Pytania o sens życia towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Kim jestem? Kim chcę być? Czemu inni są tacy jacy są?
Kim jestem? Kobietą, mężczyzną, człowiekiem, pracownikiem, żoną, kochankiem, pisarzem, modelką, bezdomnym, studentem, nastolatką?
Kim chce być? Kimś wrażliwym na ludzkie cierpienie. Spełnionym ojcem. Wartościową osobą, lepszą od matki. Wystarczająco dobrze zarabiającym mężczyzną. Kobietą z pasją. Kimś z perspektywami?
Pytania wydawałyby się proste, ale odpowiedź na nie może sprawić trudność.
Czy człowiek zastanawia się nad takimi aspektami? Czy jest świadomy jaką jest osobą, co go charakteryzuje? Co go wyróżnia, a co go łączy z innymi ludźmi?
Kryzysy tożsamości
W zależności od wieku czy okresu rozwojowego człowiek może przeżywać różne kryzysy. Na każdym etapie, pojawiają się inne trudności. Dla przykładu w okresie dziecięcym człowiek doświadcza separacji z matką. Staje się odrębną częścią, oddzieloną od opiekuna. Ma świadomość, że nie stapia się z nią, tylko jest innym człowiekiem.
W okresie adolescencji czyli między 16, a 21 wiekiem, przeżywa kryzys tożsamości. Widoczne są nie tylko zmiany biologiczne, ale również psychologiczne, stąd okres ten nazywany jest często buntem, sprzeciwem. Zmiany te mogą wywoływać zwątpienie, niepewność co do własnej osoby.
Na czym polega kryzys tożsamości? Z czym on jest związany?
W tym czasie mogą pojawiać się refleksje dotyczące indywidualności czy własnego miejsca w świecie, w społeczeństwie. Człowiek zadaje sobie pytania: kim jestem, kim chce być oraz jaka/jaki jestem. Zastanawia się nad wieloma kwestiami. Tworzy w głowie obraz własnej osoby. Pojawia się wiele pytań dotyczących egzystencji. Myśli nad sensem istnienia, człowieczeństwa.
W tym czasie może wyznaczać sobie cele, nie tylko dotyczące obecnej sytuacji, ale również odległe, wybiegające w przyszłość. Rozmyśla co chce osiągnąć w życiu, jakie ma plany, marzenia oraz dokąd zmierza. Może wyznaczać sobie kierunek własnej drogi do przebycia. Staje się osobą refleksyjną, melancholijną, rozmyślającą nad własnym życiem. Poznaje siebie, swoje możliwości oraz cechy, które określają jego osobowość. Jest to coś niepowtarzalnego, odrębnego od innych. Kształtuje swoją sylwetkę poprzez zachowanie w różnych sytuacjach. Przedstawia siebie wyrażając myśli, uczucia czy potrzeby.
Tożsamość czyli poczucie własnej osoby dotyczy nie tylko aspektów osobistych, ale również społecznych. Człowiek nie tylko tworzy obraz siebie jako indywidualnej jednostki, ale również ma poczucie, że jest częścią grupy. Przynależy do społeczeństwa, identyfikuje się z jakąś grupą, w której pełni określone role. Widzi wspólne cechy, jak i te odmienne, które różnią go od innych.
Rodzina i przyjaciele
Już od narodzin żyjemy w określonej grupie społecznej jaką jest rodzina. Każdy człowiek może spędzać z nią czas obserwując zachowanie jej członków oraz później je naśladując. Może być osamotniony już od wczesnych lat swojego życia, ale także może czuć ich bliskość.
Człowieka z rodziną mogą łączyć silne więzi: miłości oraz akceptacji. Dzięki temu ma szansę poznać smak uczuć łączących ludzi. Rodzina jest rodzajem wspólnoty, w której człowiek może znaleźć swoje miejsce. Określa swoją pozycję, definiuje siebie w oparciu o grupę społeczną. Dostrzega emocje, jakie czuje do rodziny. Nie tylko te pozytywne, ale również negatywne.
