Traktat o Aniołach

O aniołach słyszał każdy. Od dzieciństwa każdy katolik zna modlitwę do Anioła Stróża. Rozglądając się po kościele, zwiedzając zabytki sztuki sakralnej, co rusz można spotkać obrazy czy rzeźby przedstawiające aniołów uwielbiających Boga, lub walczących z siłami zła. Na stronach internetowych roi się od uśmiechniętych rumianych buzi ze skrzydełkami i dużymi oczkami.

Myśląc o aniołach pewnie nie jeden z nas widzi oczami wyobraźni obraz na którym anioł pomaga dzieciom przechodzić przez niebezpieczny most, albo czeka przy jego łóżku w godzinie śmierci. Powstała o nich niezliczona liczba wierszy i piosenek, a także są częstym gościem literatury, a nawet gier.

Nasuwa się pytanie Kim więc są owi Aniołowie.

W judaizmie, chrześcijaństwie i islamie Aniołem nazywamy stworzoną przez Boga, osobową, lecz jednocześnie czysto duchową istotę, nieśmiertelną, obdarzoną rozumem i wolną wolą, będącą Bożym sługą i pośrednikiem między Nim a ludźmi.

W sensie szerszym - wynikającym z tłumaczenia, jest to Posłaniec Boży; czyli za naukami Św. Augustyna - pewna funkcja. W tym znaczeniu słowo to często odnosi się także do ludzi, którzy byli wysłannikami Boga.

Wyraz anioł przeniknął do polszczyzny z języka czeskiego, który zawdzięcza go misji Cyryla i Metodego. Pierwotnie pochodzi on od greckiego słowa   ἄγγελος (ángelos, według wymowy bizantyjskiej   ánhielos), oznaczającego oryginalnie "posłaniec". W biblijnym Starym Testamencie analogiczne byty duchowe są nazywane w języku       hebrajskim מלאך, mal'ach - co również oznacza "posłańca".

Z imienia znamy jedynie kilku aniołów, ale w rzeczywistości istnieje ich ogromna ilość (por. Ap 5,11). Wspomina o tym choćby prorok Daniel gdy opowiadając o Bogu zasiadającym na tronie pisze: "Tysiąc tysięcy służyło Mu, a dziesięć tysięcy po dziesięć tysięcy stało przed Nim" (Dn 7,10).

Istoty te zostały stworzone najprawdopodobniej jeszcze przed stworzeniem świata. Na pewno powstały przed stworzeniem człowieka, bo to spór o oddanie pokłonu istocie gorszej wg części aniołów, sprawił że część aniołów zbuntowała się przeciw Niemu.

Z wyroku Bożego, życie ludzkie od dzieciństwa (por. Mt 18, 10) aż do zgonu (por. Łk 16, 22) jest otoczone opieką (por. Ps 34, 8; Ps 91, 10-13) i wstawiennictwem (por. Hi 33, 23-24; Za 1, 12; Tb 12, 12) aniołów. W szczególności zaś Aniołów Stróżów.

Pismo mówi o nich: "Czyż nie są oni wszyscy duchami przeznaczonymi do usług, posłanymi na pomoc tym, którzy mają posiąść zbawienie?" (Hbr 1, 14).

Chociaż z natury swojej pomagają człowiekowi ratując go z różnych opresji i pośrednicząc nieustannie między nim a Bogiem, to nie są to delikatne kupidynki uśmiechające się do nas zza chmurki. Nieraz okazywały swą potężną moc. Zdolne są zniszczyć świat (2 Sam 24, 16-17, Ap 7, 2), potrafiły jednej nocy zamordować 70 tysięcy Izraelitów (1 Krn 21, 14), jednym machnięciem skrzydeł zmiotły 185-tysięczną asyryjską armię (2 Krl 19, 35 i 1Mch 7, 41 i Iz 37, 36). W Biblii czytamy, że są zdolne zatrzymać wiatr, spowodować wybuch wulkanu, błyskawice, trzęsienie ziemi, zarazę (np. Dn 3, 49).

