Banki chętnie liczą zyski z odsetek i prowizji, ale nie lubią ryzyka. Jak przekonać bank, że przedsiębiorstwo spłaci zaciągnięte zobowiązania?
Powszechnie sądzi się, że banki nie chcą kredytować działalności gospodarczej małych firm – takiego przekonania najczęściej nabierają przedsiębiorcy, którym odmówiono finansowania i którzy usłyszeli w uzasadnieniu odmowy informację, że nie mają zdolności kredytowej lub nie przedstawili odpowiednich zabezpieczeń kredytu.
Czy oznacza to, że na pożyczkę mogą liczyć tylko ci, którzy i tak już mają pieniądze?
Dla banków są to oczywiście klienci najbardziej pożądani, a szczególnie lubianą przez te instytucje formą zabezpieczenia są np. rozmaite depozyty bankowe.
Nie oznacza to, jednak, że banki nie są zainteresowane kredytowaniem małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) i że przedstawiciele tego sektora nie mają możliwości, aby przekonać kredytodawcę do współpracy.
Banki akceptują różne formy zabezpieczeń zobowiązań kredytowych - jest to naturalnie uzależnione od indywidualnej sytuacji kredytobiorcy oraz rodzaju kredytu, o jaki się stara. Najważniejsze jest jednak to, że małe i średnie firmy naprawdę są obiecującym segmentem rynku dla wielu banków i warto to zainteresowanie wykorzystać, a z pewnością nie wolno zbyt pochopnie rezygnować z negocjacji.
Wstępna ocena....ostateczna decyzja
Łączna ocena zdolności kredytowej i proponowanych zabezpieczeń jest podstawą przy tzw. ocenie punktowej firmy, której wynik przeważnie rozstrzyga przy podejmowaniu decyzji o finansowaniu przedsięwzięcia. Nie wystarczy wysoka zdolność kredytowa, wynikająca z dobrej kondycji finansowej, gdy nie ma odpowiedniego zabezpieczenia, i na odwrót – zdarza się, że nawet zabezpieczenie stanowiące kilkukrotną wartość kredytu nie wystarczy, aby zrekompensować brak zdolności kredytowej.
Procedury banków są mocno sformalizowane. Gwarancja terminowych spłat kredytu jest dla tych instytucji sprawą kluczową z powodu przykrych konsekwencji, jakie dla wyniku finansowego banku mają zazwyczaj złe kredyty. Mimo to, bankom bardzo, a wręcz coraz bardziej, zależy na powiększaniu portfela udzielanych kredytów, ponieważ stanowią one dla nich istotne źródło dochodu.
Z reguły proces podejmowania decyzji kredytowej przez bank ma charakter bardzo zindywidualizowany – przyznawany limit, ustanowienie odpowiadających mu zabezpieczeń i gwarancji jest uzależnione od rodzaju kredytu, sytuacji finansowej firmy, jej historii kredytowej, a także branży jaką reprezentuje. Forma zabezpieczenia jest ustalana w trakcie negocjacji z kredytobiorcą.
W zależności od rodzaju zabezpieczenia, jego wartość korygowana na potrzeby banku powinna być równa lub wyższa od kwoty udzielanego kredytu i związanych z nim min. kwartalnych odsetek.
Większość banków nie traktuje firm MSP automatycznie – jeśli dane przedsiębiorstwo nie spełnia wymogów narzucanych przez tzw. system scoringowy, czyli uproszczone procedury kredytowe, możliwa jest pogłębiona analiza konkretnego przypadku, a co za tym idzie ustanowienie np. niestandardowych form zabezpieczeń. Z kolei system uproszczony ma tę zaletę, że w sytuacji firm spełniających określone w nim standardy, pewne rodzaje kredytów mogą być przyznane w bardzo krótkim czasie. Pamiętajmy, że tu chodzi o pieniądze a nie biuro do wynajęcia czy leasing komputera.
