Jest to wielka chrześcijańska legenda, którą kiedyś uważano za prawdę historyczną.
"Król Abgar z chustą", mal. T.K. i F.A. Schefflerowie,
fragment malowidła ściennego kaplicy bocznej kościoła Bożogrobców w Nysie, fot. M. Sikorski
W kościele Bożogrobców w Nysie znajdują się wysokiej klasy artystycznej freski poświęcone apoteozie Krzyża Świętego. Zostały one namalowane przez braci Antoniego Feliksa i Tomasza Krzysztofa Schefflerów - znanych barokowych artystów. Freski wykonano w latach 1730-1731 na zlecenie prepozyta bożogrobców Eliasza Klosego przy poparciu biskupa wrocławskiego Franciszka Ludwika von Neuburga (za niebagatelną wówczas cenę 4280 guldenów). Jedno z malowideł tego olbrzymiego zespołu malarskiego znajdujące się w kaplicy bocznej przedstawia obok sceny śmierci Judasza postać króla Abgara z chustą, na której widać twarz Pana Jezusa.
Ta scena kryje w sobie jedną z największych chrześcijańskich historii, która wywarła wpływ na powstanie i rozpowszechnienie się osobliwego wizerunku twarzy Jezusa, zwanego mandylionem.
Źródłem tej legendy były starochrześcijańskie pisma apokryficzne: List Jezusa do króla Abgara, List króla Abgara do Jezusa oraz Ewangelia ormiańska, a także Nauki Addaja.
Legenda o cudownym wizerunku Jezusa pochodzi zapewne z lat 179-210 n.e. i mocno zakorzeniła się w tradycji Kościoła, o czym świadczy jej poważne potraktowanie w słynnej Historii kościelnej Euzebiusza z Cezarei, ukończonej w 325 roku.
Legenda ta, kiedyś uważana za prawdziwą historię, opowiada o królu Abgarze z Edessy (dziś Ufra w Turcji), który cierpiał na straszną chorobę. Zapewne był to trąd. Gdy król dowiedział się o Jezusie, wysłał do niego swojego urzędnika z listem, w którym prosił o przybycie i uzdrowienie. Jednakże Jezus był bardzo zajęty swoją misją, a doceniając wiarę Abgara, postanowił wysłać do niego jednego ze swoich uczniów. Z polecenia Jezusa przybył do króla Abgara apostoł Juda Tadeusz i przyniósł wizerunek twarzy Zbawiciela odbity na chuście. Gdy król spojrzał na twarz Jezusa odbitą na tkaninie, od razu wyzdrowiał.
Ta, może naiwnie dziś brzmiąca historia, choć głęboko zakorzeniona w starochrześcijańskiej kulturze, kryje w sobie pewne religijne treści, a mianowicie wiarę, że oblicze Jezusa jest pełne łaski.
Chusta króla Abgara (niezależnie od tego czy istniała, czy była tylko fikcją religijną) stała się jedną (obok veraikonu) z największych relikwii Wschodu. Przez wiele stuleci wierzono, że jej prawdziwy egzemplarz znajduje się w Rzymie, w bazylice watykańskiej. Dziś, w epoce krytycyzmu uważa się, że jest to kopia jednego z najstarszych wizerunków plastycznych chusty króla Abgara, których wiele przykładów istniało w różnych częściach świata chrześcijańskiego.
Historia króla Abgara i cudowna chusta, której legendarne początki sięgają starochrześcijańskich apokryfów, przyczyniły się do upowszechnienia kultu Świętego Oblicza Jezusa, który siłą rzeczy należy do najstarszych w Kościele.
Dzieje misji św. Judy Tadeusza, a przede wszystkim wiara w historię z chustą króla Abgara zainspirowały rozpowszechnianie tzw. mandylionów, czyli ikon z wizerunkami twarzy Jezusa. Należały one do specjalnej grupy dzieł sztuki (tzw. acheiropoieta), czyli takich, które według wierzeń religijnych powstały w sposób nieuczyniony ludzką ręką. Do tej grupy należą całuny (np. całun turyński), suknie Jezusa oraz veraikon - jedna z najważniejszych relikwii chrześcijaństwa (veraikon różni się tym od mandylionu, że przedstawia twarz cierpiącego Jezusa).
Historia króla Abgara i misja Judy Tadeusza były znane nyskim katolikom epoki baroku, bo jest zachowany inny śwaidek tej historii. Przy dawnym kapucyńskim klasztorze, w ogrodzie, stała kiedyś barokowa rzeźba (obecnie znajdue się w korytarzu byłego klasztoru). Przedstawia ona wizerunek św. Judy Tadeusza z portretem Jezusa. Rzeźba pochodzi z pocz. XVIII wieku i zapewne powstała w nyskim warsztacie.
napisał Marek Sikorski
Opracowano na podstawie książki:
Marek Sikorski, Nysa. Zabytki i historia, Nysa 2011, s. 51-53.
Na temat tej książki o Nysie i jej autora zob. :
www.nysa-marek-sikorski.blog.pl
Na temat tej książki i jej autora zob. też krótki film: