Pierwsi bracia we wszechświecie – Telewizja i Radio

Historia mediów brytyjskich

 

 

Dotychczasowa historia telewizji, jako nowe urządzenie technologiczne, sięgała wczesnych lat dwudziestych. Bowiem za sprawą amerykańskiego inżyniera, notabene pochodzącego z Rosji, Włodimira Zworykina, skonstruowano ikonoskop i to już w roku 1927.

„Wielka Brytania jest krajem, który jako pierwszy w Europie, a drugi na świecie rozpoczął nadawanie programów telewizyjnych”¹.

Teraz trochę dat przybliżających najważniejsze wydarzenia i fakty. Pierwsza emisja odbyła się w 1928 roku za sprawą amerykańskiej firmy Bell. Istną ciekawostką jest fakt, że ruchomy obraz przekazywany był na odległość 45 km.

W 1933 roku nadajnik, w Coenden (stan New Jersey) emitował już program eksperymentalny o standardzie 240 linii, co zapewniło zupełnie wyraźny obraz. W 1935 roku rozpoczął pracę paryski nadajnik na Wierzy Eifla. Rok później (1936) ruszył nadajnik BBC, oraz stacja emisyjna w Moskwie. W kwietniu 1940 roku Nowy Jork rozpoczął nadawanie pierwszego regularnego programu. Natomiast już rok później (1941) została uruchomiona pierwsza stacja komercyjna należąca do koncernu radiowego NBC.

3 września 1939 roku zawieszono emisje programu telewizyjnego. Natomiast w czerwcu 1946 roku wznowienie emisji programów telewizyjnych.

„Wiek XX sprzyjał ponadto dynamicznym przemianom mediów, które pojawiły się w stuleciu poprzednim: fotografii, fonografii, filmowi. Szybki rozwój mediów odmiennych od znanych wcześniej tradycyjnych przekazów słownych i obrazowych, ich intensywna obecność w społecznej przestrzeni, wszystko to wpłynęło na zasadniczą zmianę doświadczeń komunikacyjnych uczestników kultury”².

Telewizja elektronowa narodziła się w dniu 26 stycznia 1926 roku. Tego dnia, bowiem jej wynalazca Anglik John Lagie Baird, emitował po raz pierwszy w historii obraz telewizyjny.

Dopiero po 1950 roku zaczęła się prawdziwa era szklanego ekranu. Pomimo tego, że istniało już około 9 milionów odbiorników na całym świecie, ale programy telewizyjne emitowane były tylko w czterech państwach. Te kraje to Stany Zjednoczone, Francja, Wielka Brytania i ówczesny Związek Radziecki.

„Ogromna większość przekazów masowych wprowadzana jest do publicznego obiegu w regularnych odstępach czasu, periodycznie. W przypadku podstawnych mediów masowych, tzn. prasy, radia i telewizji, które działają w sposób ciągły, dominuje dobowy, tygodniowy i miesięczny cykl rozpowszechniania przekazów – pojawiają się one regularnie i mają stałe miejsce w ofercie programowej danego nadawcy”³.

 

ITC

Państwowy organ kontrolujący prace telewizji w Wielkiej Brytanii to Independent Television Commission (ITC), czyli Komisja d.s. Telewizji Niezależnej ustanowiona na mocy Broadcasting Act z 1990 roku, zajmującą się zarówno radiem, jak i telewizją i dzieli się ją na ITC oraz Radio Authority. Przewodniczącym ITC jest od roku 1997 Sir Robin Biggam.

Do najważniejszych zadań owej komisji jest przede wszystkim wydawanie licencji pozwalających komercyjnym telewizjom na nadawanie sygnału analogowego i cyfrowego na terenie oraz z terytorium UK odbieranego przez antenę naziemną, satelitarną i przez kabel. Kontrolowana jest też zawartość programów, reklamy, sponsorowanie i jakość techniczna przekazu. Monitorowanie działalności nadawców i nakładanie kar, jeśli nie przestrzegają norm.