Niestety, mimo tego iż każdy anioł został powołany do służenia Bogu, nie wszyscy oni wytrwali w dobrym. Część z nich zbuntowała się przeciwko swemu Stwórcy i za karę zostali strąceni do piekła - ich właśnie nazywamy szatanami, lub upadłymi aniołami.  Nie wiemy dokładnie na czym ten bunt polegał.Biblia mówi o aniołach które się zbuntowały, iż nie wytrwały w prawdzie (J 8,44).

Czym zatem jest owa prawda? Otóż Bóg w swoim zamyśle postawił człowieka na równi z aniołami (Łk 20, 36), choć część teologów uważa iż człowiek poprzez Wcielenie Syna Bożego został postawiony nawet wyżej od nich. Zatem, grzechem upadłych aniołów i bezpośrednią przyczyną ich wygnania była Pycha. Chęć stania się kimś lepszym niż człowiek, a nawet równym Bogu.

Drugą pewną rzeczą jest to, że Szatan zanim dokonał wyboru, sam był aniołem i to jednym z najpiękniejszych, najbardziej bliskich Bogu, oraz że nie został zniszczony na wieki - gdyż Bóg nie niszczy swoich dzieł nawet w tak skrajnych przypadkach - a jedynie został wygnany z raju, na wieczne czasy, oraz - na nasze nieszczęście - że zachował swoją moc i nadal pała nienawiścią do rodzaju ludzkiego.

Biblia przestrzega także przed tym by uważać na zakusy szatana który potrafi udawać anioła bożego (2 Kor 11, 14). Podaje że rozpoznać go będzie można po tym iż to co głosi nie jest zgodne z tym co mówią ewangelie (Ga 1, 8).

Szczególnie ostrożnym należy być gdy czytamy o aniołach w literaturze fantasy (choć póki traktujemy ją jako rozrywkę nie powinno nam się nic stać) i w różnych coraz bardziej popularnych seansach ezoterycznych, czy wróżbach, gdzie aniołowie "światłości" lub "panowie aniołów" wskazują naszą przyszłość.

 

Choć o samych aniołach wspomina jako jedno z pierwszych źródeł Pismo Święte, już wcześniej były one otoczone kultem w Judaizmie - religii narodu wybranego. Mimo iż od tak dawna słyszano o aniołach, kult Aniołów Stróżów rozwinął się za naukami Ojców Kościoła (m.in. św. Augustyna, Cypriana, Bazylego, Hieronima i wielu innych świętych) dopiero w średniowieczu.

Do grona świętych, którzy szczególnie czcili aniołów, należeli m.in. św. Cecylia, św. Bernard z Clairvaux, św. Stanisław Kostka, św. Franciszek Salezy, św. Jan Bosko, a także św. Dominik Savio.

Trzy Hierarchie Dziewięciu Zastępów

 

Pierwsza Hierarchia trzech Zastępów Anielskich

 Ci, którzy bezpośrednio wpatrują się w twarz Boga, istnieją dla uwielbienia Boga

 

Serafiny(hebr. seraphim -dosł. płomienni, ogniści)

Serafin oznacza "płonący", ponieważ Anioły te znajdują się tuż obok Tronu Boga, płoną Miłością Boga. Są wspomniane w Księdze Izajasza (Iz 6, 2-3). Pojawiają się z sześcioma skrzydłami, dwa skrzydła przykrywają ich twarze, dwa okrywają ich stopy, a za pomocą dwóch latają. Serafini są ognistymi Aniołami z najwyższego na tej drabinie chóru anielskiego. Wg św. Tomasza z Akwinu ich przymiotem jest to iż górują miłością nad innymi chórami. Otaczają Tron Chwały nieprzerwanie śpiewając tzw. Trisagion (czyli pieśń: Święty, Święty, Święty).