Gwarancje bezpieczeństwa
Zabezpieczenie kredytów ma na celu zapewnienie bankowi spłaty udzielonego kredytu wraz z odsetkami, prowizjami i innymi należnościami banku, w razie gdyby kredytobiorca nie uregulował tych płatności w ustalonych terminach. Kredyt nie może być uruchomiony przed ustanowieniem realnego zabezpieczenia. Bank może przyjąć jedną lub kilka form zabezpieczeń jednocześnie. Z punktu widzenia banku bardzo ważna jest prawidłowa wycena wartości rynkowej zabezpieczenia oraz jego płynność, czyli łatwość zamiany na gotówkę.
Najczęściej stosowane formy zabezpieczeń
Zabezpieczenia ustanawiane dla potrzeb umowy kredytowej dzieli się na osobiste – zobowiązujące osobę udzielającą zabezpieczenia do odpowiedzialności całym majątkiem oraz rzeczowe – ograniczające jej odpowiedzialność do pewnych dóbr będących przedmiotem zabezpieczenia.
Zabezpieczenia osobiste:
1. Weksel in blanco
jest formą zabezpieczenia ustanawianą zazwyczaj w przypadku stosunkowo niewielkich kwot kredytu. Wystawca weksla (firma posiadająca osobowość prawną lub właściciel firmy) jest zobowiązany do zapłaty określonej sumy we wskazanym czasie. Weksel może być podpisany przez pełnomocnika w tym przypadku, jeżeli posiada on wyraźne upoważnienie do zaciągania zobowiązań wekslowych. Cała suma, na którą opiewa weksel może być poręczona dodatkowo przez osoby trzecie. Na mocy weksla kredytobiorca lub osoba trzecia odpowiadają całym swoim majątkiem.
Po całkowitej spłacie zadłużenia weksel zostaje zwrócony kredytobiorcy. Przy zwrocie wystawca weksla może żądać wydania weksla z pokwitowaniem – umieszcza się je z datą na odwrotnej stronie weksla "zapłacono”.
2. Poręczenie
W przypadku zaciągania zobowiązań kredytowych popularną formą zabezpieczenia jest poręczenie osób trzecich. Jest to umowa, na mocy której poręczyciel zobowiązuje się wobec wierzyciela wykonać zobowiązanie, w przypadku, gdyby kredytobiorca się z niego nie wywiązał. Poręczycielami mogą być osoby prawne, tj. przedsiębiorcy, spółdzielnie, spółki lub osoby fizyczne uprawnione do udzielania poręczeń.
Osoba fizyczna będąca poręczycielem musi udokumentować swoja dobrą kondycję finansową złożyć i przedłożyć w banku pisemną zgodę współmałżonka na udzielenie poręczenia.
3. Przelew wierzytelności (cesja)
Zabezpieczenie w formie przelewu wierzytelności przyjmuje się wówczas, gdy cedent, tj. kredytobiorca lub osoba trzecia prowadzi działalność, np.: handlową, usługową lub produkcyjną. Cesja wierzytelności to rodzaj umowy, na mocy której kredytobiorca przenosi na bank swoje prawo do otrzymania konkretnej kwoty za sprzedane towary lub usługi.
Przedmiotem przelewu na zabezpieczenie może być każda wierzytelność pieniężna lub niepieniężna nadająca się do sprzedaży. Wierzytelność może należeć do innej osoby niż kredytobiorca, lecz w tym przypadku, stroną umowy o przelew wierzytelności na rzecz banku, powinna być ta osoba
Pewną odmianą tej formy zabezpieczenia jest cesja polisy na życie. W przypadku śmierci ubezpieczonego, polisa zabezpiecza spłatę niespłaconej części kredytu.
Istotną formą osobistego zabezpieczenia kredytu jest gwarancja innego banku, który zobowiązuje się pokryć zobowiązania zaciągnięte przez kredytobiorce.
Zabezpieczenia rzeczowe:
1. Przewłaszczenie na zabezpieczenie
Jest to forma zabezpieczenia polegająca na tym, że dłużnik przenosi na wierzyciela własność rzeczy z równoczesnym zobowiązaniem wierzyciela do zwrotu prawa własności po wywiązaniu się dłużnika ze zobowiązań.
