Cywilizacje upadają. Przykłady z przeszłości pokazują, że nic nie trwa wiecznie. A przyczyny upadku dają do myślenia.
Ruiny świątyni wciśnięte są między gęstą zabudowę Tarxien. Gdyby nie niewielka, brudna i pognieciona tablica oraz autobus pełen niemieckich turystów trudno byłoby zorientować się, że za murem znajduje się jeden z najstarszych europejskich zabytków. Zabytków niezwykle tajemniczych, dodajmy.
Jak oni to budowali?
Według archeologów pierwsza świątynia w dzisiejszym Tarxien powstała około 3250 lat przed naszą erą. Kiedy Egipcjanie stawiali swoje piramidy, ta i inne maltańskie budowle były już w ruinie – zapomniane i opuszczone.
W kulminacyjnym punkcie rozwoju kultury będącej częścią cywilizacji znanej jako tzw. Stara Europa świątynia w Tarxien miała trzy, cztery metry wysokości. Składała się z kilku sal, które pomyślane były w taki sposób, aby głos wypowiedziany szeptem w jednym miejscu rozchodził się donośnie po całym pomieszczeniu. Na ołtarzach składano ofiary, które miały przebłagać starodawnych bogów.
Kto to zrobił?
Gigantyczne, długie nawet na trzy metry bloki skalne transportowane były w sposób właściwy tylko dla prehistorycznych Maltańczyków. Żeby przewieźć budulec z odległego o kilka kilometrów kamieniołomu trzeba było wyciosać najpierw kamienne kule. Dopiero wtedy można było myśleć o logistyce.
Jacy ludzie mieszkali wówczas na Malcie? Najpewniej wyjątkowo pokojowi. Nikt im nie zagrażał (Malta to mała wyspa na Morzu Śródziemnym), sami też nie mieli interesu w prowadzeniu podbojów. Jedyną bronią, którą znaleźli archeolodzy jest mały łuk. Co ciekawe, budowniczowie świątyń byli ludźmi zdrowymi: mieli silne kości i mocne zęby.
Co się z nimi stało?
W zasadzie nie wiadomo, skąd wzięli się na Malcie ludzie zdolni stawiać tak potężne budowle. Archeolodzy i historycy oceniają, że pojawili się na wyspie około 4 tys. lat przed naszą erą. W ciągu tysiąca lat postawili około 40 świątyń, rozwinęli rolnictwo i... zniknęli. Nie zostawili po sobie żadnych dokumentów pisanych, nie przetrwały żadne podania.
Zdaniem niektórych badaczy przyczyną wyludnienia Malty było zbytnie wyeksploatowanie zasobów wyspy. Na podobnej zasadzie zniknęli pierwotni mieszkańcy Wysp Wielkanocnych. Przybyli później osadnicy z Grecji, Włoch i Sycylii reprezentowali już zupełnie inną kulturę.