 

Cherubiny(hebr. kerub, l.mn.-kerubim)

Cherubiny są wspomniane po raz pierwszy jako aniołowie, które Bóg umieścił przy wejściu do Rajskiego Ogrodu, by strzegły go "gorejącymi mieczami" po tym, jak Bóg wyrzucił Adama i Ewę (Rdz. 3, 24). Święty Grzegorz i Dionizy powiedzieli, że te anioły są pełne Bożej Mądrości i Wiedzy. Symbolizują dobroć i potęgę Boga. Uważa się również, że są one Tronem Boga (Iz 37,16). Przed swym upadkiem jednym z władców Cherubów był Szatan. W Biblii (Ez 10, 1-6), oraz w Talmudzie cherubiny są porównywane do kół rydwanu bożego. Wg wizji Ezechiela Cheruby posiadają po cztery skrzydła i po cztery twarze: woła, człowieka, lwa i orła (Ez 1, 6-11; Ez 10,14)

 

Trony

Święty Paweł nadał imię temu zastępowi w Liście do Kolosan (Kol 1, 16): "Bo w Nim (Jezusie) zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze". Ich przymiotem jest to że wyróżniają się posłuszeństwem.

 

 

Druga Hierarchia trzech Zastępów Anielskich

Istoty które uczestniczą z polecenia Bożego w Jego mocy i wykonują polecone im zadania

 

Panowania

Święty Paweł mówi o nich w Liście do Kolosan (Kol 1, 16) oraz w Liście do Efezjan (Ef 1, 21). Są one Anielskimi "Panami" w Niebie. Są to zatem duchy wolne od bojaźni niewolniczej, zawsze gotowe służyć Bogu i panować nad duchami niższymi, wydawać im polecenia i rozkazy; Przez nie manifestuje się Majestat Boga.

Moce

O tym Zastępie wspomina Święty Piotr (1P 3, 22) gdy mówi o Jezusie, odnosząc się do dobrych aniołów "gdzie poddani Mu zostali Aniołowie i Władze, i Moce", oraz Święty Paweł (Ef 1, 20-21) gdy odnosi się do nich, kiedy mówi "ponad wszelką Zwierzchnością i Władzą, i Mocą, i Panowaniem". Pseudo-Dionizy mówił, że wyższe zastępy przepełniają i oświecają zastępy niższe. Przypisuje się im moc spełniania cudów, zawsze kierują się niezwyciężalnie ku sprawom Bożym i pomagają innym w spełnianiu Bożych rozkazów.

Władze

Władze są trzecim zastępem w tej hierarchii i są one wspomniane przez Świętego Piotra i Pawła. Niektórzy pisarze mówią, że Święty Piotr odnosił się do nich, kiedy mówił, że złożona mądrość Boga mogła zostać ujawniona panowaniom i władzom. Mają władzę poskramiania złych duchów i określają sposób wykonywania poleceń i rozkazów. Powstrzymują wysiłki demonów, które chcą zniszczyć świat, albo też stoją na ich czele. Wedle św. Pawła same są złem (Ef 6, 11-12).

 

 

Trzecia Hierarchia trzech Zastępów Anielskich

 Najbardziej zaangażowane w losy ludzi

 

Zwierzchności(czasem nazywane Księstwami)

Są wiodącym Zastępem trzeciej hierarchii Aniołów. Są niebiańskimi "Książętami". Wg św. Tomasza to anioły z tego Zastępu kierują konkretnymi państwami i narodami sprawując nad nimi pieczę.

Archaniołowie

Są najbardziej znanymi Aniołami w każdej religii. Spełniają najważniejsze zadania w posłannictwie między ludźmi a Bogiem i zwiastują ludziom rzeczy wielkiej wagi. Wszystkie imiona archaniołów w ich oryginalnym brzmieniu kończą się słowem "El", które oznacza Boga. Bóg jest wpisany w ich imiona, a zatem i w ich naturę. Mają istnieć dla Boga i przed obliczem Boga.
W tradycji katolickiej najlepiej znanymi są trzej archaniołowie:

Mikael(Michał, Michael)

