Krótkie porównanie podstawowych założeń trzech formalnych, zarejestrowanych i czynnie działających rodzimowierczych związków wyznaniowych.
Rodzimowierstwo to system wierzeń etnicznych, zarówno minionych jak i współczesnych (zawsze jednak wyraźnie nawiązujących do konkretnego systemu wierzeń etnicznych), opartych na mitologii i wierzeniach lokalnej społeczności (zwykle odwołujących się do tradycji przedchrześcijańskich), występujących w obrębie danej grupy kulturowej. Samo pojęcie powstało ze złączenia dwóch słów: "wiara" w znaczeniu zespołu zasad, na których opiera się pogląd na świat oraz "rodzima" czyli właściwa danej społeczności, regionowi - pochodząca z danego narodu, plemienia, ojczyzny, macierzy, domu, miejsca, itd.
W przypadku rodzimowierstwa słowiańskiego (czasami określanego także terminem słowianowierstwo) chodzi tu głównie o odwołanie się do tradycji wspólnot słowiańskich (czasem jednak z elementami opartymi na rodowodzie celtyckim, germańskim, pruskim, czyli dawnych plemion zamieszkujących obecne tereny Polski, a których kultury - dla których wspólnym mianownikiem była świętość Natury - wzajemnie się przenikały). Opiera się ono głownie na religii funkcjonującej wśród Słowian przed chrystianizacją (choć pewne odłamy rodzimowierstwa czerpią także inspiracje zarówno z późniejszych elementów wierzeń, trwających w folklorze ludowym w opozycji do chrześcijaństwa), jak również z wcześniejszego dorobku pozostałych, dawnych kultur etnicznych (tworzących korzenie tradycji słowiańskiej na długo przed pojawieniem się chrześcijaństwa).
Większość współczesnych ruchów rodzimowierczych za swego duchowego prekursora uznaje Zoriana Chodakowskiego. Pod wpływem idei romantyzmu podjął się on badań nad ludowością polską i jej korzeni historyczno-mitologicznych. W pracy "O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem" z 1818 r. zarysował propozycje odrodzenia duchowego narodu poprzez oparcie się na kulturze ludowej i odnalezienie w niej elementów z czasów przedchrześcijańskich. W okresie międzywojennym powstały i działały organizacje o charakterze rodzimowierczym: Zadruga, Lechickie Koło Czcicieli Światowida oraz środowisko skupione wokół pisma Demiurg. Po upadku PRL powstało szereg nowych organizacji, stowarzyszeń i grup wyznaniowych, w tym przede wszystkim formalne, zarejestrowane i czynnie działające związki wyznaniowe, takie jak Rodzimy Kościół Polski, ZW Rodzima Wiara i ZZW Słowiańska Wiara. Niżej prezentujemy krótkie porównanie ich podstawowych założeń.
