JustPaste.it

Rozwój Europy i Azji w Małej Epoce Lodowej i jej współczesne konsekwencje.

Dlaczego gospodarka Europy industrializowała się w XVII- XIX wieku a gospodarka Azji nie?

Rozwój Europy i Azji w Małej Epoce Lodowej i jej współczesne konsekwencje.

Autor: Bogdan Góralski,

Biblioteka Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego.

bogdangoralski@wp.pl

Jeżeli patrzymy na świat globalnie, dostrzeżemy zjawiska, które są z bliska niewidoczne. Zjawiska te kształtują nasze życie ponad poziomem, który dostrzegamy z naszej krótkiej ludzkiej perspektywy. Nasza perspektywa wydłuża się,  początkowo 30 lat długości życia, potem coraz dłużej, aż do dzisiejszych 80-100 lat najstarszych osobników rodzaju ludzkiego. Jednocześnie rośnie nagromadzona wiedza naszej cywilizacji, która powiększa perspektywę czasową oglądu procesów kosmicznych i geofizycznych. Tymczasem zjawiska, o których będę pisał, dzieją się na przestrzeni setek lat i dopiero dzisiejszy wgląd  w przeszłość  ujawnia ich wpływ na nasze dzisiejsze życie i jego kulturę. Dzisiaj wiemy, że otacza nas Wszechświat, Galaktyka Drogi Mlecznej, Układ Słoneczny,  i wszystkie one wpływają na nasze życie kształtując je niedostrzegalnie.

Słońce, gwiazda która dostarcza nam życiowej energii, wpływa na środowisko fizyczne Ziemi i stanowi o naszej rzeczywistości. Metaliczne  jądro Ziemi, stanowi centrum ziemskiego pola magnetycznego  i podlega cyklowi słonecznemu. Od 1500 roku do 1860  biegun magnetyczny północny przemieszczał się na kierunku od N do S, od północy na południe od bieguna geograficznego, na odległość ponad 3000 km (St-Onge, G., and J.S. Stoner. 2011). Oznacza to prawdopodobnie, że powłoka Ziemi ponad płynnym jądrem przechyliła się północną hemisferą na zewnątrz od Słońca, tak jak to się dzieje podczas pory zimowej na północnej półkuli. Było to równoczesne z oziębianiem klimatu północnej hemisfery, które nazywamy Małą Epoką Lodową. Działo się to jednocześnie z długotrwałymi obniżeniami aktywności Słońca mierzonymi liczbą plam na Słońcu tzw. Minimum Maundera i Minimum Daltona.  Oziębieniu klimatu towarzyszyła w Europie zwiększona wielkość opadów (Worth et al.,2013), których zmienność jest związana z cyklicznymi zjawiskami astronomicznymi w Układzie Słonecznym.  Cykliczne zjawiska astronomiczne to układy planet, które zaburzają aktywność słoneczną stwarzając pozory, że to Słońce i jego perturbacje są przyczyną zmian klimatycznych  i geofizycznych na Ziemi.

Jednocześnie w Tybecie (Li, X., Liang, J., Hou, J. and Zhang, W., 2015), w tym czasie, mamy okres zmniejszonych opadów atmosferycznych, co jest efektem inwersji klimatycznej kształtującej klimat Ziemi. Opady w Tybecie charakteryzują trend opadów atmosferycznych w całej Azji południowej i prawdopodobnie centralnej. Inwersja polega ona na tym, że fazy klimatyczne dające zimno i opady w  Europie są równoczesne z suszą w południowej Azji centralnej i wschodniej, co jest związane z  przesuniętą na południe strefą opadów  ITCZ- tropikalnej strefy konwergencji (Wirth et al. 2013).

Pole magnetyczne Ziemi jest uzależnione od pola magnetycznego Słońca, które jest zmienne.

Przyjmuję założenie, że żelazny chwyt pola magnetycznego Słońca wyznacza względnie stałe położenie jądra ziemskiego, które jest centrum ziemskiego dynama magnetycznego. Reszta globu ziemskiego obraca się wokół jądra, będącego nieruchomym, co jest odzwierciedlone ruchami bieguna magnetycznego wokół bieguna geograficznego. Taki ruch globu wokół metalicznego jądra Ziemi jest możliwy, ponieważ zewnętrzne jądro jest płynne. Pomiędzy stałym jadrem wewnętrznym a płaszczem ziemskim jest płynna warstwa pośrednia. Bardzo możliwe, że ciepło wnętrza ziemi pochodzi od tarcia pomiędzy powłoką Ziemi a jądrem. Obracający się wokół jądra glob ziemski jest poddany działaniu sił grawitacji Systemu Słonecznego. Oddziaływanie grawitacyjne Układu Słonecznego powoduje nieustanne cykliczne ruchy globu ziemskiego i zmiany położenia osi obrotu Ziemi dlatego, że środek masy globu ziemskiego nieustannie zmienia swoje położenie. Za zmianami położenia osi obrotu Ziemi podążają ruchy stref klimatycznych ziemskiej atmosfery, która wraz z globem ziemskim przemieszcza się względem ekliptyki, co zmienia położenie stref największego nasłonecznienia atmosfery i hydrosfery. Zmiany położenia osi ziemskiej wynikające z przemieszczania się środka ciężkości nakładają się na nutację, precesję osi Ziemi oraz zmiany parametrów orbity Ziemi co opisał Milutin Milankowić. Uzupełnienie opisu mechanizmu klimatycznego Ziemi zawarłem w książce pt. Człowiek i klimat dostępnej w Internecie w Repozytorium CEON.

