JustPaste.it

Wielkotygodniowe porządki

W Wielki Tydzień chrześcijanie od wieków rozpamiętywali wydarzenia związane z ostatnimi dniami życia Jezusa Chrystusa.

W Wielki Tydzień chrześcijanie od wieków rozpamiętywali wydarzenia związane z ostatnimi dniami życia Jezusa Chrystusa.

 

Zakwas na żur w kamionkowym garze, foto: Mariuszjbie, źródło: Wikipedia, licencja: CC3.0

Był to czas porządkowania wnętrza człowieka, oczyszczania umysłu, duszy i serca, licznych postów i umartwień. Święcono wodę, ogień, przygotowywano domy i podwórza na nadchodzące Zmartwychwstanie Pańskie. Tak dzieje się do dzisiaj.

Pogrzeb żuru i śledzia

„W Piątek Wielki wieczorem albo w sobotę rano drużyna […], uwiązawszy śledzia na długim i grubym powrozie, do którego był nicią cienką przyczepiony, wieszała nad drogą na suchej wierzbie albo innym drzewie, karząc go niby za to, że przez sześć niedziel panował nad mięsem, morząc żołądki ludzkie słabym posiłkiem swoim. Żur wynosili z kuchni jako już dłużej niepotrzebny, co było sidłem dla zwiedzenia jakiego prostaka. Namówili go, żeby garnek z żurem w kawale sieci wziął na plecy i niósł go tak, albo na głowie trzymając kwidem [tzn. niby] do pogrzebu; za niosącym frant jeden szedł z rydlem, mający dół kopać żurowi i w nim go pochować [...]” Taką tradycję przedstawił w „Opisie obyczajów za panowania Augusta III” Jędrzej Kitowicz. Pogrzeb żuru i śledzia obchodzony na Kujawach i Pomorzu to obyczaj związanym z rygorystycznym przestrzeganiem postu. W okresie Wielkiego Postu z pożywienia wykluczano mięso, tłuszcze, nabiał i cukier – ograniczając jadło do żuru i śledzi. Tradycją pod koniec Wielkiego Tygodnia było wynoszenie z domu śledzia i żuru, któremu towarzyszyły żartobliwe przyśpiewki i okrzyki. Śledź był wycięty z drewna, umocowany na grubym powrozie i wieszany na wierzbie. Garnek z żurem zakopywano poza wsią. W Małopolsce zakopywano symboliczny garnek z popiołem, oznaczający koniec pokuty.

Wieszanie Judasza

Ludowy zwyczaj związany ze świętami wielkanocnymi nawiązuje do historii, przypominając o zdradzie Judasza. Nawiązuje to również do obrzędu topienia Marzanny, który wywodzi się z pogańskich obrzędów witania wiosny. Obrzęd rozpoczynał się wieczorem z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek, trwał do piątkowego popołudnia. Kukłę Judasza o monstrualnych rozmiarach, po procesie sądowym, wieszano jak najwyżej – na drzewie, słupie, kominie, nawet wieży kościelnej. Następnego dnia zrzucano ją, bito, rozpruwano i rozszarpywano, w efekcie podpalając i topiąc w rzece, na wzór Marzanny. Judaszki kontynuowane są do dziś w Jarosławiu, Pruchniku i okolicach.

Chochołowskie chaty zawdzięczają biel elewacji dzięki corocznym porządkom przed Wielkanocną, foto: gdziebylec.plChochołowskie chat szorowanie

Jasny kolor ścian chochołowskich chat zawdzięcza się corocznym wiosennym zabiegom, kultywowanym przez lokalne gospodynie. Przed Wielkanocą gaździny dokładnie szorują ściany swoich domów, dlatego drewno zachowuje tak jasną barwę. Do dzisiaj we wsiach w okolicy Zakopanego dokonuje się w nocy z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek obrzędowych kąpieli i obmywania w rzekach i potokach. Według wierzeń woda zabiera złe duchy, choroby, nieczystość ciała i myśli, a zanurzenie symbolizuje unicestwienie „starego” i narodzenie „nowego”. Trzeba z tym wszystkim zdążyć przed wschodem słońca, pospiesznie wracając do domu, nie oglądając się za siebie, wierząc w słowa lokalnych mieszkańców - „jak się obeźrał, to złe duchy za nim leciały”.

Wiosenne bazie, foto: Silar, źródło: Wikipedia, licencja: CC3.0Zielona symbolika Wielkanocy

Zieleń budzącego się do życia świata symbolizuje świeżość wiosny. Zakwitające w tym okresie i zieleniące się rośliny są często używane do świątecznych dekoracji. Wierzbowe gałązki z ich wiosennymi kwiatami znanymi wszystkim jako bazie lub kotki układamy w palmy święcone w Niedzielę Palmową lub wkładamy w czasie świąt do wazonów. W obrządku chrześcijańskim wierzba to drzewo symbolizujące życie, potrafiące odradzać się w najtrudniejszych nawet warunkach, wynikające z łatwości ukorzeniania się gałązek wierzbowych. Odpowiednio wcześniej ścięte gałązki brzozy, forsycji czy nawet wiśni, wstawione do wazonu z wodą zazielenią się i zakwitną w domu w czasie świąt. Bukszpan tradycyjnie używany jest do dekoracji wielkanocnych i wkładany do koszyczków ze święconką. Symbolizuje trwałość życia i nieśmiertelność. Rzymianie uznawali rzeżuchę za symbol zdrowia i siły - prawdopodobnie rytuał wysiewania rzeżuchy przejęliśmy właśnie od nich. W okresie Świąt Wielkanocnych kiełkująca szybko rzeżucha symbolizuje więc również w naszej kulturze odradzające się życie i siły witalne.

 

Źródło: http://gdziebylec.pl/artykul/Wielkotygodniowe_porz%C4%85dki/127