" Upadek Peerelu jako jego najwyższe stadium rozwojowe byłby niesłychanie zabawny, gdyby nie to, że po upadku Peerel wznowił obecnie częściowo swe istnienie. Domniemanie, że Peerel wznowił swe istnienie, nie jest oparte na żadnej systemowej spekulacji, jest ono oparte na zwyczajnej obserwacji tzw. materiału ludzkiego." ( Jerzy Pilch "Rozpacz z powodu utraty furmanki" )
"New York, New York"•se.pl
Prowincjonalizm z aksjologicznego punktu widzenia jest zjawiskiem skrajnie złożonym, sięgającym daleko poza obszar topograficznego lub semantycznego przyporządkowania. Ma nieskończenie wiele aspektów, poniżej skoncentruję się tylko na jego estetyce i psychopatologii chociaż przy okazji można by pokusić się również o próbę definicji specyfiki prowincjonalizmu przestrzeni post-sowieckiej w porównaniu np. z prowincjonalizmem amerykańskim. Byłoby to prawdopodobnie o tyle bezcelowe o ile prowincjonalizmu nie da się zredukować do żadnej z wyżej wspomnianych kategorii , jest on przede wszystkim ambitnym wyzwaniem analitycznym jako tzw. powszechny "stan umysłu" zgodnie zresztą ze swoją metaforycznie rozbudowaną definicją zespołu ekskluzywnych cech właściwych opóźnieniu w rozwoju szeroko rozumianego obszaru cywilizacyjnego i kulturowego.
"Der Sieg des Glaubens" i archetypiczna katedra swiatła•muzyka.dziennik.pl
Większość teoretyków kiczu zdaje się w swoich rozważaniach przyjmować perspektywę asemiotycznej sublimacji, odrzucając tym samym możliwość istnienia w omawianym przez siebie zjawisku samodzielnych wartości o charakterze umiarkowanie kulturotwórczym . Hermann Broch koncentruje się na etyce kiczu bardziej niż na jego estetyce, dla Theodora Adorno jest on niczym innym jak parodią katharsis zaś Abraham Moles roztacza wizję raju dla średnio rozgarniętych i mało wymagających, obrazu zagubienia, braku wartości, akceptacji namiastki oraz wyrazu tęsknoty za czymś czego nie ma. Moles zwraca uwagę ponadto na takie cechy kiczu jak niedostosowanie, kumulacja, synestezja, przeciętność i komfort.
Andrzej Bursa (1932-1957), poeta wyklęty - "Mam w d**** małe miasteczka"•tobrze.blox.pl
W swojej unikalnej analizie estetyki i socjologii kiczu Andrzej Banach bardzo szczegółowo opisał takie jego groźne cechy jak taniość, nierzetelność, oraz szczególnie istotną nieautentyczność. Tradycyjny odbiorca kiczowy skupia się przede wszystkim na wartościach imitacyjnych, podczas gdy odbiorca nowoczesny reaguje całym sobą na jego oszałamiąjacy, uwodzicielski brak wszelkiego kontaktu z rzeczywistościa. Ponieważ, jak zauważa Banach, przeżycie kiczowe jest oparte na zasadzie wyboru, w zależności od zainteresowań, doświadczeń, zajęć życia codziennego obaj ci odbiorcy wybierają z przekazu kiczowego właściwe sobie elementy ideowo tendencyjnej samoidentyfikacji jaką następnie kształtują na bazie treści religijnych, erotycznych, eschatologicznych, rodzinnych, narodowych. W dialogu odbiorcy z nośnikiem kiczu, odbiorca tkwiący w schemacie efektu potwierdzenia (confirmation bias) wie czego szukać i szuka tylko tego , co chce znaleźć. (Kognitywiści wyjaśniają efekt potwierdzenia ograniczeniem ludzkich możliwości w przetwarzaniu skomplikowanych informacji, instynktowną tendencją heurystyczną oraz myśleniem życzeniowym opartym na wierze i pożądaniu) . (1)
Smutek pluszowych kotar czyli "sunt lacrimae rerum"•newsweek.pl
"Saga rodu Forsyte'ów"•viva.pl