W późniejszym czasie człowiek nie tylko widzi rodzinę jako część społeczeństwa, ale również innych ludzi. Poznaje ich w szkole, na osiedlu, na zajęciach dodatkowych czy na dyskotekach. W okresie dorastania rówieśnicy jako szczególna grupa społeczna zajmują ważne miejsce w życiu nastolatka. Mogą być ważniejsi nawet od rodziców, z którymi dochodzi do kłótni, konfliktu czy nieporozumienia. Nastolatek utożsamia się z grupą rówieśniczą dzięki podobnym zachowaniom. Czuje się przez nich rozumiany. Komunikuje się z nimi na tych samych falach, przez co woli im najpierw powiedzieć o swoim problemach, zanim cokolwiek na ten temat powie rodzicom czy opiekunom.
W każdym miejscu jakim się znajduje człowiek, może obserwować oraz rozmawiać z ludźmi. Może nawiązywać znajomości, które wraz z upływem czasu mogą stać się znaczące dla obydwu stron. Mogą być to ważne relacje dające wsparcie oraz zaufanie. Silna więź łącząca ludzi wpływa pozytywnie na nich. Grupy społeczne, z jakimi może się identyfikować jak i do których może przynależeć, spełniają wiele funkcji dających korzyści drugiej osobie. Ludzi może łączyć nie tylko wspólne miejsce zamieszkania czy podobny wiek, ale także zainteresowania, plany na przyszłość.
Kiedy człowiek odnajduje zrozumienie, ma wewnętrzne poczucie, że inni go akceptują, szanują jego poglądy oraz opinie. Czuje się wyjątkowo, gdyż czuje się blisko związany z grupą. Ma w sobie więcej odwagi, aby pokonywać trudności czy nowe wyzwania. Inni wspierają, pomagają, kiedy ma problemy. Są dla niego oparciem w trudnych chwilach. Dzięki grupie czuje się przede wszystkim bezpiecznie. Jest ona pewnego rodzaju ochroną przed złem, przed czymś, co może zagrażać jednostce. Sieć takiego wsparcia dodaje radości, nadziei oraz podnosi opadające skrzydła.
Grupa społeczna to struktura stworzona tylko i wyłącznie przez ludzi, którzy cenią określone normy czy wartości. Często one łączą lub dzielą. Te wspólne wartości sprawiają, że ludzie rozumieją swoje zdanie czy potrzeby. Są otwarci na ludzi, którzy kierują się w życiu podobnymi kwestiami.
Przynależność do grupy społecznej rozwija ludzką tożsamość.
Człowiek staje się częścią jakieś wspólnoty, w której poznaje nie tylko siebie, ale również pozostałych ludzi. Daje im cząstkę siebie, w zamian otrzymując od innych bezpieczeństwo, akceptację oraz szacunek.
Samotnicy i indywidualiści
Bywa również tak, że człowiek nie potrzebuje ludzi dookoła siebie. Woli być sam, nie dzieląc czasu dla innych. Kiedy dochodzi już do kontaktu z taką osobą, może zachowywać się ona nawet agresywnie w stosunku do innych. Nie potrafi z nimi rozmawiać. Czuje się zagrożona z ich strony, stąd może nieodpowiednio reagować obronnie. Taki człowiek nie umie żyć w grupie społecznej, gdyż odpycha innych od siebie. Ludzie wywołują w nim złość, frustrację oraz gniew. Myśli o własnych korzyściach nie licząc się z wartościami, normami innych osób. Aby osiągnąć cel, taki człowiek jest zdolny do wykonania wielu czynności. Często jest w konflikcie z innymi, gdyż reaguje tylko na własne potrzeby, zapominając o ludziach. Buntuje się przeciwko normom, określając własne, którymi się kieruje w życiu. Trudno jest mu porozmawiać z drugim człowiekiem, gdyż wzbudza zbyt wiele negatywnych odczuć. Nie czuje się winien swojego zachowania, nawet kiedy wyrządza krzywdę bezbronnym. Człowiek taki nie potrafi prawidłowo funkcjonować w grupie społecznej ze względu na nieprawidłowo ukształtowaną tożsamość społeczną. Nie odnajduje się w grupie. Czuje się jako odrębna jednostka mająca swoje zasady, swoją hierarchię wartości. Może on wywoływać zagrożenie w grupie niż dawać innym poczucie bezpieczeństwa. Może innym narzucać swój światopogląd, zapominając, że każda jednostka żyje według swoich wartości, jakie ceni, jakie dają jej godne życie.