|
Związek Wyznaniowy Rodzima Wiara | Zachodniosłowiański Związek Wyznaniowy Słowiańska Wiara  www.slowianskawiara.pl |
Rodzimy Kościół Polski |
|---|---|---|
| Zarejestrowany pod numerem 108 w 1996 r. pod nazwą Zrzeszenie Wiary Rodzimej. W 2000 r. nazwę związku zmieniono na Rodzima Wiara. Związek odwołuje się do tradycji przedwojennej Zadrugi. Siedzibą wyznania jest Wrocław. |
Związek wpisany do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych pod numerem 172 dnia 9 października 2009 roku. Siedzibą związku jest Opole. | Wpisany do rejestru kościołów i związków wyznaniowych MSWiA w dniu 24 marca 1995 r. pod numerem 95. Związek jest spadkobiercą i kontynuatorem Lechickiego Stowarzyszenia Czcicieli Świętowida, Władysława Kołodzieja. Siedzibą wyznania jest Warszawa. |
| Założenia dotyczące śmierci. Wierzenia odnośnie duszy i zaświatów | ||
| Odrzucana jest koncepcja nieśmiertelności duszy - ze śmiercią wszystko się kończy. Nieśmiertelność osiągamy przez potomstwo i twórcze działanie, które daje największą radość życia. Twórczość w narodzie i dla narodu uznajemy za najbardziej podniosłą. Nieśmiertelność nie polega na przedłużeniu naszego obecnego życia poza grób. Nieśmiertelność można osiągnąć fizycznie przez potomstwo, przenosząc na nie odziedziczone geny, a duchowo - starając się możliwie jak najwięcej wnieść do rozwoju zbiorowej osobowości Narodu, aby stać się twórcą. |
Wierzymy, że Bogowie nadają sens naszemu istnieniu, wierzymy, że ochronią od zapomnienia czyny naszych przodków, nas, naszych dzieci i wnuków. To co najwartościowsze przekazane będzie dalej w wiecznym cyklu odradzającego się życia. Uznajemy, że śmierć człowieka stanowi koniec pewnego etapu. Jest warunkiem przejścia w nowszą, coraz to inną postać bytu. Zrzuceniem starej, wyczerpanej już formy. Nagrodą dla szlachetnych i wytrwałych jest wstępowanie w nieustannie wyższe poziomy istnienia, bardziej świadome, bardziej doniosłe, bliższe Bogom. Pokładamy wiarę w duszę, pierwiastek boski w człowieku. |
Elementów duchowych w człowieku jest więcej niż tylko jeden (a ich losy pośmiertne są różne). Jeden z tych pierwiastków jako iskra boża stanowi reinkarnowany element życia, który po śmierci (poprzez Wyraj Niebianski lub też Drzewo Przodków) powraca na ten świat by się odrodzić. Drugi przenika na inną płaszczyznę bytowania lub też (jako cień mogący stanowić zagrożenie dla żywych) odsyłany jest lub też odchodzi jak najwcześniej do Nawii, by zjednoczyć się z przodkami. |
| Zasady przynależności i członkostwa | ||
| Według związku do rodzimej słowiańskiej wiary należą osoby które: - genetycznie należą do ludów słowiańskich - szanują tradycyjne słowiańskie obyczaje - uznają rodzimowierczy światopogląd - sławią odwiecznych Słowiańskich Bogów Do rodzimej słowiańskiej wiary nie należą osoby które: - genetycznie nie są Słowianami - odrzucają wielobóstwo - wyznają obce religie, zarówno monoteistyczne jak i politeistyczne - czczą zmyślonych bogów - wymyślają albo dokonują obrzędy nie mające żadnego związku z tradycją narodową - przedstawiają siebie jako wyrazicieli jakichś proroków lub własnych nauk Formalnie nie wymagają dokonania aktu apostazji. |
