Zdarzają się zatrzymania słuszne i niesłuszne. Niezależnie od sytuacji zawsze warto znać swoje prawa, dzięki temu zatrzymany może czuć się pewniej.
W poprzednich artykułach pisałem o instytucji obrony koniecznej oraz mały zwiastun tego artykułu. Poprzednie teksty dostępne są TU i TU. W tym cyklu tekstów skupię się na definicji, procedurze i podstawach zatrzymania, a także o prawach i obowiązkach zatrzymanego i podejrzanego.
Zacząć należy od definicji zatrzymania. Zatrzymanie jest środkiem przymusu polegającym na tymczasowym pozbawieniu wolności zatrzymanego. Środek ten przysługuje Policji, Żandarmerii Wojskowej, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Zatrzymany powinien poznać tożsamość oraz stopień zatrzymującego, musi być natychmiast poinformowany o podstawie i przyczynach zatrzymania, a także o prawach i obowiązkach (obowiązek podporządkowania się poleceniom i konsekwencjach niepodporządkowania się, prawo do kontaktu z adwokatem, etc.) Uregulowane to zostało w Kodeksie Postępowania Karnego Art. 244 w brzmieniu:
Art. 244.
§ 1. Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.
§ 2. Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata, oraz wysłuchać go.
§ 3. Z zatrzymania sporządza się protokół, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości - jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy także wciągnąć do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących prawach. Odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu.
§ 4. Niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej należy przystąpić do zebrania niezbędnych danych, a także o zatrzymaniu zawiadomić prokuratora. W razie istnienia podstaw, o których mowa w art. 258 § 1-3, należy wystąpić do prokuratora w sprawie skierowania do sądu wniosku o tymczasowe aresztowanie.
Czas zatrzymania jest określony na 48h (tj. w czasie 48 godzin musi zostać zebrany materiał dowodowy, który będzie stanowił podstawę do złożenia wniosku o tymczasowe aresztowanie), zwolnienie następuje także na wniosek prokuratora lub sądu oraz po ustaniu przyczyny zatrzymania. Zatrzymany ma prawo do bezpośredniego kontaktu z adwokatem (np. z Adwokat Zielona Góra) oraz nie ma obowiązku składania obciążających siebie zeznań ani udzielania informacji odnośnie czynu, który spowodował zatrzymanie.
Zatrzymanemu przysługuje także prawo do złożenia zażalenia na zatrzymanie (środki użyte do zatrzymania, zasadność zatrzymania, zastosowanie takiego a nie innego środka zapobiegawczego). Zażalenie należy złożyć do właściwego dla miejsca zatrzymania, prowadzenia sprawy sądu. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia zażalenia, zatrzymanemu przysługuje prawo do odszkodowania.
Podsumowując, warto znać swoje prawa i w razie potrzeby korzystać z pomocy adwokata, ponieważ gwarantuje to skorzystanie w pełni z przysługujących praw i być może szybsze rozwiązanie sprawy. W kolejnych artykule skupię się na prawach i obowiązkach osoby podejrzanej oraz ich umocowaniu prawnym, różnicy między wykroczeniem, występkiem a przestępstwem oraz na statusie oskarżonego,