Pierwszy ważny krok to analiza, dlaczego nasze dziecko zachowuje się źle? Czy jakiś bodziec zewnętrzny na to wpłynął? Może ma jakiś problem, z którym nie potrafi sobie poradzić?
Często takie zachowania są niejawnym wołaniem o pomoc. Jeśli natomiast wiemy dlaczego nasze dziecko zachowuje się agresywnie pomyślmy, co może wpłynąć na owe zachowanie hamująco. Mamy wówczas możliwość pewne zachowania naszych dzieci modyfikować. Gdy zastanowimy się już nad tym, następnym krokiem jest dobór odpowiednich metod w niwelowaniu zachowań negatywnych. Jest to sprawa skomplikowana ponieważ nie ma gotowej recepty. Można natomiast ukierunkowywać swoje dzieci, pomagać im radzić sobie w różnych sytuacjach społecznych oraz wspierać. Jasne jest , że za poprawne zachowania należy nagradzać! Ale tutaj również ważne jest aby nie przesadzić. Musimy się zastanowić jak często i za jakie zachowania nagradzamy dziecko. Pamiętajmy jednak, że najpierw musimy go nauczyć określonych wzorów zachowań i norm społecznych. Każde dziecko we wczesnym i tym póżniejszym etapie swojego życia naśladuje swoich rodziców czy osoby mu bliskie, uczy się od nich jak należy postępować w różnych sytuacjach społecznych - dlatego starajmy się pracować również nad samym sobą. Myślę, że w poszukiwaniach skutecznych metod niwelowania u dzieci zachowań agresywnych warto zwrócić uwagę na metodę kolejnych przybliżeń. W początkowym etapie uczenia dziecka, że szczypanie, gryzienie, kopanie czy wyzywanie jest złe należy nagradzać zachowania, które są odległe od pożądanych, jednakże zostały już opanowane np. syn do tej pory spotykając swoją koleżankę na podwórku szarpał ja za włosy i krzyczał, że jest brzydka , natomiast teraz już jej nie szarpie, ale jeszcze obraża słownie. Czy powinien zostać ukarany? Myślę, że skuteczniej byłoby nagrodzić go, za to, że już nie szarpie. Mówiąc nagrodzić – mam na myśli słowne pochwalenie syna, podreślenie, że widzisz jego starania się i doceniasz. Stopniowo natomiast kryteria powinny stawać się coraz bardziej surowe, aż w końcu nagradzane będą tylko reakcje pożądane.
Zastanówmy się teraz czy zastosowanie kary, w przypadku wystąpienia negatywnego zachowania jest skutecznym sposobem? Dosyć jaskrawym przykładem może być recydywa przestępców. Czy To, iż jakaś osoba zostanie skazana na karę więzienia za zachowanie naganne oznacza, iż po wyjściu, zachowanie to nie powtórzy się?
Z reguły kara nie eliminuje zachowań aspołecznych, tylko je tłumi i zahamowuje na pewien okres.
Często zdarza się, iż dzieci chcąc uniknąć kolejnych kar unikają źródła karania, ponadto planują bardziej skomplikowane reakcje, które zmniejszają ryzyko otrzymania kary, lecz wcale nie muszą niwelować złych zachowań. Poza tym najczęściej wyznaczamy kary będąc w gniewie co znaczy, że mogliśmy być nieobiektywni. Nie zastanawiamy się jaka była przyczyna wystąpienia u naszego dziecka zachowania negatywnego – widzimy tylko skutek. Taka kara często jest zbyt surowa, czy nieadekwatna, ale wówczas trudno naprawić błąd. Gniew rodzica wzbudza w dziecku strach a co za tym idzie skupia się ono na karze a nie na złym zachowaniu. Ponadto system karania dostarcza negatywnych wzorców zachowania. Często kara przybiera formę przemocy, w związku z tym dziecko może uczyć się agresji poprzez naśladownictwo. Długotrwałe tłumienie agresji często prowadzi do przemieszczania agresji. Wtedy zachowanie agresywne nie wystąpi wobec osoby karzącej lub sytuacji, gdy istnieje groźba kary. Nastąpi przeniesienie agresji na inne osoby lub sytuacje, w których nie ma zagrożenia ukaraniem. Dlatego w niwelowaniu u dzieci zachowań agresywnych proponuję stosować system nagród, gdyż dużo trudniej jest wymierzyć sprawiedliwą karę i taką, która nauczy dziecko, że dane zachowanie było złe.
