W dniu 01 lipca 2011 r. weszła w życie ustawa oograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U.2011.106.622), zmieniająca m.in. kodeks spółek handlowych poprzez dodanie do niego przepisów o możliwości przekształcenia formy prowadzonej działalności przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wykonującego we własnym imieniu działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 i Nr 239, poz. 1593 oraz z 2011 r. Nr 85, poz. 459) w jednoosobową spółkę kapitałową (spółkę przekształconą) (obecnie art. 551 § 5 k.s.h.). Powyższe unormowanie daje nową możliwość przedsiębiorcom prowadzącym jednoosobową działalność polegającą na zmianie formy prawno-organizacyjnej jej prowadzenia, pozwalając na kontynuowanie działalności w formie spółki kapitałowej. Przedsiębiorca przekształcany staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki do rejestru (dzień przekształcenia). Z dniem przekształcenia przedsiębiorca taki staje się też wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki przekształconej. Jednocześnie właściwy organ ewidencyjny z urzędu wykreśla przedsiębiorcę przekształcanego z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Szczegółowe zasady takiego przekształcenia regulują art. 5841-58413 k.s.h.
Do 30 czerwca 2011 r. przedsiębiorcy prowadzący działalność jako osoby fizyczne, chcąc osiągnąć podobny efekt mogli jedynie zawiązać spółkę kapitałową i wnieść do niej swoje przedsiębiorstwo jako aport. Zabieg ten jednakże był o tyle mniej korzystny, że nie działała tu zasada kontynuacji (sukcesji uniwersalnej), z kolei przy przekształceniu przedsiębiorcy w spółkę kapitałową przejmuje ona prawa i obowiązki przedsiębiorcy.
Mało tego, w przypadku aportu nie dochodzi do przejęcia przez spółkę zobowiązań, w tym zobowiązań wynikających z umów zawartych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. W takim przypadku konieczne jest uzyskiwanie osobnych zgód od każdego z kontrahentów przedsiębiorcy na zmianę strony umowy z przedsiębiorcy prowadzącego działalność podlegającą wpisowi do ewidencji na spółkę. Powyższe jednakże może okazać się w praktyce procesem kłopotliwym i czasochłonnym, a ponadto stwarzającym okazję drugiej stronie umowy do wycofania się z kontraktu lub wynegocjowania korzystniejszych zasad współpracy.
Warto przy tym dodać, iż przedsiębiorca będący osobą fizyczną odpowiada solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania przedsiębiorcy przekształcanego związane z prowadzoną działalnością gospodarczą powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od dnia przekształcenia. Celem powyższego przepisu jest m.in. wyeliminowanie szansy ucieczki od odpowiedzialności za zobowiązania przez przekształcającego się przedsiębiorcę.
Spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane przedsiębiorcy przed jego przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej. Przewidziana jednakże w art. 5842 § 1 Kodeksu spółek handlowych sukcesja uniwersalna nie obejmuje praw i obowiązków na płaszczyźnie prawa podatkowego, co potwierdza brak stosownych regulacji w ustawie - Ordynacja podatkowa. Brak sukcesji podatkowej wynika z faktu, że osoba fizyczna wraz z przekształceniem nie traci bytu prawnego. Osoba ta nadal pozostaje podatnikiem, na którym ciąży obowiązek zapłaty zobowiązań podatkowych powstałych przed przekształceniem. Co więcej, zgodnie z art.112 b Ordynacji jednoosobowa spółka kapitałowa powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z tą osobą fizyczną za powstałe do dnia przekształcenia zaległości podatkowe przedsiębiorcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Należy zwrócić uwagę, że ustawodawca przewiduje tylko i wyłącznie możliwość przekształcenia w jednoosobową spółkę kapitałową. W przypadku aportu nie ma z kolei żadnych przeciwwskazań, by wnieść go do spółki kapitałowej (niekoniecznie jednoosobowej), jak również osobowej, która jest znacznie korzystniej opodatkowana niż spółki z o.o. czy spółka akcyjna. Aport umożliwia także szybsze osiągnięcie struktury docelowej, np. spółki komandytowej z komplementariuszem będącym sp. z o.o. W przypadku zaś przekształcenia przedsiębiorstwa osoby fizycznej w spółkę kapitałową, konieczne byłyby do osiągnięcia takiego celu dalsze działania (np. kolejne przekształcenia).
Reasumując, każdy przedsiębiorca, zamierzając zmianę formy prawno-organizacyjnej prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, powinien dokładnie przeanalizować możliwości, jakie daje przekształcenie oraz aport i wybrać rozwiązanie najbardziej odpowiadające jego indywidualnej sytuacji.
Autor: Ewelina Dziąg – Prawnik w kancelarii prawniczej Siwek Gaczyński & Partners