Łąki Bratiańskie i Łąkowska Pani
Z samego sanktuarium w Łąkach Bratiańskich nie zostało dzisiaj dużo, ot brama wjazdowa i studnia. Kult Matki Bożej Łąkowskiejj jednak przetrwał i odradza się, a jej cudowna figura znajduje się obecnie w bazylice w Nowym Mieście Lubawskim. Jej kult sięga czasów krzyżackich, którzy szczególnie mieli w poważaniu Najświętszą Marię Pannę, bo była ich patronką. Nie przypuszczałem jednak, że miał tak wielki zasięg, iż do Łąk Bratiańskich przylgnęła w XVIII wieku nazwa pruskiej Częstochowy. Pielgrzymowali do nich wierni z Kaszub, Borów Tucholskich, Warmii i Mazowsza. Wystarczy spojrzeć na mapę, żeby zobaczyć jaką długą drogę musiał pokonać taki pątnik z ziemi bytowskiej na przykład do miejsca kultu. W XVIII wieku! Nie było przecież wtedy kolei, ani mostu na Wiśle.
Oficjalnie patronem Nowego Miasta Lubawskiego i bazyliki jest święty Tomasz Apostoł, został on jednak całkowicie zdominowany przez Łąkowską Panią. Tylko o niej mówi proboszcz, do niej modlą się wierni i ona króluje na ołtarzu głównym. Bazylika jest tak bogato zdobiona i jest w niej tyle autentycznych zabytków, że wystarczyłoby tego do wyposażenia kilku innych kościołów.
W samym miasteczku zachowała się część średniowiecznych murów obronnych i niektóre z bram wjazdowych. Na środku rynku stoi budynek, który wygląda jak kościół i zapewne kiedyś był kościołem ale napis nad wejściem do niego głosi, że mieści się w nim teraz kino „Harmonia”.
