Dodatki do żywności występują powszechnie w niemalże każdym produkcie spożywczym.Czy substancje stosowane w celu poprawienia określonych walorów mogą być towarami niebezpiecznymi?
Czy chemiczne dodatki do żywności to towary niebezpieczne?
Chemiczne dodatki do żywności występują powszechnie w niemalże każdym produkcie spożywczym. Każdemu z dodatków, używanych w celu wydłużenia terminu przydatności do spożycia, stworzenia odpowiednich wrażeń smakowych i zapachowych, przypisano określony numer E. Zakresy numerów zostały przypisane odpowiednio zdefiniowanym grupom substancji. Należy tu wyróżnić:
• Barwniki- zakres numerów: 100- 199, dodatki do żywności nadające, bądź przywracające barwę produktom spożywczym,
• Konserwanty- zakres numerów: 200- 299, dodatki pozwalające na przedłużenie przydatności do spożycia,
• Przeciwutleniacze i regulatory kwasowości- zakres numerów: 300- 399, dodatki hamujące lub opóźniające niepożądany proces utleniania, co gwarantuje wydłużenie czasu trwałości żywności/dodatki modyfikujące lub optymalizujące kwasowość środków spożywczych,
• Emulgatory, środki spulchniające, żelujące itp. - zakres numerów: 400- 499,
• Środki pomocnicze- zakres numerów: 500- 599,
• Wzmacniacze smaku- zakres numerów: 600- 699,
• Środki słodzące, nabłyszczające i inne- zakres numerów: 900- 999,
• Stabilizatory, konserwanty, zagęstniki i inne- zakres numerów: 1000- 1999.
Towar niebezpieczny… co kryje się pod tym pojęciem? Towar niebezpieczny to materiał lub przedmiot, którego przewóz na podstawie obowiązujących regulacji prawnych w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych jest zabroniony, albo dopuszczony tylko i wyłącznie na warunkach w nich określonych. Przewóz drogowy towarów niebezpiecznych regulowany jest przepisami Umowy ADR, przewóz kolejowy towarów niebezpiecznych regulowany jest przepisami Regulaminu RID, natomiast przewóz towarów niebezpiecznych śródlądowymi drogami wodnymi odbywa się na podstawie wytycznych zawartych w Umowie ADN.
Czy jednakże, wśród popularnych, chemicznych dodatków do żywności możemy odnaleźć substancje, które klasyfikowane są jako towary niebezpieczne?
Odpowiedź brzmi: zdecydowanie TAK!, a przykłady zostaną przedstawione poniżej.
Substancje, które zostaną wymienione zostały zaklasyfikowane do klasy 5.1- jako materiały utleniające lub klasy 8, jako materiały żrące. Materiały utleniające to materiały, które samodzielnie nie zawsze są palne, ale wskutek wydzielania tlenu stają się źródłem podtrzymywania palenia innego materiału lub mogą powodować zapalenie określonych materiałów. Materiały żrące natomiast, to materiały i przedmioty zawierające materiały żrące, które w wyniku działania chemicznego wywierają ujemny wpływ na tkankę nabłonkową skóry lub błony śluzowej, jeśli wejdą z nią w kontakt, jak również materiały, które z powodu wycieku mogą uszkodzić lub zniszczyć inne towary, bądź środki transportu. Do klasy 8 zaliczane są również substancje, które tworzą ciecz o właściwościach żrących tylko w obecności wody lub gdy wydzielają żrącą parę, bądź mgłę w obecności naturalnej wilgoci powietrza.
Oto przykłady, wraz z numerami UN (czterocyfrowymi numerami rozpoznawczymi materiału lub przedmiotu, pochodzącymi z Przepisów modelowych ONZ):
• Azotyn sodu, UN 1488, kl. 5.1 (materiały utleniające), II grupa pakowania (średnie natężenie zagrożenia dominującego), numer E: E250. Azotyn sodu jest białą lub żółtawą substancją stałą, reprezentującą grupę konserwantów. Substancja ta służy do peklowania mięsa i przeciwdziała namnażaniu się laseczek jadu kiełbasianego- Clostridium botulinum. Dopuszczalne dzienne spożycie nitrytu nie powinno przekraczać 0,06 mg/kg masy ciała. Azotyn sodu może pełnić rolę prekursora nitrozoamin, które to mogą wykazywać właściwości kancerogenne. Substancja stosowana jest przy mięsie i przetworach rybnych.