Michał jest tym z "książąt aniołów", który dzierży klucze do nieba. Jest aniołem sądu i Bożych kar, ale jest także aniołem Bożego miłosierdzia. Według podań, po buncie Lucyfera i części aniołów, to właśnie Michał z okrzykiem "Któż jak Bóg" wypowiedział wojnę upadłym aniołom. Po zwycięstwie nad zbuntowanymi duchami św. Michał Archanioł został wodzem zastępów niebieskich. Świętego Michała Pismo wspomina kilka razy, zarówno w Starym, jak i Nowym Testamencie. W księdze Daniela jest nazwany "jednym z przedniejszych książąt nieba" (Dn 10, 13). Św. Jan Apostoł określa go w Apokalipsie jako stojącego na czele duchów niebieskich, walczącego z szatanem (Ap 12,7). Św. Juda Apostoł podaje, że jemu właśnie zostało zlecone, by strzegł ciała Mojżesza po jego śmierci (Jud 1, 9). Św. Paweł Apostoł również o nim wspomina (1 Tes 4,16), jako o aniele dającemu hasło głosem i trąbami o nadejściu zmartwychwstania. Pisarze wczesnochrześcijańscy przypisują mu wiele ze wspomnianych atrybutów; uważają św. Michała za anioła od szczególnie ważnych zleceń Bożych. W judaizmie jest on traktowany jako opiekun narodu. Biblia nazywa go "obrońcą ludu izraelskiego" (Dn 12,1). Wg tradycji to Michał wstawia się za ludźmi u Boga, stoi przy umierających, a potem towarzyszy duszom w drodze do nieba. Od XII w. przedstawiany jest z wagami do odmierzania dobrych i złych uczynków. Przedstawia się go także jako rycerza z mieczem we wzniesionej prawej ręce, w zbroi, z oszczepem, z pokonanym i związanym szatanem w postaci smoka u stóp.

Gabriel

Podobnie jak Michał, on także jest wspominany w Starym i Nowym Testamencie. Z hebrajskiego imię Geber'el, składa się z dwóch wyrazów: geber - silny, oraz el - Pan Bóg. Jego imię tłumaczymy jako "Mąż Boży". W Starym Testamencie Gabriel ukazywał się Danielowi i wyjaśnił proroctwa o Mesjaszu, który ma nadejść (Dn 8,13-26 i Dn 9,21-27). Prawdziwie doniosłe rzeczy z udziałem św. Gabriela opisuje Nowy Testament. To właśnie św. Gabriel ogłosił dobrą nowinę Maryi, że urodzi Mesjasza (Łk 1,26-38), oraz dał nam słowa Pozdrowienia Anielskiego czyli "Zdrowaś Maryjo". On to także ogłosił Zachariaszowi narodzenie syna - Jana Chrzciciela (Łk 1,11-19). Gabriel pojawił się również w snach św. Józefa, powiadamiając go najpierw o macierzyństwie Maryi, potem ostrzegając przed Herodem (Mt 2, 13) i wreszcie nakazując mu wrócić do Nazaretu (Mt 2, 19-20). Zapewne to św. Gabriel był obecny przy zmartwychwstaniu Pana Jezusa (Mt 28, 5-6) oraz przy Jego wniebowstąpieniu (Dz 1, 10).

Rafael(Rafał)

Jego imię oznacza "Bóg uzdrawia". Świętego Rafaela wspomina się jedynie w Księdze Tobiasza, gdzie pojawia się on jako mężczyzna. Archanioł Rafał nie ujawniając swojej prawdziwej natury przeprowadza bezpiecznie młodego Tobiasza z rodzinnego domu aż do dalekiej Persji, ratuje go w drodze od pożarcia przez wielką rybę, pomaga szczęśliwie odebrać od krewnego pożyczone pieniądze i namawia go, aby Tobiaszowi oddał swoją córkę - Sarę - za żonę, zabija demona który szkodził Sarze, wreszcie uzdrawia ze ślepoty ojca Tobiasza. Po dokonaniu dzieła św. Rafał odsłania, kim naprawdę jest: "Ja jestem Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański" (Tb 12,15). Jest przedstawiany najczęściej jako Anioł Stróż czuwający nad krokami ludzi, często trzyma w ręku rybę, lub butelkę z oliwą.

Papież Grzegorz Wielki uznał za archaniołów następujące anioły:

1. Michał
2. Gabriel
3. Rafał
4. Uriel (Fanuel)
5. Symiel
6. Orifiel
7. Zachariel

Jednak w dniu dzisiejszym ze względu na apokryficzne pochodzenie części tych imion, synody: w Laodycei (361) i w Rzymie (492 i 745) zakazały ich używania, pozostawiając imiona: Michała, Gabriela i Rafała, gdyż tylko o tych archaniołach mamy wyraźnie wzmianki w Piśmie Świętym.

