Jak prowadzić kampanię wyborczą, żeby była zgodna z prawem? Jaka jest obecna regulacja prawna w tym zakresie? Ten artykuł odpowiada na te i wiele innych pytań.
Prowadząc kampanię wyborczą, kandydaci i ich sztaby stają przed dylematem, czy podejmowane przez nich działania mieszczą się w zakresie dopuszczalnym przez prawo. Chęć uniknięcia podejrzeń o prowadzenie kampanii w sposób niezgodny z prawem, jak również wielkie zmiany w prawie wyborczym każą zwrócić uwagę na nową ustawę z dnia 5 stycznia 2011 roku Kodeks wyborczy.
Sama ustawa, będąca obszernym aktem prawnym scalającym przepisy dotyczące wyborów: parlamentarnych, prezydenckich, samorządowych i do Parlamentu Europejskiego, zawiera ogólne przepisy na temat kampanii wyborczej. Są one zawarte w dziale I: Przepisy wstępne rozdziale 12: kampania wyborcza, obejmującym artykuły od 104 do 115, jak również rozdziale 13: kampania wyborcza w programach nadawców radiowych i telewizyjnych, obejmującym artykuły od 116 do 122. Są to przepisy o randze ogólnej, które następnie uzupełniane są przepisami szczegółowymi na temat kampanii wyborczej, właściwym ze względu na odpowiedni rodzaj wyborów. Istotne znaczenie ma również dział IX Kodeksu wyborczego zawierający zbiór przepisów karnych, ujętych w artykuły od 494 do 516.
Działania zmierzające do nakłonienia innych ludzi do oddania głosu na określoną osobę lub listę kandydatów można określić mianem agitacji wyborczej. Takim terminem posługuje się sam Kodeks wyborczy, ograniczając jednak taką agitację na specjalnie do tego wyznaczony czas kampanii wyborczej. Powszechnie wiadomo, kampania wyborcza kończy się wraz z nastaniem tzw. ciszy wyborczej, czyli na 24 godziny przed dniem głosowania. Nowy Kodeks wyborczy zawiera dokładnie taką samą regulację. Za początek kampanii wyborczej uznaje on dzień ogłoszenia aktu właściwego organu o zarządzeniu wyborów. Natomiast agitacja w czasie trwania tak zwanej „ciszy wyborczej”, jak również w samym dniu głosowania naraża agitującego na karę grzywny, o czym wyraźnie mówi przepis art. 498 Kodeksu wyborczego.
Prowadząc kampanię wyborczą należy pamiętać, że w niektórych miejscach prowadzić jej nie wolno. Miejsca te wymienia art. 108 § 1 i 2 Kodeksu wyborczego. Agitacji nie można prowadzić na terenie urzędów administracji rządowej, administracji samorządu terytorialnego, sądów, czy jednostek wojskowych. Podobnie, nie można jej prowadzić na terenie zakładów pracy, gdyby sposób lub forma takiej agitacji zakłócała normalne funkcjonowanie tych zakładów. Agitacja wyborcza w szkołach skierowana do uczniów również jest zabroniona. Przekroczenie powyższych zakazów obwarowane jest sankcją grzywny.
Podczas kampanii wyborczej polskie prawo zabrania organizowania konkursów, loterii i innych gier losowych w których wygrana byłaby nagradzana finansowo albo wartościowymi nagrodami rzeczowymi. Dopuszczalne jest organizowanie takich konkursów pod warunkiem zatem, że nagrodami będą przedmioty zwyczajowo używane w celach reklamowych lub promocyjnych. Mogą to być chociażby kubki, czapki, breloki, długopisy i inne.
W ramach kampanii wyborczej zabrania się także podawania lub dostarczania napojów alkoholowych za darmo albo po cenach sprzedaży netto nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia danego alkoholu. Grzywna za takie częstowanie alkoholem wynosi od 5 000 do 50 000 PLN.