Dlaczego gospodarka Europy industrializowała się w XVII- XIX wieku a gospodarka Azji nie?

Kształtowanie się gospodarek Europy i Azji wynikał z mechanizmu historycznego zależnego od warunków klimatycznych Małej Epoki Lodowej. Pod koniec XVIII wieku w Europie i w Azji miała miejsce wielka inflacja pieniądza związana z ogromną podwyżką cen żywności (Góralski 2014:127 Rys.13). Po osiągnięciu szczytu ceny żywności zaczęły obniżać się. Otóż począwszy od 1850 roku od Anglii, przez Francję ku Niemcom gospodarki rolne, rozdrobnione w wyniku uwłaszczenia chłopów, podlegały procesowi koncentracji własności ziemskiej w wyniku obniżających się cen żywności. Skutkiem tego był spadek zatrudnienia w gospodarstwach rolnych wynikający z poprawiających się z roku na rok warunków klimatycznych zwiększających produkcję w XVIII-XIX wieku, z rosnącego zmechanizowania produkcji rolnej, i przesunięcie uwolnionych z rolnictwa sił roboczych do powstającego europejskiego przemysłu. Popyt na produkty europejskiego przemysłu wynikał z gwałtownego przyrostu ludności Europy, koncentracji własności rolnej, ekspansji Europy do nowych kolonii, malejących cen żywności i rosnącego spożycia artykułów przemysłowych, które taniały w wielkoseryjnej produkcji. Gwałtowny przyrost ludności i wynikające z tego pogorszenie warunków jej bytu wpłynęło na tworzenie europejskich kolonii. Wpłynęło to na polepszenie warunków rozwoju przemysłu europejskiego oraz wzbogacenie państw kolonizatorów przez powiększenie rynków zbytu europejskich towarów. Było to możliwe dzięki korzystnej wymianie handlowej pomiędzy Europą a koloniami. Np. tradycje produkcji bawełnianej odzieży w Indiach zostały wykorzystane przez europejskich kolonizatorów i importerów, którzy rozszerzyli jej sprzedaż na cały świat. Za indyjską odzież Europejczycy płacili złotem i srebrem co wpływało na rozwój produkcji bawełny w Indiach. W XVII-XVIII wieku wzrastał na rynku afrykańskim wolumen handlu indyjską odzieżą, którą powoli zastępowała fabryczna odzież bawełniana produkowana w Anglii (Parthasarathi P.2011:25). Afrykańscy nabywcy płacili europejskim pośrednikom, za początkowo indyjską odzież, niewolnikami potrzebnymi w koloniach. Rosnący handel niewolnikami świadczy o dużym popycie na odzież jak i o przyroście populacji afrykańskiej w tamtych wiekach. Inwersja klimatyczna przynosząca Europie chłód i wilgoć  w  wiekach XVII-XIX przynosiła obfite opady  w środkowej Afryce ( o czym świadczą wskazania Nilometru (Basurah, H. M.2005) i obfitość żywności powodującą przyrost ludności.  