Skąd się bierze agresja u dzieci?
Zazwyczaj nie występuje bez powodu dlatego pierwszy krok to obserwacja swojego dziecka.
Zachowania agresywne u dzieci można zauważyć kiedy: - nie potrafią nawiązać kontaktu z innymi dziećmi w grupie, chcą zwrócić na siebie uwagę, - wierzą, że zachowania negatywne są dobrym sposobem na rozwiązanie problemu, - czują się odrzucone, niesprawiedliwie traktowane przez grupę, opiekuna, rodziców, - z powodu problemów rodzinnych np. kłótnie rodziców lub zazdrość o rodzeństwo, - gdy jest niedoceniane, niechwalone
- gdy jest etykietowane np. słyszy, że do niczego się nie nadaje, czy że ciągle czegoś nie umie.
- kiedy stawiane są zbyt wygórowane wymagania
- gdy nie mają zaspokojonej w stopniu wystarczającym potrzeby aktywności i ruchu
- wymuszona została rezygnacja z czegoś bez odpowiedniej argumentacji, - doświadczają osobiście lub widzą przemoc, agresję dorosłych i traktują to jako zachowanie normalne.
Dopiero znając przyczynę agresywnych zachowań można podjąć odpowiednie kroki by je wyeliminować. Trzeba pamiętać, że dziecko również cierpi z powodu własnej agresji: czuje się samotne, odrzucone, niedocenione. Wzbudza to w nim frustrację co nasila zachowania agresywne. Pojawiają się takie emocje jak: złość, gniew, irytacja ale również strach. Naszym zadaniem jest pomóc mu radzić sobie z nimi.
Jak nauczyć dziecko panowania nad przykrymi emocjami?
Przede wszystkim musimy zrozumieć, że emocje są częścią ludzkiej natury. Te przyjemne oraz te, przez które cierpimy zawsze będą nam towarzyszyły. Naszym zadaniem jest nauczyć się nad nimi panować i je kontrolować. Dopiero gdy sami to zrozumiemy będziemy potrafili nauczyć dzieci wyrażać je w taki sposób, żeby nie robiły nikomu krzywdy. Pamiętajmy, że dzieci na nas patrzą, naśladują nas dlatego kiedy sami nauczymy się kontrolować swoją złość będziemy najlepszym przykładem samokontroli. Zastanówmy się jakie mamy sposoby na pozbycie się złości może to jest muzyka relaksacyjna, może płacz czy sen, może rozmowa czy odosobnienie? Uczmy dzieci stosować również te techniki, będzie im łatwiej wypracować swoje własne. Możemy wspólnie z dzieckiem przygotować listę sposobów na wyciszenie się np. liczenie do 10 (dłuższa i skuteczniejsza metoda liczenie od 20 w dół), głębokie oddechy, rysunek przedstawiający złość lub inny, bazgranie kredkami, gniecenie kartki, uderzanie poduszką o łóżko czy w worek treningowy, bieganie, podskoki, przysiady czy zwykły prysznic lub wypicie zimnej wody. Możemy również podsunąć dziecku jakąś przyjemną myśl, pokazać coś śmiesznego, wciągnąć je w zajmującą zabawę, znaleźć mu ciekawe zajęcie. Ważnym aspektem jest również pocieszanie dziecka czyli przemawianie łagodnym tonem, przytulanie, kołysanie, śpiewanie. Rodzice jednak muszą umieć wybrać odpowiedni moment, bo maluch w środku napadu wściekłości powinien być zostawiony sam sobie. Oddalenie się od źródła złości jest ważnym pierwszym krokiem, ku uspokojeniu się. Kiedy słyszymy od dziecka słowa „zostaw mnie”, „ idź sobie” czyni wysiłek by odciąć się od tego, co go zdenerwowało, po to, by wziąć się w garść. Jak już wspomniałam naszym zadaniem jest nauczyć dziecko radzić sobie ze złością, gdyż jest to emocja nieunikniona i na pewno nie raz pojawi się w różnych sytuacjach. Ważne jest jednak, aby rodzice zawsze właściwie na nie reagowali.
