Dnia 24 czerwca 1994 r. ówczesny Sejm II kadencji uchwalił ustawę o własności lokali. Od tej jakże ważnej decyzji władzy ustawodawczej mija właśnie 20 lat.
Przedmiotowa ustawa, została ogłoszona w dniu 27 lipca 1994 r., gdzie z tą chwilą jednocześnie wszedł w życie art. 40 ustawy, natomiast pozostała jej część po prawie pięciomiesięcznym vacatio legis zaczęła obowiązywać od 1 stycznia 1995 r. Do tej pory nowelizowana pięciokrotnie, ostatnio ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2004 nr 141 poz. 1492). Obowiązuje do niej jeden akt wykonawczy, a mianowicie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 1994 r. w sprawie trybu egzekucji z lokali stanowiących odrębne nieruchomości (Dz. U. 1994 nr 136 poz. 710). Trybunał Konstytucyjny do chwili obecnej wypowiedział się dwa razy na temat konstytucyjności zapisów ustawy – w wyroku z dnia 5 marca 2002 r. w sprawie o sygn. akt SK. 22/00 (Dz. U. 2002 nr 23 poz. 241 ) oraz w wyroku z z dnia 29 lipca 2013 r. w sprawie o sygn. akt SK 12/12 (Dz. U. 2013 poz. 1006), gdzie w obu przypadkach potwierdził zgodność z ustawą zasadniczą zaskarżonych przepisów. Tak w ogólnym ujęciu statystycznym wygląda przedmiotowa ustawa po 20 latach od jej uchwalenia.
Jednakże, to co jest istotne sprowadza się do kwestii, iż powstała w miarę jednolita regulacja dotycząca zagadnienia odrębnej własności lokali, dająca zarazem pełną swobodę, gdy chodzi o wyodrębnianie lokali chociażby m.in. w przypadku tego kto jest właścicielem budynku np. Skarb Państwa, spółka prawa handlowego czy osoba fizyczna oraz umiejscawiająca odrębną własność lokali w systemie prawa cywilnego. Co ważne sama ustawa nie jest mocno rozbudowana treściowo. Często też operuje pojęciami nieostrymi, a także nie rozwiązuje wszystkich pojawiających w związku z nią zagadnień, pozostawiając w tym zakresie pewne pole do wykształcenia się bogatego orzecznictwa, jak chociażby w kwestii czy wspólnota mieszkaniowa może nabywać majątek (zob. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2007 r. (III CZP 65/07).
Zapotrzebowanie na przedmiotową ustawę wynikało przede wszystkim z niepełnej wtedy regulacji, nie obejmującej swym zakresem np. kwestii zarządu w prywatnych nieruchomościach, w sytuacji gdy doszło do wyodrębnienia lokali. Dodatkowo istniejące wówczas przepisy miały zastosowanie jedynie do budynków już istniejących, natomiast nie było regulacji (w sferze prawa cywilnego) dotyczącej wznoszenia budynków specjalnie w celu późniejszego wyodrębnienia własności lokali i ich sprzedaży.
Tym samym, uchwalenie przedmiotowej ustawy uporządkowało w miarę jednolicie regulację dotyczącą odrębnej własności lokali, dając zarazem impuls do rozwoju w tej formie m.in. budownictwa mieszkaniowego. Skutkiem tego jest stan, gdzie wspólnota mieszkaniowa (lokalowa) zaczyna pełnić od pewnego czasu podstawową formę organizacyjną budynków wielorodzinnych czy też użytkowych, kosztem chociażby spółdzielni, ze względu na małą liczbę oddawanych przez nie nowych lokali.
Podsumowując, należy w ogólności stwierdzić, iż zapisy przedmiotowej ustawy w dalszym ciągu odpowiadają istniejącym stosunkom społeczno – gospodarczym, stając się wręcz podstawowymi normami, jeśli chodzi o organizację nowo powstających budynków (nie tylko mieszkalnych), zarazem wypełniając w pełni cel dla jakiego zostały powołane.
Tomasz Bis