdziestu wybranych szkołach podstawowych na terenie całego kraju. Faza testowa ma trwać dwa lata, do jesieni 2012 roku. Po tym okresie projekt ma być albo rozszerzony, albo zaniechany. Propozycja, choć niewątpliwie daleko idąca, nie jest niczym zaskakującym, jeśli się weźmie pod uwagę opisaną na wstępie sytuację aktualną.
Zaskakująca jest natomiast reakcja Czechów. Nie jest to naród jakoś szczególnie znany ze swego konserwatyzmu. Wręcz przeciwnie, w dość konserwatywnej Europie Środkowej uchodzą oni za względnych postępowców. Nowinki obyczajowe i kulturowe przyjmują się u nich znacznie szybciej, aniżeli w Polsce, czy na Słowacji. A jednak propozycja zmiany nauczanego w szkołach wzoru pisma odręcznego na inny wywołała falę krytyki. Przeciwni są niektórzy grafologowie, obawiający się, że reforma spowoduje ograniczenie zindywidualizowania pisma, co znacznie utrudniłoby ich pracę. Ich protest jest więc jak najbardziej zrozumiały – bronią swoich konkretnych interesów. Protestują jednak również rodzice, a nawet młodzież. Podnoszony jest często argument, że reforma jest zamachem na tradycyjną czeską kulturę. Jest to nieco dziwne, zważywszy że wzór pisma, który ma być zastąpiony przez Comenia Script, nie jest wcale taki stary i dostojny, powstał bowiem po pierwszej wojnie światowej. Można jednak Czechów zrozumieć, gdyż był to okres intensywnego kształtowania się czeskiej tożsamości narodowej, toteż wszystko, co w nim powstało, cieszy się ich szczególnym sentymentem. W taki sposób, między innymi , przejawia się czeski patriotyzm. Dlatego też sprawa nie jest tak jednoznaczna, jak się na pierwszy rzut oka wydaje.
Jako konserwatysta jestem przeciwny zmianom złym, głupim i niepotrzebnym. Nie jestem jednak przeciwny zmianom dobrym, mądrym i potrzebnym, a to, że przydarzają się one po wielekroć rzadziej, niż te pierwsze, to już zupełnie inna sprawa. Zmiana niepraktycznego, skomplikowanego, a dla obcokrajowców praktycznie nieczytelnego, międzywojennego kroju pisma na prostszy i bardziej uniwersalny, wydaje się należeć do tej drugiej kategorii. Należałoby jednak uszanować historycznie uwarunkowane uczucia Czechów i mając je na względzie, nowe pismo wprowadzać na zasadzie całkowitej dobrowolności.