Ważnym i powszechnie wykorzystywanym elementem kampanii wyborczej są różnego rodzaju materiały wyborcze. Ustawa definiuje je szeroko, jako każdy upubliczniony i upowszechniony przekaz informacji mający związek z zarządzonymi wyborami i pochodzący od komitetu wyborczego. Na każdym materiale wyborczym powinno znaleźć się wyraźne oznaczenie komitetu wyborczego, od którego pochodzą. Za brak tego oznaczenia ustawa w art. 496 przewiduje karę grzywny. Materiał wyborczy, jako pewnego rodzaju kreatywny twór, podlega ochronie prawnej.
Jednym z rodzajów materiałów wyborczych są wszędobylskie w czasie kampanii wyborczej plakaty. Te, zgodnie z art. 110 § 1 Kodeksu wyborczego, można umieszczać na ścianach budynków, przystankach komunikacji publicznej, tablicach i słupach ogłoszeniowych, ogrodzeniach, latarniach, urządzeniach energetycznych, czy telekomunikacyjnych, o ile uzyskało się zgodę właściciela lub zarządcy danej nieruchomości, obiektu czy urządzenia. Z brzmienia przepisy jednoznacznie wynika, że zezwolenie to powinno być uprzednie, należy go uzyskać zanim przystąpi się do montażu danego materiału wyborczego. W każdym jednak razie, plakaty i hasła wyborcze należy umieszczać w taki sposób, żeby możliwe ich było późniejsze usunięcie bez wyrządzenia szkód. Termin usunięcia materiałów wyborczych wynosi 30 dni po dniu wyborów. Po tym terminie wójt ma kompetencję do wydania postanowienia o usunięciu plakatów i haseł wyborczych, jak również urządzeń ogłoszeniowych na koszt obowiązanych do ich usunięcia komitetów wyborczych. Przy instalowaniu urządzeń ogłoszeniowych warto pamiętać o tym, aby nie stanowiły one zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzi, ani bezpieczeństwu mienia lub ruchu drogowego. Gdyby plakat lub inne hasło wyborcze zostało umieszczone w tak niebezpieczny sposób, Policja lub straż miejska byłaby zobowiązana, na mocy art. 110 § 5 Kodeksu wyborczego, do usunięcia tych materiałów na koszt komitetu wyborczego.
Nowa ustawa Kodeks wyborczy w swoim pierwotnym brzmieniu wprowadziła znaczące ograniczenie prowadzenia kampanii w tzw. tradycyjny sposób, za pomocą dużych plakatów i billboardów. Zgodnie z art. 110 § 4 kodeksu sprzed orzeczenia TK, zabronione pod karą grzywny było wykorzystywanie plakatów i haseł wyborczych o powierzchni przekraczającej 2 metry kwadratowe. Oznaczałoby to wielkie ograniczenie w tym zakresie kampanii i konieczność szukania nowych rozwiązań promocyjnych. Warto jednak pamiętać o istotnym orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, w którym organ ten orzekł między innymi o tym, że zakaz używania billboardów i spotów wyborczych jest niezgodny z Konstytucją. Oznacza to przywrócenie bardziej liberalnego podejścia do prowadzenia kampanii wyborczej i możliwość korzystania m.in. ze wspomnianych billboardów.
Innym sposobem prowadzenia kampanii wyborczej, obok kampanii poprzez plakaty, jest obecność w mediach. Wszelkie jednak komunikaty, wiadomości i inne ogłoszenia wyborcze, zgodnie z art. 112 Kodeksu wyborczego, muszą zawierać wskazanie, przez kogo są opłacane i od kogo pochodzą. Dotyczy to kampanii wyborczej w prasie, telewizji i radiu. Tworzy to swojego rodzaju analogię do wspomnianych wcześniej materiałów wyborczych, na których przecież obowiązkowo należy umieścić oznaczenie komitetu wyborczego.
Ten artykuł, jak i wiele innych artykułów z dziedziny prawo znajdziecie Państwo na stronie internetowej Prawo Prosto