W chwili obecnej związek formalnie skupia obywateli narodowości polskiej (z czasem planuje rozszerzenie członkostwa na sąsiadujące z Polską kraje słowiańskie). Formalnie do związku, przystąpić może każdy obywatel RP (jako, że poczucie przynależności do grupy etnicznej czy rasowej - w opinii przedstawiciela związku - jest rzeczą całkowicie subiektywną i nie poddającą się regulacjom prawnym), przy czym Słowiańska Wiara, jak sama nazwa wskazuje, skupia wokół siebie przede wszystkim ludność pochodzenia słowiańskiego). Innymi słowy ZZW Słowiańska Wiara skierowany jest zasadniczo do Słowian, jako że jest to „wiara rodzima, etniczna, a nie kosmopolityczna”. Związek nie jest zasadniczo adresowany do osób o innej niż heteroseksualna orientacja. Za bezcelowe uznaje również wstępowanie do związku osób, które wyznaje inną niż słowiańska religię (a tym samym kierują się dodatkowo również innymi zasadami i poglądami niż przyjęte za właściwe przez ZZW SW). (jednocześnie przyjmują przy tym, że „nasza religia nie została nam objawiona, nie posiadamy "instrukcji obsługi świata", nie uzurpujemy sobie prawa do "monopolu na wiedzę"”). ** Do związku mogą przystąpić jedynie osoby pełnoletnie. Osoba zainteresowana wstąpieniem do związku zobowiązana jest do odbycia trwającego co najmniej rok stażu kandydackiego. W okresie tym Kandydat na członka bierze aktywny udział w działaniach podejmowanych przez Związek oraz zaświadcza o swojej nienagannej postawie moralnej. Kandydat na członka formalnie należy do Związku, w przeciwieństwie do osoby posiadającej jedynie status tzw. Wiernego (od którego wymagane jest tylko złożenie ustnej lub pisemnej prośby o nadaniem tegoż statusu do Starszego Gniazda, który tę prośbę następnie rozpatruje). Formalnie nie wymagają dokonania aktu apostazji. ** Za największe zagrożenie neopogaństwa / rodzimowierstwa uznają dogmatyzm, tak typowy (wg nich) dla tzw. religii założonych (objawionych). |
Po mimo tego, że z nazwy Rodzimego Kościoła Polskiego wyraźnie wynika do kogo jest skierowany, związek ten pozostaje Kościołem otwartym, nie uzurpującym sobie prawa wyłączności (zarówno w sprawach osobistej wiary jak i przynależności kościelno-organizacyjnej).*** Jednocześnie przyjmuje on, iż Polakiem jest ten kto za Polaka się uważa - kto rodzimą kulturę i wiarę uważa za swoją (jego członkiem zostać może każdy bez względu na to, jakiej narodowości przodków ma w swoim drzewie genealogicznym, jako że naród to przede wszystkim wspólny język i kultura). Formalnym warunkiem przystąpienia do Rodzimego Kościoła Polskiego jest złożenie (przez osobę pełnoletnią) stosownej deklaracji przystąpienia, będącej równocześnie swego rodzaju wyznaniem wiary. Samo życie (praktyka) weryfikuje natomiast czy dana osoba jest rodzimowiercą w rzeczywistości (czemu sprzyjać może np. statut i stosowne regulaminy zstępujące związku szczegółowo regulujące jego charakter). O ile deklaracje zasadniczo może złożyć każdy, to już nie każdy (co naprawdę istotne) może zostać powołany do pełnienia kluczowych funkcji w ramach danego związku (osoba taka musi wpierw spełnić szereg określonych kryteriów, jak np. aktywny staż w ramach struktury danego związku). Formalnie nie wymagają dokonania aktu apostazji. *** Stanowisko to związek opiera m.in. na tym, że Rodzimowierstwo słowiańskie jako religia naturalna (w przeciwieństwie do tzw. religii założonych, tzw. objawionych), zasadniczo nie zalicza się do systemów dogmatycznych. |
| Podejście do istoty Bóstw, otaczającego nas świata i natury | ||