Przedmiotem umowy mogą być: maszyny i urządzenia, pojazdy mechaniczne z polską rejestracją, wyposażenia placówek handlowych, usługowych, biurowych i produkcyjnych, surowce i półfabrykaty, towary handlowe, wyroby gotowe
Wraz z umową przewłaszczenia powinna być dokonana cesja z polis ubezpieczeniowych.
2. Zastaw ogólny
jest przedmiotem umowy pomiędzy bankiem i kredytobiorcą, na mocy której przedmiot zastawu zostaje wydany bankowi jako zabezpieczenie udzielonego kredytu. Przedmiotem zastawu mogą być maszyny, towary przeznaczone do sprzedaży, materiały i surowce, pojazdy, przedmioty wartościowe, etc. Ta forma zabezpieczenia kredytów jest spotykana dość rzadko.
Wraz z umową zastawu powinna być dokonana cesja z polis ubezpieczeniowych.
3. Zastaw rejestrowy
różni się od zastawu na zasadach ogólnych tym, że przedmiot zastawu może pozostać w posiadaniu kredytobiorcy. Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być środki transportu, maszyny i urządzenia, linie technologiczne, materiały produkcyjne. Aby bank mógł przyjąć takie zabezpieczenie, dłużnik lub osoba trzecia muszą być właścicielami tych rzeczy.
Ustanowiony zastaw wpisuje się do ogólnopolskiego rejestru – pozwala to na zabezpieczenie w pierwszej kolejności wierzytelności banku.
4. Hipoteka
Zabezpieczenie w formie ustanowienia hipoteki na nieruchomości bank może przyjąć od kredytobiorcy lub osoby trzeciej - (warunkiem jest posiadanie księgi wieczystej nieruchomości ponieważ banki z reguły nie dokonują wpisów hipoteki do zbiorów dokumentów w przypadku, gdy dla nieruchomości nie jest utworzona księga wieczysta).
W ramach umowy z bankiem nieruchomość dłużnika zostaje obciążona prawem, na mocy którego bank będzie mógł dochodzić zaspokojenia własnych roszczeń bez względu na to, czyją własnością stanie się nieruchomość.
Przedmiotem hipoteki może być cała nieruchomość lub jej część oraz użytkowanie wieczyste, a więc dla zabezpieczenia spłaty kredytu mogą być przyjęte działki budowlane, nieruchomości, na których znajdują się inwestycje rozpoczęte, budynki i budowle produkcyjne, placówki handlowe, placówki usługowe, etc.
Jednocześnie z ustanowieniem hipoteki właściciel nieruchomości powinien dokonać przelewu praw z odpowiednich dokumentów ubezpieczeniowych.
Przedsiębiorcy liczący na uznanie przez bank zabezpieczenia zaciąganego przez nich kredytu w postaci hipoteki lub zastawu muszą się liczyć z tym, że ustanowienie tych form zabezpieczeń powiększają koszt kredytu – co nie jest bez znaczenia w przypadku stosunkowo niewielkich kredytów, jakie zazwyczaj zaciągają firmy z sektora MSP.
Popularnym i pewnym dla banku zabezpieczeniem jest blokada środków pieniężnych na rachunkach bankowych kredytobiorcy (zarówno bieżących, jak i lokatach terminowych) oraz różne formy kaucji np. gotówka, bony oszczędnościowe i inne bezpieczne papiery wartościowe
Poręczyciel ostatniej szansy
Małe i średnie przedsiębiorstwa, w tym zwłaszcza te, które są w słabszej kondycji finansowej lub działają na rynku od niedawna, mogą mieć trudności w przedstawieniu bankom odpowiedniego zabezpieczenia – z problemem tym jeszcze częściej spotykają się przedsiębiorcy poszukujący kredytu na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Im bardziej skomplikowana sytuacja firmy tym większych i pewniejszych zabezpieczeń żądają banki.