Rodzice często pytają „Co robić gdy dziecko ma napad wściekłości”?
- jeżeli dziecko w trakcie napadu może pozostać w miejscu, w którym jest , niech tam zostanie. Jeśli robi scenę, by coś zakomunikować, zignorowanie go jest najlepszym sposobem na pokazanie mu, że musi znaleźć inny sposób na wyrażenie swoich potrzeb.
- zanim odejdziecie zapewnijcie dziecku, że jesteście pewni, że potrafi się uspokoić, oraz , że wrócicie do niego kiedy przestanie się złościć.
- jeżeli nie można dziecko pozostawić tam, gdzie akurat ma atak złości, należy je wziąć na ręce i bez słowa przenieść w inne, bezpieczne miejsce. Niektóre dzieci szybciej uspokajają się pod wpływem uścisku rodzicielskich ramion.
- czasami trzeba dziecko powstrzymać od zrobienia sobie krzywdy – w takim wypadku należy posadzić dziecko na swoich kolanach, tyłem do siebie, otoczyć je ramionami tak, żeby nie mogło się ruszyć. Oczywiście trzeba uważać, żeby nie sprawić dziecku bólu. Należy przy tym wyjaśnić dziecku spokojnie, że puścicie je gdy się uspokoi.
- jeżeli w trakcie gniewu dziecko wyciąga do was ręce lub podchodzi, dajcie mu trochę czasu. Na razie nie reagujcie. Wasze milczenie może je dodatkowo rozdrażnić, możecie więc krótko powiedzieć, że porozmawiacie z nim, gdy będziecie pewni że się uspokoiło.
A co z agresją w szkole?
Problem agresji w szkołach jest nadal dość duży, choć w ostatnich latach zanotowano lekki spadek występowania zachowań agresywnych wśród uczniów. Przyczyn agresji należy szukać w różnych obszarach życia - w środowisku szkolnym, rówieśniczym, rodzinnym czy w czynnikach biologicznych. Wzory negatywnych zachowań mogą być wyuczone na drodze doświadczenia, przez obserwację zachowań innych lub być skutkiem gniewu, frustracji, niepewności.
Szkoła często jest źródłem dezaprobaty i odrzucenia, utrudnia również określenie własnej tożsamości odbierając uczniom swobodę posiadania własnego zdania. Anonimowość panująca głównie w szkołach miejskich powoduje, iż aby być zauważonym i docenionym uczniowie uciekają się do zachowań agresywnych i prowokacyjnych.
Szkoła jest miejscem, w którym młody człowiek uczy się żyć w społeczeństwie. Dlatego pierwszym krokiem jest stworzenie jasnych norm i zasad, których dzieci uczą się przestrzegać. Kolejnym elementem jest stworzenie przez nauczyciela możliwości jak najczęstszej pracy w zespole ponieważ w dużym stopniu przyczynia się to do rozwoju umiejętności społecznych. Uczniowie uczą się współpracy, rozwijają komunikację, wzmacniają wzajemne relacje.
