My mówimy: Polak mądry po szkodzie, w Anglii usłyszymy ‘hind sight bias’ – a czym dokładnie jest i jak poradzić sobie z pułapką myślenia wstecznego?
Czym jest efekt myślenia wstecznego?
Po wydarzeniu(nawet tymnietypowym) myślimy:„to było do przewidzenia!” Patrząc wstecz łatwiej połączyć kropki i udawać wszechwiedzącego. To właśnie jest efekt myślenia wstecznego. Najczęściej występuje w kontekście inwestowania. Rynek giełdowy i walutowy podlega fluktuacjom, a od tego czy przewidzimy je właściwie, czy też nie, zależy zasobność naszego portfela. To budzi emocje, a emocje powodują zakrzywienie naszych pierwotnych osądów i przeinaczenie ich na zupełnie inne.
Zjawisko to ma także miejsce w życiu społecznym. Jeśli dziś wydarzy się sytuacja „A” (na przykład upadek dużej spółki), jutro w gazetach pojawi się wysyp oskarżycielskich artykułów „wyjaśniających”, jak łatwo można było sytuację „A” przewidzieć. Ciąg przyczynowo skutkowy jest oczywisty. Ale dopiero po fakcie.
Mnogość czynników
Niestety, patrząc z teraźniejszości w przyszłość, predykcje niesą już czymś tak banalnym. Wybór czynników, na podstawie których podejmujemy decyzję okazuje się niejasny i ryzykowny. Analiza wykresów (analiza techniczna) może być oparciem podczas prognozowania, ale nie da się na tej podstawie przepowiedzieć przyszłości. Rozwiązanie, które rozwieje wszelką niepewność nie istnieje.Jedyne co nam pozostaje, to gromadzeniemożliwie kompleksowego zestawu danych i posłużenie się intuicją.
To wina naszego ego?
Wiara w siebie silnie wpływa na nasze decyzje. Wnioski, które z czasem okazały się trafne, podnoszą naszą samoocenę, a wszelkie błędy powodują zwątpienie we własne możliwości. By nie dopuścić tego uczucia do głosu, umysł podpowiada, że „przecież wiedzieliśmy, że rzeczy obiorą taki obrót”. Jest to mechanizm obronny, z którego jednak wiele się nie nauczymy. Najlepszym nauczycielem jest obiektywizm. Przyznanie się do błędu i zastanowienie się nad czynnikiem, który pominęliśmy. Należy podejść do tego bez emocji i przyjąć do wiadomości, że nie ma ludzi nieomylnych.
Efekt myślenia wstecznego jest naturalnym odruchem naszego umysłu. Warto zdawać sobie z tego sprawę. Kiedy tylko zauważymy, że nasz umysł kieruje się ku tej pułapce, należy wziąć głęboki wdech i podejść do analizy problemu z chłodną głową. Obiektywizm rozładuje bombę emocjonalną i pomoże uczyć się na własnych błędach.
Autor: Monika Suchoń