Skromność! Trzeba stale o niej pamiętać. Jest drogą prowadzącą do mądrości, przynosi powodzenie. Dzięki niej zamierzone cele możliwe są do osiągnięcia łatwiej niż wtedy, gdy prezentujemy postawę pychy lub dumy niepotrzebnej.
Skromność jest początkiem nowego człowieka. Przemiażdża dotychczasowe treści psychiczne, zaprowadzając we wnętrzu nowy ład. Skromność prowadzi ku wspólnocie, ponieważ poskromione zostały instynkty zaborcze i wspólnota przestaje się lękać o swoją integralność.
Skromność jest także początkiem dobra, gdyż skutkuje poskromieniem ego. Ego to hybris (pycha). Pełnia jest tutaj pustką, wywyższenie poniżeniem. Skromność, czyli poniżenie. Pozwala na, dzięki próżni po wypędzonym ego, nasycenie psychiki człowieka wyższymi treściami. Na tym właśnie polega paradoks wyrażony w ewangelii św. Mateusza (23, 12). Dobro rodzi się w poniżeniu, tak jak ziarno wyrasta z gnoju.
Człowiek skromny realizuje swoje dzieło aż do pomyślnego zakończenia. Dzieło dobre, bo u jego podstaw nie leży chęć podobania się, błyszczenia, zyskania sławy, lecz pragnienie wyrażenia (ekspresji) najgłębszych treści duchowych. Moc duchowa odnajduje swoją ekspresję w skromności. Taka postawa jest przeciwieństwem buntu, albowiem bunt jest destrukcyjny; trafiając w "cel" trafia w "próżnię". Skromność zaś to afirmacja, budowanie; trafiając w "próżnię", trafia w "cel". Żeby móc zmienić siebie, trzeba najpierw pogodzić się z sobą, powiedzieć "tak" własnej naturze.
Skromność umożliwia dialog. Jest bowiem wycofaniem się z roszczeń do drugiego człowieka. Na początku długo uczy, a potem pozwala słuchać drugiego z najgłębsza uwagą. Dialog uczy drugiego człowieka; uświadamia, że jego istnienie jest święte, a przez to niepowtarzalne. Metafora "otwierania się". Właśnie nie "obnażania", ponieważ to idzie w parze zawsze z upokorzeniem, a "otwierania". Otworzyć okno lub drzwi to nie znaczy wcale rozebrać cały dom. "Otworzyć" się to znaczy zaakceptować egzystencję drugiego w jej tajemniczej niepowtarzalności. Postawa roszczeniowa jest związana z buntem - drzwi wyłamane, popełniony zostaje gwałt.
Skromność sprawia, że drzwi uchyla sam właściciel, ponieważ nie boi się ani rabunku, ani gwałtu.
Skromność jest rodzajem pełnego skupienia wycofania się. Człowiek skromny zyskuje dystans, a zysk ten jest ogromny. Brak dystansu to rozpraszanie się, dystans to skupienie. Można zobaczyć przedmiot bez chęci zawładnięcia nim; można doświadczyć Innego, powstrzymując się jednocześnie od jego zniewolenia. W świecie rzeczy generuje to postawę estetyczną, ponieważ dystans jest istotą piękna. W świecie ludzi rodzi postawę etyczną, gdyż pozwala uświadomić sobie, że narzucanie formy Innemu jest złem.
autor - Jan Stasica
następny mini-esej o służeniu.