| Panteizm nacechowany politeizmem. System kosmocentryczny. Lechici czczą Bogów jak wszyscy Aryowie, czcząc Słońce i cały Wszech-Świat, Matkę-Ziemię naszą rodzicielkę i całą Przyrodę. Wiecznie rozwija się wszechogarniający człowieka jednorodny Bogo-Świat. Rodzima Wiara opierając się na dziedzictwie naszych przodków Prapolaków Słowian, doświadczeniu pokoleń, rozsądku, rozumie i nauce, przyznaje, że ten nieskończony, nieograniczony czymkolwiek Świat, w którym żyjemy, który stopniowo poznajemy, to nasza jedyna Rzeczywistość ujęta w prawa Przyrody - świat Bogów i Ludzi. Umiłowanie i cześć boskiej Przyrody wyraża i opiewa niepowtarzalnie pięknie i nieporównywalnie wzniośle Rgweeda (Rgveda) Rozwój wiedzy pogłębia i poszerza obraz wiecznego, nieograniczonego, hierarchicznie zbudowanego i stale rozwijającego się Bogo-Świata. Świat rozwija się stale. Wraz z nim rozwijają się Bogowie będący różnymi przejawami Tego Najwyższego - Prasiły, Jedni. To Najpotężniejsze - Boska Moc pragnie doskonalić się, prze ku doskonałości. Pankosmiczna Prasiła, wedyjskie To Jedno przenika wszystko. Ona jest obecna w każdej zmianie w Kosmosie. To ta Wszech-Moc sprawia, że Świat podlega ciągłej, cyklicznej przemianie, że rozwija się stale i bez ograniczeń. Ta Boska Siła to Pankreator - Wszechtwórca. Wysoko cenimy znaczenie mitów i mitologii jako poetyckiego przedstawienia i wyobrażenia naszych Bogów uosabiających przepotężne siły Przyrody, tożsamych z Nimi. Bogowie są upostaciowanymi siłami Przyrody, oglądem Tego Jednego - Boskiej Prasiły tworzącej, przenikającej i uduchowiającej wszystek Świat. Każdy z Nich jest częścią, ułamkiem Bożycy, odzwierciadlając jedną z wielu stron potęgi Wszech-Boskości. Bez Bogów nie byłoby Świata, a bez Świata Bogów. Nasza polska prawiara zawiera w sobie [...] dwie warstwy religijności. [...] Starsza warstwa prawiary odznaczała się czcią oddawaną Boginiom i Bogom związanym z ziemią i wodą. [...] Młodsza warstwa jest zbudowana trójpoziomowo zgodnie z aryjskim wyobrażeniem Świata zbudowanego z Ziemi, Przestworzy i Nieba. Najwyższe miejsce w hierarchii zajmują Bogowie, lub wieloimienny Bóg Nieba władający Ogniem. Następni są Bogowie Przestworzy przenoszący Ogień ludziom. Bogowie Ziemi i Wód dopełniają panteon. |
Politeizm nacechowany panteizmem. System kosmocentryczny. Słowiańscy Bogowie są źródłem życia, mocy i szczęścia. Słowiańscy Bogowie, czczeni od tysiącleci są dla nas najpiękniejszym i najbliższym sercu wyobrażeniem Boskiej Mocy. Bogowie stanowią zhierarchizowany, wielopostaciowy, wzajemnie uzupełniający się ład. Porządek wyłoniony z chaosu. Wiedza człowieka nie osiągnęła poziomu pozwalającego arbitralnie wyrokować o istocie wszechświata, wiemy jednak o jego nieustającym wzroście. Możemy włączyć się w ten rozwój. Ciągły rozrost wypełnia treścią nasze życia i daje wiarę w przetrwanie naszych czynów. W ramach związku występują zarówno zwolennicy poglądu, że bóstwa są realnie istniejącymi bytami osobowymi, których przejawem w naszym świecie są siły natury, jak również przedstawiciele opinii, że bóstwa stanowią poszczególne aspekty natury będąc raczej ich personifikacją. Związek stanowić ma bowiem swego rodzaju forum wolnej myśli, w ramach którego nic więcej poza (częściowo w niniejszym opracowaniu przytaczanym) Wyznaniem Słowiańskiej Wiary nie jest wiernym narzucane. |