Dla firm z sektora MSP, którym banki odmawiają kredytu szansą na uzyskanie finansowania przedsięwzięć mogą być poręczenia funduszu poręczeń kredytowych. Mimo, że jest to program opracowany specjalnie dla małych i średnich firm, liczba korzystających z niego przedsiębiorstw jest wciąż stosunkowo niewielka.
Poręczeń udziela kilkadziesiąt funduszy lokalnych i Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych BGK w Warszawie (szczegółowe informacje dostępne są min. stronie PARP: http://www.parp.gov.pl).
W zależności od instytucji poręczającej, różnią się proporcje poręczanych kredytów - od 50 do 70%, maksymalna wysokością poręczenia, jak również pobierane prowizje (od 1 do 2,5%). Korzystający z usług funduszy przedsiębiorcy mogą starać się negocjować poszczególne warunki poręczeń.
Fundusze mają podpisane umowy z wieloma bankami. Na przykład w przypadku banków współpracujących z funduszem BGK, wniosek o udzielenie poręczenia, kredytobiorca pobiera i składa w banku kredytującym wraz ze standardowym wnioskiem o udzielenie kredytu. Kiedy zostanie podjęta decyzja o udzieleniu kredytu, bank zawiera z kredytobiorcą warunkową umowę kredytową, która uzależnia uruchomienie kredytu od uzyskania poręczenia BGK. Do kredytodawcy należy następnie złożenie w BGK wniosku o udzielenie poręczenia.
W przypadku kredytów udzielanych przez banki, które nie zawarły z BGK umowy o współpracy, przedsiębiorca powinien najpierw wystąpić samodzielnie do BGK i złożyć wniosek w Departamencie Programów Celowych BGK z prośbą o wydanie zapewnienia udzielenia poręczenia czyli tzw. promesy.
Promesa jest przyrzeczeniem udzielenia poręczenia kredytu i może być wydana po przeprowadzeniu pełnej analizy wniosku oraz stwierdzeniu zdolności kredytobiorcy do spłaty kredytu wraz z odsetkami. Zmiana w warunkach udzielenia kredytu (tj.: zwiększenie kwoty, wydłużenie okresu kredytowania itp.) powoduje utratę ważności zapewnienia.
Z funduszu poręczeń mogą korzystać osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji oraz osoby prawne, prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do właściwego rejestru, tj. np.: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia i inne organizacje uprawnione do prowadzenia działalności gospodarczej
Fundusze udzielają poręczeń na okres kredytowania powiększony o 1 miesiąc. Poręczają kredyty przedsiębiorcom MSP niezależnie od wielkości ich firmy, poziomu zatrudnienia czy obrotów, tak więc mogą o nie występować również firmy „mikro”. Tymi poręczeniami objęte są różne rodzaje kredytów, w tym: inwestycyjne i na zakup materiałów lub surowców do produkcji, krótko- lub długoterminowe, zaciągnięte w bankach krajowych lub zagranicznych.
Dla funduszu zabezpieczeniem, że poręczeniobiorca spłaci pokrytą przez fundusz część niespłaconej przez niego kwoty kredytu (proporcjonalnie do podziału ryzyka ustalonego w umowie poręczeniowej) jest weksel in blanco poręczeniobiorcy wraz z deklaracją wekslową.
Podsumowanie
Niektórzy przedsiębiorcy nie mają świadomości istnienia tak zróżnicowanych rodzajów zabezpieczeń, a to uniemożliwia im skuteczne wnioskowanie o kredyt. Aby zwiększyć szanse własnej firmy ważne jest, aby porozumieć się z bankiem, zebrać wyczerpujące informacje na temat oczekiwań banku i dokładnie zbadać możliwości własnej firmy. dotyczące np. akceptacji poręczenia funduszu poręczeniowego przez dany bank lub ustanowienia innego mniej typowego zabezpieczenia.
Istnieje możliwość wykorzystania treści pod warunkiem podania źródła i pozostawiania oryginalnego linkowania.