W Judaizmie, Talmud wyróżnia siedmiu aniołów wyższego rzędu, tzw. archaniołów. Są to:

1. Azrael (Archanioł Śmierci)
2. Azrafael
3. Dedrach
4. Gabriel
5. Michael
6. Rafael
7. Szemkiel

W Koranie natomiast wymienia się niewiele imion aniołów. Dopiero w muzułmańskich rozważaniach o aniołach, w muzułmańskiej angelologii, wymienia się sporą ich liczbę. Wiara w aniołów jest bardzo ważna dla muzułmanów i nazywana jest drugim dogmatem wiary w Koranie.

Głównymi aniołami są:

1. Dżibril (Gabriel)
2. Israfil 
3. Mikail (Michał)
4. Azrail (Izra'il)

Najważniejszym z nich jest Dżibril, gdyż przenosi ludziom Boże objawienia. To on uczył Mahometa. Przekazywał Prorokowi Koran, najpierw w częściach - sura po surze, a potem, podczas Ramadanu, całość tekstu. Czasami opisuje się go jako istotę dużego wzrostu z nogami na ziemi, a głową "w chmurach".

Drugi z nich to Israfil - jest to anioł o czterech skrzydłach rozciągających się na cztery strony świata, który zadmie w trąby w dniu Sądu Ostatecznego. Innym jego zadaniem są także objawienia. To właśnie Israfil przyniósł Mahometowi pierwsze natchnienie. Israfil również odczytuje decyzje Allaha co do losu poszczególnych ludzi i przekazuje je innym aniołom do wykonania.

Opisany jest jako ogromna istota: jego nogi są na niższych warstwach ziemi, a głowa obok tronu Allacha. Ma dwie pary skrzydeł, a ciało ma całe we włosach, ustach i językach. Trzy razy dziennie i trzy razy w ciągu nocy zagląda on do piekła i płacze ze smutku oraz współczucia.

Następny, Mikail, jest olbrzymem, a cała ziemia i niebo znajdują się w jego ustach. Ma za zadanie zarządzać wiatrem i deszczem. W Koranie opisuje się go razem z Dżibrilem, jako anioła, który będzie karał tych, którzy są  nieprzyjaźni Allahowi, jego posłańcom i aniołom.

Azrail (Izra'il) - anioł śmierci - oddziela po śmierci duszę człowieka od jego ciała. Jest on jednym z najbardziej bliskich Bogu aniołów. Tradycja mówi, że: "Izra'il, jak istota o rozmiarach kosmicznych, siedzi na łożu ze światła. Ma cztery twarze, cztery tysiące skrzydeł, a jego ciało składa się z oczu i języków, których ilość równa się liczbie ludzi żyjących na ziemi."

Uważa się, że najpierw był on jednym z głównych aniołów. Przed stworzeniem Adama Bóg polecił aniołom przynieść mu glinę z różnych miejsc na ziemi. Ziemia się sprzeciwiła i Dżibril, Mikail i Israfil nie potrafili wziąć ani kawałka. Natomiast Azrail przyniósł Bogu kawałek gliny. Za swoją surowość został mianowany aniołem śmierci.

Muzułmanie boją się tego anioła, wg podań na jego widok człowiek z przerażenia otwiera usta, a wtedy trucizna z anielskiego miecza pada na jego język, i człowiek umiera.

 

Aniołowie (gr. Angelos - wysłannik)