Inwersja klimatyczna od około 1600 roku  w Europie początkowo wywołała spadek produkcji żywności  oraz migrację na inne kontynenty  a także kryzys wojen religijnych i Rewolucji Francuskiej, ale warunki klimatyczne stopniowo się poprawiały co  kontrastowała z suszą w Azji powodującą przyrost dobrych zbiorów bawełny, która wymaga klimatu ciepłego i suchego i która była podstawą indyjskiego eksportu ubrań. W wyniku dużego światowego popytu na odzież bawełnianą, która przynosiła duże zyski producentom i przetwórcom bawełny, doszło prawdopodobnie w Indiach do wzrostu popytu na  małe działki ziemi uprawnej, które dawała rolnikowi dobre zyski wystarczające do utrzymania,  wpływając na dekoncentrację własności rolnych. Wolne siły robocze społeczeństwa indyjskiego przesunęły się do rolnictwa co powodowało braki sił wytwórczych w rzemiośle i przemyśle. Tak było na początku w wieku XVII. Od około 1750 roku rosła produkcja fabryk brytyjskiej odzieży bawełnianej, która zastępowała stopniowo na rynkach odzież indyjską (Parthasarathi P. 2011:25). Jednocześnie rosły plantacje bawełny w europejskich koloniach. Skutkiem tego była deindustrializacja Indii, bowiem przeważające siły wytwórcze były zaangażowane i skoncentrowane w rolnictwie na produkcji bawełny i jej przerobie. Spadek popytu (rosnący od 1750 roku) na indyjską odzież spowodował kryzys gospodarki indyjskiej i kryzys w Azji. Od około 1860 roku doszło do ponownej inwersji klimatycznej o czym świadczy ruch bieguna magnetycznego ku północy geograficznej, północna hemisfera przesunęła się ku Słońcu, i w Europie nastąpiło ocieplenie klimatu, w  Afryce powróciły susze a  monsuny zaczęły nawadniać ziemie południowej Azji. Niepodległość Indii odzyskana w 1947 roku umożliwiła działania na rzecz przełamania monokultury bawełnianej i gospodarka Indii zaczęła rosnąć, co przyczyniło się do wzrostu całej azjatyckiej gospodarki i uwolnienia się Azji z europejskiej dominacji. Niestety pozostały ślady z działalności Europejczyków w gospodarce i brak przemysłu jest nadal odczuwany w azjatyckiej rzeczywistości. Azjatyckie społeczeństwa rolnicze gwałtownie się industrializują wykorzystując nadmiar rąk do pracy i powoli wypierają, dzięki niskim kosztom pracy, europejską produkcję przemysłową z rynku światowego. Było to możliwe dzięki korzystnym warunkom klimatycznym w Azji, które zaczęły się ostatnio pogarszać. Azjatycki monsun słabnie stopniowo co świadczy o nadchodzącej inwersji klimatycznej. Zbliża się bowiem kolejne minimum aktywności słonecznej, które przesunie strefy klimatyczne Ziemi w taki sposób, że Europa doświadczy zimna i opadów a Azja i północna Afryka zostanie dotknięta suszami. Jest to związane z ruchami ITCZ-Intertropical Convergence Zone,  międzyzwrotnikowej strefy zbieżności, zmieniającej położenie w rytm aktywności magnetycznej Słońca. Strefa ITCZ charakteryzuje się obfitymi opadami deszczu. W zimnej fazie Holocenu ITCZ znajdowała się na południe od Półwyspu Indyjskiego (Wirth et al. 2013).

Nadchodząca ponownie globalna inwersja klimatyczna spowoduje napięcia i kryzys gospodarczo-społeczno-polityczny oraz najprawdopodobniej zwiększy globalne ruchy migracyjne. Opisałem to wraz z działaniami zaradczymi w książce pt. Człowiek i klimat, dostępnej w Internecie w Repozytorium CEON- Link: http://www.depot.ceon.pl/handle/123456789/4855.

Jakuszowice-Warszawa, 31 pażdziernika –2 listopada 2015 roku            Bogdan Góralski

Literatura:

Basurah, H. M. (2005) Nile Flooding fluctuations and its possible connection to the long solar variability,  Journal of the Association of Arab Universities for Basic and Applied Sciences, Vol. 1, 2005, 1-7. Link:

https://www.google.pl/search?sourceid=chrome-psyapi2&ion=1&espv=2&ie=UTF-8&q=Nile%20Flooding%20fluctuations%20and%20its%20possible%20connection%20to%20the%20long%20solar%20variability&oq=Nile%20Flooding%20fluctuations%20and%20its%20possible%20connection%20to%20the%20long%20solar%20variability&aqs=chrome..69i57.2727j0j8 

Góralski B. (2014), Człowiek i klimat, Repozytorium CEON, Link: http://www.depot.ceon.pl/handle/123456789/4855 .

Li, X., Liang, J., Hou, J. and Zhang, W. 2015. Centennial-scale climate variability during the past 2000 years on the central Tibetan Plateau. The Holocene 25: 892-899.

St-Onge, G., and J.S. Stoner. 2011. Paleomagnetism near the North Magnetic Pole: A unique

vantage point for understanding the dynamics of the geomagnetic field and its secular variations. Oceanography 24(3):42–50, http://dx.doi.org/10.5670/oceanog.2011.53.

 

Wirth S.B, L Glur, A Gilli, FS Anselmetti (2013)  Holocene flood frequency across the Central Alps–solar forcing and evidence for variations in North Atlantic atmospheric circulation

Quaternary Science Reviews 80, 112-128

Parthasarathi Prasannan (2011), Why Europe Grew Rich and Asia Did Not. Global Economic Divergence, 1600-1850, Cambridge University Press, New York.