Lęk przed ludźmi
Kolejnym czynnikiem, który może utrudniać kontakt ze społeczeństwem, to lęk. Człowiek, który boi się zainteresowania ze strony ludzi, ogranicza swoje relacje z nimi. Martwi się, że będzie wyśmiany lub poniżany. Boi się być w centrum uwagi, stąd unika wystąpień publicznych, na którym pozostali ludzie patrzyliby na niego, komentowali jego zachowanie czy przekaz słowny skierowany do publiczności. Każdy szept do czyjegoś ucha mogły oznaczać negatywny komentarz pod jego adresem. Nie potrafi skoncentrować się na swoim tekście, wypowiedzi, gdyż lęk jaki go owładnął hamuje jego myśli. Nie może przekazać informacji innym ludziom, gdyż stres przejmuje nad nim kontrolę. Boi się przebywać w grupie społecznej, gdyż martwi się, że będzie oceniany przez nich. Martwi się, że wyleje na przykład napój na siebie albo pobrudzi się jedzeniem. Każde ludzkie spojrzenie może traktować jako zagrożenie. Każde słowo może mieć negatywny charakter, mimo iż nie brzmiało w ten sposób. Poczucie bezpieczeństwa doświadcza w chwilach samotności, nie w grupie społecznej, od której coraz bardziej może się izolować, oddalać.
Im więcej obaw związanych z przebywaniem z ludźmi, tym bardziej ograniczone z nimi relacje. Obawy, jakie dręczą człowieka, mogą mieć charakter somatyczny czyli objawiać się fizycznie. Może to być drżenie rąk, pocenie się, ból brzucha czy głowy. Biorąc pod uwagę takie objawy, człowiek tym bardziej może rezygnować z życia w społeczeństwie. Może go unikać w celu obniżenia nieprzyjemnych odczuć fizycznych. Czuje się lepiej, kiedy nie widzi innych ludzi, którzy przez swoje spojrzenie mogą przekazać coś negatywnego, z czym może sobie później nie poradzić.
Jak lepiej?
Życie w grupie społecznej może przynosić zarówno korzyści jak i straty. Człowiek, który nie radzi sobie z przebywaniem z innymi osobami poprzez wyrażaną agresję czy odczuwany lęk, może mieć utrudniony kontakt ze społeczeństwem. Grupa nie daje mu poczucia wsparcia i bezpieczeństwa, tylko negatywne uczucia. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy psychologicznej, jeśli ktoś czuje, że jego zachowanie, myśli czy przekonania nie ułatwiają mu budowania relacji z innymi, a tylko zwiększają przeszkody.
Grupa społeczna określa tożsamość ludzką. Buduje obraz człowieka żyjącego wśród ludzi. Jednoczy go z nimi dzięki podobnym zainteresowaniom, marzeniom czy planom na przyszłość. Człowiek, który myśli, odczuwa podobnie jak inni, może stać się częścią jakieś wielkiej całości. Tworzy, a następnie pielęgnuje ją z innymi. Dzięki temu jego życie staje się łatwiejsze (w grupie raźniej) i przyjemniejsze.
Pozdrawiam Cię serdecznie
Anna Kolasińska
Internetowa Poradnia Psychologiczna
Psychorada.pl
Źródło: Anna Kolasińska
Licencja: Creative Commons - bez utworów zależnych