Przyczyną agresji są również czynniki poza szkolne jak np. nieumiejętność przystosowania, zazdrość, rywalizacja, kłopoty rodzinne ucznia, nieodpowiedni wpływ rodziny, masmediów, konflikty, niewłaściwy wpływ środowiska. Młody człowiek musi się zmierzyć z nowym doświadczeniem życiowym jakim jest przejście od zależności wobec dorosłych do samodzielności. Samodzielność ta dotyczy niezależności w decydowaniu o sobie. Zanim, bowiem odnajdzie siebie, odkryje jaki jest, co potrafi, a czego nie oraz jak widzą go inni – będzie podejmował liczne próby, aby się o tym przekonać. Młody człowiek na tym etapie swojego życia wchodzi w okres jak dotąd najtrudniejszy – dojrzewanie. Jest to szczególnie trudny czas dla dorastającej młodzieży nie tylko ze względu na zmieniającą się sylwetkę, skok pokwitaniowy czy burzę hormonów. Dziecko przeżywa huśtawki nastrojów, jest labilne emocjonalnie, nieprzewidywalne co może potęgować występowanie zachowań aspołecznych.
Każdy problem da się rozwiązać, tylko trzeba dostrzec jego istnienie!
Ważne jest aby dosyć szybko zareagować na złe zachowania naszych dzieci , dlatego bądźmy dla nich również przyjaciółmi, wspierajmy ich dzięki temu łatwiej będzie nam problem zauważyć.
Głównym zadaniem rodziców jest rozmowa z dziećmi, nie unikanie trudnych tematów oraz ciągłe poszukiwanie przyczyn złych zachowań. Należy kształtować w swoich dzieciach umiejętności społeczne oraz rozwijać w nich empatię. Dzięki temu będą potrafiły drugiego człowieka traktować tak jak same chciałyby być traktowane. Indywidualne działania wobec uczniów, którzy uciekają się do zachowań agresywnych są bardzo trudnym etapem pracy wychowawczej. Rozmowy wymagają cierpliwości oraz czasu. Pamiętajmy, że dyskusje z własnym dzieckiem, czy nauczyciela z uczniem powinny przebiegać w spokoju i bez dodatkowych osób.
Co może zrobić nauczyciel? Rady!
- Daj szansę agresywnemu wychowankowi, nie przekreślaj go z góry, bądź dla niego wsparciem.
- Nie poniżaj – dziecko to mały człowiek , ma swoją godność, rozmawiaj z nim indywidualnie.
- Daj mu szansę wykazania się, zrobienia czegoś z czego może być dumny.
- Proponuj mu aktywności społeczne, może kiedy zostanie zauważony z tej dobrej strony zmniejszą się zachowania agresywne.
- Ucz wychowanków szacunku do drugiego człowieka.
- Stwarzaj jak najwięcej sytuacji, w których uczniowie będą mogli ze sobą współpracować.
- Dostarczaj pozytywnych wzorców .
- Nagradzaj pozytywne zachowania – pochwałą można więcej zdziałać niż krzykiem .
- Zmniejszaj ilość kar .
- Nie prowokuj rodziców do stosowania kar wobec dziecka .
- Podkreślaj w rozmowach z rodzicami każde pozytywne zachowanie wychowanka – pokaż im , że ich dziecko może być dobre.
Mam nadzieję, że zainteresowałam Państwa problemem jakim jest agresja wśród dzieci. Chciałam głownie zwrócić uwagę na fakt iż podstawą jest ciągła obserwacja naszych dzieci i podejmowanie odpowiednich kroków już w okresie wczesnego dzieciństwa. Myślę, że podsunęłam Państwu sporo przykładów jak reagować na złe zachowania, jak je niwelować? Może czytając ten artykuł nasunęły się inne pomysły? Bo przecież każde dziecko jest inne i najważniejsze jest aby znaleźć takie rozwiązania, które będą skuteczne dla naszego dziecka.
Sami nad sobą również musimy pracować, gdyż nie nauczymy naszych dzieci odpowiednich zachowań, kiedy sami będziemy mieli sporo na sumieniu. Oczywiście nikt nie jest idealny, każdy popełnia błędy ale czy nie warto starać się? Bo od kogo, jak nie od nas nasze dzieci uczą się jak żyć w społeczeństwie?
http://poradnikautystyczny.pl
Źródło: Joanna Skubis