System kosmocentryczny. Henoteizm (forma politeizmu, zakładająca pewną hierarchię bóstw) nacechowany panteizmem (czy nawet panenteizmem), opierający się na przekonaniu, że o losie świata decyduje siła kosmiczna zwana Bogiem Najwyższym (przez wielu rodzimowierców z RKP utożsamianym z Metawszechświatem), którego poszczególnymi przejawami (kolejnymi wcieleniami) są inni, pomniejsi bogowie. W przypadkach utożsamiających Metawszechświat**** z Bogiem Najwyższym jest on zazwyczaj Bogiem bezosobowym lub nie podlegającym w pełni ludzkiemu poznaniu, reprezentowanym przez szereg Bóstw stanowiących poszczególne aspekty natury lub poprzez te aspekty natury przejawiający swe istnienie. Choć oficjalnie w RKP boga najwyższego określa się mianem Świętowit, o tyle w powszechnym użyciu równie popularne są pozostałe imiona ze szczytu rodzimowierczego panteonu słowiańskich bogów (jak np. Perun czy Swaróg); członkowie RKP przyjmują bowiem, iż Bóg Najwyższy niezależnie od imienia pod jakim będzie czczony zawsze pozostanie Bogiem Najwyższym, a jego rzeczywiste, prawdziwe imię (o ile takowe w ogóle posiada) zawsze pozostanie poza ograniczoną ludzką percepcją. Członkowie tego związku wierzą, iż w takiej postaci (jako wieczny, nieskończony i nieograniczony absolut - w sobie zawierający wszelkie racje swego bytu) Bóg Najwyższy nie może być opisywany powszechnie używanymi pojęciami dobra i zła czy też innymi ludzkimi subiektywnymi (relatywnymi) kryteriami. Jednocześnie przyjmują jednak, że tym kryteriom (choć w różnej skali) podlegają pozostali, pomniejsi bogowie i boginie, znajdujący się bliżej poszczególnych sfer ludzkiej egzystencji. Pozostali bogowie i boginie (będący uproszczonymi przejawami Boga Najwyższego) sprawują pieczę nad konkretnymi aspektami związanymi z naturą (z którymi często są wręcz utożsamiani). --- **** Metawszechświat pojmowany jest jako nieskończony , nieograniczony i wieczny, zawierający w sobie wszystko inne (w tym wszystkie możliwe, potencjalne - niezależnie od rozważanych czasoprzestrzeni lub wymiarów, w których się znajdują - wszechświaty; w tym także tak zwane wszechświaty równoległe; zbiór wszelkich możliwych wszechświatów). Jest rozumiany jako zawierający w sobie wszystko co znane i nieznane człowiekowi. Jest jedynym, samowystarczalnym i samoistnym bytem absolutnym. Nic nie istnieje poza Metawszechświatem i nic nie można wyjść poza jego obszar oddziaływania. |
| Zasady etyczne | ||
| Lechickie zasady etyczne opierają się na boskich prawach Przyrody. Najwyższymi wartościami są wiedza i siła, rozum i zdrowie, prawość i tężyzna, odpowiedzialność i żywotność, godność i rzetelność, wytrwałość i odwaga, wierność i mocna wola, duma i sprawiedliwość. Pokonujemy w nas nieuctwo i słabość, głupotę i chorobę, potępiamy chwiejność i tchórzostwo, zdradę i uzależnienie, fałszywość i warcholstwo, zwalczamy bojaźń i niemoc, pokorę i bierność. Dążymy do WIELKOŚCI, MOCY, PIĘKNA, PRAWDY I DOBRA. Nasze prapolskie zasady moralne opierają się na prawie naturalnym, czyli na prawach Przyrody, wprost wynikają z nich. System wartości Rodzimej Wiary ma swe odniesienie do rzeczywistego życia Narodu i większych pokrewnych nam wspólnot narodów Indoeuropy. Dobro i zło są w powszechnym odczuciu najważniejszymi, najistotniejszymi pojęciami porządkującymi wyznawane wartości. Dobrym jest wszystko, co nas wzmacnia i rozwija. Złem jest wszystko, co rodzi się z zastoju i ze słabości. W naszej wierze, jak w innych, rodzimych wyznaniach ważne miejsce zajmuje pojęcie dobra narodu. To, co jest dobrem dla narodu, jest dobrem dla każdego z nas. |