• Azotan potasu, UN 1486, kl. 5.1 (materiały utleniające), III grupa pakowania (małe natężenie zagrożenia dominującego), numer E: E252. Saletra potasowa stosowana jest jako środek konserwujący przeciw utracie naturalnej barwy przez produkt. Dopuszczalne dzienne spożycie tej substancji nie powinno przekraczać 3,7 mg/kg masy ciała. Azotan potasu stosowany jest przy serach (twarde, półtwarde, produkty seropodobne), rybach (marynowane śledzie), mięsie i wyrobach mięsnych.
• Kwas propionowy, UN 1848, kl. 8 (materiały żrące), III grupa pakowania (małe natężenie zagrożenia dominującego), numer E: E280. Kwas propionowy i jego sole stosowane są jako środki konserwujące, najczęściej przeciw grzybom. Związek ten stosowany jest przy pieczywie, wyrobach ciastkarskich i cukierniczych, serach, mięsie i wyrobach mięsnych.
• Kwas fosforowy, UN 1805, kl. 8 (materiały żrące), III grupa pakowania (małe natężenie zagrożenia dominującego), numer E: E338. Kwas fosforowy pełni przede wszystkim rolę regulatora kwasowości. Dodawany jest do wielu produktów żywnościowych, głównie mięsa, serów, win owocowych, płynów dla sportowców oraz przekąsek na bazie zbóż. Nie ulega wątpliwościom, iż najbardziej kojarzony jest z colą…
• Kwas chlorowodorowy (kwas solny), UN 1789, kl. 8 (materiały żrące), II grupa pakowania (średnie natężenie zagrożenia dominującego), numer E: E507. Kwas solny pełni rolę regulatora kwasowości. Dodawany jest do serów, przetworzonych produktów zbożowych oraz … piwa i ...żywności dla niemowląt i dzieci.
• Kwas siarkowy, UN 1830, kl. 8 (materiały żrące), II grupa pakowania (średnie natężenie zagrożenia dominującego), numer E: E513. Podobnie jak kwas chlorowodorowy, kwas siarkowy pełni rolę regulatora kwasowości i stosowany jest przy podobnych grupach produktów.
• Wodorotlenek sodu, UN 1823, kl. 8 (materiały żrące), II grupa pakowania (średnie natężenie zagrożenia dominującego), numer E: E524. Wodorotlenek sodu używany jest jako regulator kwasowości i emulgator. Jako dodatek do żywności stosowany jest przy przetworzonej żywności zbożowej, wyrobach kakaowych i czekoladowych, żywności i preparatach dla niemowląt i dzieci, galaretkach oraz wyrobach owocowych- dżemach i marmoladach.
• Wodorotlenek potasu, UN 1813, kl. 8 (materiały żrące), II grupa pakowania (średnie natężenie zagrożenia dominującego), numer E: E525. Wodorotlenek potasu, jako chemiczny dodatek do żywności pełni identyczną rolę jak wodorotlenek sodu. Stosowany jest przy takiej samej grupie produktów, a ponadto przy margarynach i olejach.
• Woda amoniakalna, UN 2672, kl. 8 (materiały żrące), III grupa pakowania (małe natężenie zagrożenia dominującego), numer E: E527. Woda amoniakalna używana jest jako regulator kwasowości. Stosowana jest zarówno przy wyrobach kakaowych, jak i czekoladowych.
Na podstawie powyższych przykładów, bardzo łatwo można zauważyć, że chemiczny dodatek do żywności może być również towarem niebezpiecznym. W sytuacji, gdy na drodze widzimy jednostkę transportową oznakowaną zgodnie z przepisami Umowy ADR, należałoby się zastanowić czy przewóz, który jest realizowany nie jest jednym z ogniw, dzięki któremu będziemy mogli sięgnąć na półkę sklepową po swój ulubiony produkt…
Doradztwo, audyty, szkolenia ADR, RID, ADN, IMDG Code, IATA DGR, BHP, ochrona ppoż.
SAFETY ADVISOR
Wiemy wszystko o przewozie i magazynowaniu towarów niebezpiecznych...