Środki finansowe pochodzące z korupcji podlegają legalizacji, tak jak dochody z innych kategorii przestępczości.
Pozycja PEP sprzyja wykorzystywaniu do celów procederu międzynarodowych transferów finansowych. Tworzone są w związku z tym przedsiębiorstwa w rajach podatkowych, korzysta się wtedy z usług wielu pośredników – doradców inwestycyjnych i podatkowych, adwokatów i radców prawnych, biegłych rewidentów i maklerów, brokerów i agentów na rynku nieruchomości. Rachunki otwierane są dla polityków i ich rodzin. Środki lokowane są bardzo często na rachunkach funduszy powierniczych. Mitem jest jednak twierdzenie, że PEP wykorzystują wyłącznie instrumenty finansowe w rajach podatkowych a nie w kraju, w którym zajmują stanowiska; tak samo jak to, że ofensywa międzynarodowa przeciw korupcji i praniu zmusza PEP do stosowania coraz bardziej skomplikowanych metod ukrywania swojego mająt
ku.
Działania przestępcze
Korzystając z uprzywilejowanej pozycji społecznej oraz państwowej PEP mogą angażować się w działania przestępcze z mniejszą obawą ujawnienia przez pracowników instytucji obowiązanych do przeciwdziałania praniu pieniędzy czy przedstawicieli organów ścigania. To zresztą powodować może, że zajmować się będą legalizacją środków finansowych pochodzących z innych niż korupcja źródeł, np. pochodzących z defraudacji środków publicznych, w tym pochodzących z funduszy unijnych.
Przeciwdziałanie praniu pieniędzy z udziałem PEP staje się jedną z najlepszych metod tropienia korupcji i defraudacji funduszy państwowych na dużą skalę. Odpowiednie regulacje w tym zakresie powstają dopiero od połowy ubiegłej dekady. Najpierw Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF) określiła standard w postaci Zalecenia Nr 6 (obecnie - nr 12). Następnie Organizacja Narodów Zjednoczonych w konwencji z 31 października 2003 roku przeciwko korupcji zobowiązała poszczególne kraje do wzmożonej kontroli rachunków otwieranych przez prominentne osoby a Parlament Europejski i Rada w Dyrektywie z dnia 26 października 2005 roku w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu określiły tzw. wzmożone środki należytej staranności wobec zagranicznych osób na eksponowanych stanowiskach politycznych. Nowa Dyrektywa AML z bieżącego roku zmienia zasadniczo te środki.
Osoby krajowe, osoby zagraniczne
W IV Dyrektywie AML przyjęto, że PEP są zarówno osoby krajowe, jak i zagraniczne. Podejście takie jest najbardziej zasadne. Trudno bowiem uznać, że normy prudencyjne stosować należy tylko wobec zagranicznych PEP, bo tylko one mogą stwarzać zagrożenie praniem pieniędzy wobec instytucji finansowych. Ryzyko prawne i reputacyjne w stosunku do krajowych i zagranicznych PEP jest takie samo. Warunkowane są one głównie przez poziom korupcji w danym kraju, możliwości wprowadzania brudnych pieniędzy do legalnego obrotu oraz intensywność angażowania się różnych instytucji i organów w przeciwdziałanie obu kategoriom przestępczości. Od poziomu tych trzech zależeć będzie, czy PEP aktywować będzie proces legalizacji środków w krajowych bankach by kończyć go w innym państwie. Poza tym, tożsame traktowanie zagranicznych i krajowych PEP powodować może wreszcie realne przyspieszenie w osiąganiu znaczenia nowej normy prudencyjnej dla podwyższania poziomu efektywności eliminowania korupcji i prania pieniędzy z życia publicznego. Jednolite podejście do PEP krajowych i zagranicznych wpływa na wzrost zaufania do zobowiązań poszczególnych państw w zakresie przeciwdziałania korupcji i praniu pieniędzy. W warunkach polskich można postawić tezę, że ryzyko wykorzystywania krajowych banków do prania pieniędzy przez PEP mające miejsce zamieszkania w Polsce jest zdecydowanie większe od takiego ryzyka generowanego przez osoby mające miejsce zamieszkania poza terytorium kraju.
Procedury przeciwko praniu pieniędzy
Zgodnie z podejściem opartym na ryzyku uznaje się, że niektóre sytuacje wymagają szczególnie rygorystycznych procedur przeciwko praniu pieniędzy. Jedną z nich jest podejście do PEP jako grupy klientów w stosunku do której wymagane są szczególne zasady identyfikacji i weryfikacji (co jednocześnie nie oznacza swoistego stygmatyzowania tej kategorii klientów).
Obejmują one obowiązek:
- wprowadzenia procedury opartej na ocenie ryzyka w celu ustalenia, czy klient jest osobą zajmującą eksponowane stanowisko polityczne;
- stosowania środków odpowiednich do określonego przez instytucję obowiązaną ryzyka w celu ustalenia źródła pochodzenia wprowadzanych do obrotu wartości majątkowych;
- prowadzenia stałej kontroli przeprowadzanych transakcji;
- zawierania umowy z klientem po uprzednim uzyskaniu zgody zarządu, wskazanego członka zarządu lub osoby wyznaczonej przez zarząd lub odpowiedzialnej za działalność instytucji obowiązanej.
Normy ostrożnościowe dotyczące PEP są elementami zarówno prawa antykorupcyjnego, jak i prawa przeciw praniu pieniędzy. Między przepisami antykorupcyjnymi i przeciw praniu pieniędzy musi funkcjonować sprzężenie zwrotne. Jeżeli normy przeciw legalizacji brudnych pieniędzy zobowiązują prywatne podmioty do ustalania źródeł pochodzenia wprowadzanych przez PEP do obrotu wartości majątkowych, to prawo antykorupcyjne musi zapewnić, z drugiej strony, dostępność informacji o majątku PEP czy też o pochodzeniu funduszy lokowanych do systemu finansowego przez nich czy ich rodziny. Wydaje się, ta materia może być wreszcie realnie realizowana w kontekście art. 22 IV Dyrektywy AML.
Licencja: Creative Commons - użycie niekomercyjne