Ciekawym impulsem do rozważań o prowincjonalizmie może być również psychoanalityczny konflikt między ja pozorowanym, idealistycznym (superego) a ja sytuacyjnie, środowiskowo pragmatycznym, realistycznym (ego) oraz wynikające z tego frustracje ja prymitywnego (id) często w kontekście deprywacyjnym. Stąd już tylko krok do całego zbioru zagadnień związanych z manifestacją kompleksu niższości i indywidualnych strategii terapii objawowej. Według Alfreda Adlera, osobnik tkwiący w szponach kompleksu niższości systematycznie analizuje, przetwarza każdą informację, zastanawiając się, czy nie został właśnie poniżony, wyśmiany, wykpiony lub skrytykowany. Osobnik taki odczuwa m.in. lęk przed kompromitacją i krytyką, odrzuceniem i brakiem akceptacji jak również chęć imponowania przy jednoczesnej apatii behawioralnej. (3) Paradoksalnie, zarówno kompleks niższości jak i mania wielkości mogą być symptomem jednego i tego samego konfliktu intrapersonalnego (motywacyjnego) powstałego na tle egodystonicznym (niezgodnym z ego) lub egosyntonicznym (zgodnym z ego) oraz stanowić pożywkę innych natręctw (obsesji), kompulsji i perwersji, takich jak zaabsorbowana szczegółami, regułami, regulaminem, inwentaryzowaniem i porządkami skrupulatna ale mało elastyczna w kwestiach moralno-etycznych osobowość anankastyczna lub osobowość m.in. o cechach na przykład hodofilii (odczuwanie przyjemności seksualnej podczas częstych i dalekich podróży) , symforofilii (przeżywanie w wyobraźni klęsk i katastrof żywiołowych lub innych, co wywołuje satysfakcję seksualną) , zelofilii ( satysfakcja seksualna jest osiągana wyłącznie na drodze fantazjowania) lub agalmatofilii ( bodźcem seksualnym są pomniki i rzeźby). (4)
"The Love Boat: The Next Wave"•fakt.pl
Trudno oczywiście precyzyjnie ustalić na ile prowincjonalizm jako samodzielny, rzeczywisty czy wyimaginowany nurt czerpie czy może wynika z szerszego kontekstu kultury masowej, kultury tandetnego spektaklu, miernych polityków, tabloidowego ludu, nijakiej twórczości, tej antyintelektualnej "cywilizacji końca świata" Mario Vargas Llosy (5), która w ludyczno-rekreacyjnym pędzie do pan-karnawału, święta totalnego, dokonała odwrócenia hierarchicznego porządku na rzecz wartości ambiwalentnych i postulatu trybalnej, fizjologicznej cielesności. (6)
Banach częściowo broni infantylnego prawa do kiczu, fikcji, ucieczki przed doświadczeniem i powagą, stawiając pytanie, czy należy odebrać kłamstwo a jeśli tak, to czym je zastąpić?
" Cele kiczu są godne pochwały. W walce dobrego ze złym opowiada się po szlachetnej stronie. Propaguje moralność i optymizm, przywiązanie do kraju, w kuchni pochwala smaczne gotowanie. (...) To świat dobrej baśni (...) [w którym] ważne jest to, co można tanio utrwalić. (...) Marynarz na morzu ma większe prawo do piersi Marilyn Monroe niż Artur Miller. Ale kto pod wpływem wojskowego marsza gotów jest natychmiast walczyć z każdym wrogiem, ten nie ma prawa do kiczu. Zostawmy więc w spokoju Trędowatą. Lepiej walczyć z kiczem pośród samych nas. " (7)
niezalezna.pl
Jozef Kapustka, Oryginał artykułu z portalu natemat.pl http://jozefkapustka.natemat.pl/174013,rozwazania-o-prowincjonalizmie
Przypisy
(1) Andrzej Banach "O kiczu" , Kraków 1968, str. 52-53, 56, 58, 70
(2) Ibidem, str. 83-86
(3) Małgorzata Paluch "Kompleks niższości - leczenie" (za:teczka.pl/psychologia/Kompleks-nizszosci-leczenie )
(4) http://xuzon.republika.pl/
(5) Krzysztof Varga "Nowa książka Vargasa Llosy: Kultura końca świata"(za:
http://wyborcza.pl/1,75475,17246092,Nowa_ksiazka_Vargasa_Llosy__Kultura_konca_swiata__VARGA_.html)
(6) Agata Kłocińska "Karnawał wobec sacrum. O ludyczności kultury współczesnej", str. 118,120,125 ( za:http://kulturaiwartosci.umcs.lublin.pl/wp-content/uploads/2015/02/Agata-Klocinska-karnawal-wobec-sacrum.pdf)
(7) Andrzej Banach "O kiczu", str. 342-345