Wyznajemy surowe zasady etyczne. Słowianowierca żyje godnie, uczciwie i szlachetnie. Piętnuje lenistwo, tchórzostwo, lekkomyślność i obłudę. Za najbardziej nikczemną uznaje zdradę. Jesteśmy wrogami małości, nade wszystko potępiamy brak woli wyzbycia się jej. Krzewimy to, co w nas najlepsze. Ponosimy odpowiedzialność za nasze czyny. Wzrastamy i tworzymy, tak jest nam przeznaczone. Jesteśmy obrońcami swego, naszych rodzin i naszej wspólnoty. Bronimy prawa do życia na własnym terytorium, bronimy przestrzeni naszej cywilizacji. Obowiązek ten wynika z najoczywistszych praw natury. |
Rodzimy Kościół Polski uznaje człowieka za część przyrody (jeden z tworów mocy kosmosu), a jednocześnie za część społeczeństwa. Tym samym wymaga od niego respektowania Praw Przyrody i Praw Ładu Społecznego (przestrzegania niejako uniwersalnych zasad współżycia społecznego, wspólnych na przestrzeni wieków dla większości znanych kultur). Zabrania zabójstw, gwałtów, rabunku i kradzieży. Nakazuje poszanowanie dla związków międzyludzkich, które organizują społeczeństwo - od rodziny po państwo. Nakazuje bronić przyrody uznając ją za twór święty. Jednocześnie przy tym - m.in. uznając, że natura nie potrzebuje żadnych tzw. świętych ksiąg (czy spisanych w formie dekalogu reguł) by jej prawa były respektowane, a także nie chcąc mnożyć zbędnych bytów ponad miarę oraz uznając, że nic nie zastąpi człowiekowi samodzielnego myślenia i zdolności empatii - stara się unikać formułowania tych oczywistych dla większości zasad w formie niejako gotowych przepisów na właściwe życie (ograniczając się zazwyczaj do podstawowych stwierdzeń z rodzaju "żyj godnie i bądź prawym człowiekiem", czy też "czyń co chcesz, bylebyś przy tym nie krzywdził innych"). |
| Symbolika | ||
| Forma swastyki kruszwickiej, triskelion. | Swarzyca, trystyka, koło oraz równoramienny krzyż to symbole słowianowierców, symbole kodujące wiedzę o porządku wszechświata. | Rodzimy Kościół Polski posiada trzy główne symbole religijne. Są nimi Ręce Boga (motyw graficzny obecny m.in. na naczyniu odnalezionym w Białej koło Łodzi) - jako ideogram oznaczający pojęcie Boga Najwyższego, a równocześnie także wszechświat i równowagę do której dąży Natura, Idol Zbruczyński - jako ikonograficzne wyobrażenie m.in. wszechświata, a także jako przedstawienie głównego panteonu bóstw słowiańskich, oraz Świętowit z Wolina. |
| Wykorzystanie elementów odtwórstwa historycznego | ||
| Związek w trakcie obrzędów lub świąt akceptuje elementy odtwórstwa historycznego (np. odwzorowanie strojów historycznych / ludowych przez kapłanów). | Związek w trakcie obrzędów lub świąt akceptuje elementy odtwórstwa historycznego (np. odwzorowanie strojów historycznych / ludowych przez kapłanów jak i uczestników). | Związek w trakcie obrzędów lub świąt akceptuje elementy odtwórstwa historycznego (np. odwzorowanie strojów historycznych / ludowych przez kapłanów jak i uczestników). |
* Należy wyraźnie zaznaczamy, iż powyższe zestawienie jest jedynie krótkim porównaniem podstawowych założeń poszczególnych związków (powstałym głównie w oparciu o informacje dostępne w 2010 r. na stronach internetowych tychże związków, w mniejszym stopniu w oparciu o wypowiedzi ich przedstawicieli). Pełnych wersji założeń poszukiwać należy w formalnych statutach poszczególnych związków lub na aktualnych stronach internetowych tychże.
Ratomir Wilkowski, Szumko Piast za Gniazdo 2(9)/2010 r.