Ostatni z chórów, ostatniej hierarchi. Wierzy się, że z tego zastępu Bóg wybiera naszych Aniołów Stróży, przydzielając każdemu człowiekowi indywidualnego anioła stróża. Nasi Aniołowie Stróże są z nami w każdym momencie życia i chcą byśmy zostali zbawieni. Mogą nam fizycznie i duchowo przewodniczyć. Wielu Świętych widziało i rozmawiało ze swoimi Aniołami Stróżami za życia. Ojciec Pio zwykł mówić swoim gościom, by przysyłali mu swoich Aniołów Stróżów jeśli chcą, by modlił się on dla nich w specjalnej intencji.
Co ciekawe, wg żydowskiego Talmudu każdemu człowiekowi w ciągu życia towarzyszy nie jeden, a kilka tysięcy aniołów stróżów, a ponadto "każde źdźbło trawy ma swego anioła, który mówi mu: rośnij". Natomiast muzułmanie wierzą że człowiekowi towarzyszy ich dwóch: anioł stróż i ten, który w specjalnej księdze zapisuje dobre i złe czyny człowieka.
O tym, że każdy od narodzenia ma swojego opiekuńczego ducha, dowiadujemy się z Ewangelii wg św. Mateusza (Mt 18, 10), kiedy to Jezus mówi: "Strzeżcie się abyście nie gardzili żadnym z tych małych; albowiem powiadam wam: Aniołowie ich w niebie wpatrują się zawsze w oblicze Ojca mego". Wiarę w Anioła Stróża u pierwszych chrześcijan odnotowały też Dzieje Apostolskie (Dz 12,16), oraz Ojcowie Kościoła, tacy jak Klemens Aleksandryjski, Orygenes, czy św. Hieronim, którzy uczyli, że każdy człowiek otrzymuje swojego Anioła Stróża który ma się nim opiekować.
Anioł Stróż pragnie przede wszystkim naszej świętości, oraz nawrócenia grzeszników (Łk 15, 10). Aniołowie przedstawiają nasze modlitwy Bogu i proszą, by przyjął je i wysłuchał. Podobnie ma się rzecz z dobrymi uczynkami: Anioł Stróż, biorąc w nich udział, zanosi je przed tron Boga z prośbą o nagrodę.
Można przypuszczać iż skoro to on zanosi do Boga nasze prośby i opiekuje się nami cały czas, to pomoże nam w każdej sprawie. Tak naprawdę Anioł Stróż nigdy nie pomaga w tym co jest niedobre dla nas, albo innych osób, nawet jeśli wydaje nam się to najlepszym rozwiązaniem. Anioły należy pamiętać, służą człowiekowi, - ale w pierwszej kolejności służą Bogu - pomagając w Jego zbawczych planach względem ludzkości.
Pierwszą - choć najmniej ważną w kontekście Bożych planów posługą Anioła Stróża - jest usuwanie wszystkiego, co może zaszkodzić zdrowiu i zagrozić życiu powierzonego mu człowieka, chyba że nie jest to zgodne z zamiarem Bożym (Rdz 19, 15 i Dn 6,23). Następną posługą, dużo ważniejszą jest uświadamianie takiej osobie szatańskich pułapek (Ba 6, 3-6 i Łk 22, 43). Natomiast najszlachetniejsze i najważniejsze posługi to zachęcanie do godnego życia i pouczanie o tym jak postępować w danym momencie (1Krl 19, 5-7).
Aniołowie są nam pomocni szczególnie w godzinie śmierci, gdy jest ona już nieodwracalna i może zagrozić naszemu zbawieniu, walczą wtedy z całą swoją mocą o to, byśmy zeszli z tego świata w stanie łaski. Jedną z wielkich łask, jakie Anioł Stróż może wyświadczyć człowiekowi, jest pouczenie o zbliżającej się śmierci. Po śmierci święte dusze prowadzą do nieba, a te, które czeka jeszcze pokuta - do czyśćca, gdzie je odwiedzają i pocieszają.
Istnieje pogląd iż wraz z narodzeniem człowieka Bóg zsyła mu Anioła Opiekuńczego, który towarzyszy mu przez całe życie, a po śmierci człowieka, któremu towarzyszył, Anioł Stróż wraca do nieba i nigdy już podobnej funkcji nie pełni.

 

Anioły w sztuce

 

---

Bibliografia:

Cytaty biblijne pochodzą z Biblii Tysiąclecia

Dane dot. Aniołów w Islamie opracowane o materiały umieszczone na stronie http://www.arabia.pl

Hierarchie anielskie zostały oparte na podziale Pseudo-Dionizego Aeropagity oraz nauk św. Tomasza z Akwinu, i materiały ze strony http://www.threeinonegod.com

Informacje ogólne, definicje, zaczerpnięte z Katechizmu Kościoła Katolickiego oraz Wikipedii