Najpopularniejsze nazwiska w Polsce

Omówiono najbardziej znane nazwiska w Polsce i porównano ich zmianę liczebności w ostatnim ćwierćwieczu

W internecie można pozyskać dane dotyczące polskich nazwisk. Istnieje lista sprzed ćwierćwiecza - „20 000 najpopularniejszych nazwisk w Polsce pod względem liczby osób o danym nazwisku żyjących w Polsce na początku lat 90. XX wieku i zarejestrowanych w bazie PESEL”.

Aby opracować mniej lub bardziej interesującą statystykę, można zaprząc do pracy słynny Excel.

Na podium tej listy (20 tysięcy nazwisk - każde oczywiście inne) znajdowały się 3 nazwiska - Nowak (220 217), Kowalski (131 940) Wiśniewski (104 418), przy czym panie są zliczane pod męskimi nazwiskami.

Na początku lat 90. nosicielami nazwiska Nowak było ok. 0,6% Polaków (i Polek) zamieszkujących Polskę. 26 najpopularniejszych na liście nazwisk reprezentowało ok. 5% ludności Polski, 82 nazwiska ok. 10% i 177 pierwszych nazwisk ok. 15%, natomiast 4156 najpopularniejszych w Polsce nazwisk reprezentowało połowę naszych obywateli (20 milionów w wersji optymistycznej). Po zliczeniu obywateli noszących 20 tysięcy najpopularniejszych wówczas nazwisk, otrzymujemy 28 872 078 mieszkańców, czyli ok. 72,2% wszystkich Polaków nad Wisłą i Odrą (zakładając optymistycznie, że było nas wtedy 40 milionów).

Powyższą listę zamyka 31 nazwisk, z których każde reprezentowane jest przez 270 osób (twórcy systemu przyjęli tu niezbyt zrozumiałe kryterium - dlaczego wykazywana minimalna liczba to 270?).

20 tysięcy nazwisk składa się z 149 858 liter (a właściwie znaków, bowiem 9 nazwisk ma dywizy, czyli są typu A-B), zatem średniej długości nazwisko na tej liście ma 7,5 litery, natomiast biorąc pod uwagę, że pod każdym nazwiskiem kryje się wielu rodaków, to oni wszyscy mają nazwiska o łącznej liczbie 219 472 122 liter, co oznacza, że średnie nazwisko noszone przez niemal 29 mln rodaków ma 7,6 litery.

Na liście jest 235 nazwisk 3-literowych, 849 nazwisk ma 4 litery, 2805 - 5 liter, 3648 - 6 liter, 3154 - 7 liter, 2902 - 8 liter, 2490 - 9 liter, 1989 - 10 liter, 1202 - 11 liter, 507 - 12 liter, 168 - 13 liter, 35 - 14 liter, 9 - 15 liter, 2 - 19 liter, 1 - 16, 18, 20, 21 i 23 litery, natomiast nie ma nazwisk 17- i 22-literowych oraz powyżej 23 liter. Najdłuższym nazwiskiem na liście jest Jutrzenka-Trzebiatowski (23 znaki), które nosiło 283 Polaków i Polek (one oczywiście Jutrzenka-Trzebiatowska).

Najwięcej nazwisk rozpoczyna się na tej liście od liter - K (2570 nazwisk; 12,9% wszystkich nazwisk na liście), S (2335 nazwisk; 11,7%) oraz P (1689 nazwisk; 8,5%), natomiast najmniej Ć (19 nazwisk) oraz V (2 nazwiska - Vogel i Vogt), nie ma zaś na tej liście nazwisk rozpoczynających się literami Ą, Ę, Ń, Ó, Q, X, Y oraz Ź.

Najczęściej występującymi literami w nazwiskach na omawianej liście (w dowolnej pozycji) są litery K (15765 liter; 10,5% z 149 858 liter), I (15203* liter; 10,2%) oraz A (14209 liter; 9,5%).

* - ponieważ nazwiska na liście mają zakończenia typu „ski/cki”, nawet w przypadku kobiet, które mają nazwiska o zakończeniu typu „ska/cka”, więc część liter I byłaby zamieniona na A.

Na liście nazwisk najrzadszymi literami są Ń (1685 wystąpień), F (676), Ś (675), Ę (566), Ż (500), Ó (376), Ą (362), Ź (137), Ć (93) i V (2), przy czym litery Q oraz X nie wystąpiły ani razu.

Wikipedia podaje częstość występowania liter w polskich tekstach, a dokładniej - „procentowy udział liter w próbce 2. wydania Korpusu IPI PAN liczącej ponad 30 milionów segmentów (około 25 milionów słów ortograficznych)”.

Porównując powyższy procentaż w nazwiskach i w tabelce zamieszczonej w Wikipedii, litery Z, A, W oraz U mają rozbieżności poniżej 10%, natomiast jakże popularna litera K w nazwiskach występuje aż trzykrotnie częściej, niż w korpusie.

Wg kolejności alfabetycznej, na pierwszym miejscu jest nazwisko Abel (342 osoby na pozycji 16269), natomiast na ostatnim miejscu jest nazwisko Żyznowski (299 osób na pozycji 18303).

W internecie również można znaleźć listę z roku 2014 (niektóre źródła podają 2015) stu najpopularniejszych nazwisk w Polsce, przy czym osobno podane są częstości dla pań i dla panów, więc aby porównać z poprzednio omówionymi danymi, należało dodać owe częstości i to zważając na różne pozycje w statystyce (niektóre kobiece i męskie nazwiska są na innych miejscach listy).

W tabelce zamieszczono 99 najpopularniejszych nazwisk, przy czym porównano liczbę ich nosicieli w 2015 roku i w latach 90. Jak widać, przez ok. ćwierć wieku liczba przedstawicieli czołowych nazwisk wzrosła z ok. 4,5 mln osób do ponad 6 mln, czyli o ok. 35%. Wszystkie nazwiska zanotowały wzrost, przy czym największy przyrost obywateli mają panie i panowie Kołodziejowie (50,2%), Wilkowie (49,4%), Krupowie (49,1%), Królowie (48,1%), Wróblowie i Zającowie (po 45,1%), najmniejszy zaś przyrost mają Cieślakowie (23,3%) Andrzejewscy (23,8%) i Urbańscy (24,0%).

Nie bardzo wiadomo, dlaczego czołówka nazwisk w Polsce odnosi w tym ćwierćwieczu aż tak spektakularne zwycięstwo w kategorii zaludniania naszego państwa swoimi nosicielami... Niektóre osoby zmieniają nazwiska z różnych powodów (zwykle jeśli są niezbyt eleganckie), ale przecież nie zamieniają w takiej skali i nie na najpopularniejsze (jeśli już ktoś zmienia, to zwykle na rzadkie nazwisko).

Jeśli w omawianym okresie przybyło 1,5 mln obywateli o najbardziej znanych nazwiskach, a liczba Polaków i tak się w Polsce zmniejszyła, to ileż to nazwisk dramatycznie straciło swoich przedstawicieli lub nawet całkiem wyginęło w liczbowym znaczeniu?

Gdyby zliczyć nazwiska wywodzące się z jednego rdzenia, to Nowak (oraz Nowakiewicz i Nowakowski) tworzyłyby w latach 90. wspólnotę 274759 osób, Kowal (oraz Kowalski i kilkanaście podobnych nazwisk) - 299636 osób, zaś Wiśniewski (i parę podobnych nazwisk) - 111621, a to oznacza, że wielka "rodzina" Kowalów wyszłaby w omawianych latach na prowadzenie.