Działalność ITC nie dotyczy BBC oraz walijskiej S4C. Sama nie zajmuje się cenzurą prewencyjną; interesują ich wyłącznie audycje już nadane. ITC kieruje się zasadą "widz przede wszystkim" (putting viewers first). Zależy im na utrzymaniu, jakości, zróżnicowania i pewnego poziomu regionalizacji komercyjnej tv. ITC czuwa nad stanem koncentracji mediów.

W skład organizacji ITC wchodzą: przewodniczący, jego zastępca oraz 10 członków wyznaczonych przez sekretarza stanu d.s. kultury, mediów i sportu. Oprócz tego na stałe zatrudnionych jest ok. 200 doradców z zakresu ekonomii, dziennikarstwa, prawa,

BBC – British Broadcasting Corporation, korporacja publiczna działająca od 1997 roku. Wcześniej, bo od 1922 roku, funkcjonowała British Broadcasting Company, prywatna spółka.

Channel 3 (Independent Television - ITV)

ITV to 15 licencji regionalnych i l ogólnokrajowa, czyli GMTV nadająca w tym samym paśmie od godziny 6 do 9.25 wiadomości, komentarze i rozrywkę, zaś GMTV 2 audycje dla dzieci. Udziałowcami GMTV - każdy po 25 % - są: Carlton, Disney, Granada i Scottish Media. Spośród 15 telewizji regionalnych 7 należy do koncernu medialnego Granada, 5 do koncernu Cariton. Choć każdy z nich obsługuje inny region Wielkiej Brytanii, w niektórych miejscach nakładają się zasięgi 2 lub 3 stacji. W roku 2001 Cariton i Granada stworzyły wspólną spółkę akcyjną, w której Granada ma 68% akcji, a Cariton 32%. W grudniu 1998 r. uruchomiony został naziemny cyfrowy kanał rozrywkowy ITV 2. ITV zobowiązana jest (podobnie jak BBC) do zachowania, co najmniej 25% procentowego udziału produkcji niezależnych w swoim programie.

ITN to sekcja ITV odpowiedzialna za dostarczanie serwisu informacyjnego (tego samego dla wszystkich regionów). Jej audycje muszą być nadawane na żywo i równocześnie przez wszystkich nadawców. Z usług ITN korzystają także Channel 4 i Channel 5.

Channel 4

Kanał 4 to stacja publiczna, lecz całkowicie komercyjna. Stworzona została na mocy ustawy parlamentu z roku 1982. Jego sygnał emitowany jest w całym państwie, oprócz Walii. C4 nie otrzymuje żadnych państwowych dotacji i utrzymuje się wyłącznie z reklam. W roku 2002 jego zysk „na czysto" wynosił 80 mln. dolarów. Zgodnie z Communications Act z 2003 C4 powinien emitować programy o charakterze edukacyjnym, odwoływać się do gustów i zainteresowań zróżnicowanego kulturowo społeczeństwa, przedstawiać przedsięwzięcia innowacyjne, eksperymentujące i twórcze

C4 jest właściwie wyłącznie nadawcą. Prawie nie produkuje własnych audycji, gdyż jest zobowiązany do zamawiania ich u niezależnych producentów (współpracuje z ok. 300),

Oprócz tego sam dużo inwestuje w szkolenie i rozwijanie talentów w dziedzinie

produkcji telewizyjnej. W Grupie Kanału 4 są także płatne, cyfrowe stacje, jak rozrywkowa

E4, czy 3 kanały filmowe, które biorą udział w produkcji wielu filmów w Wielkiej Brytanii.

 

Channel 5

Kanał 5 jest jedyną prywatną stacją ogólnokrajową. W roku 1995 spółka firm Pearson i MAI otrzymała od ITC licencję, a nadawanie rozpoczęto w roku 1997. Udziałowcami są RTL Group - 65 % oraz United Business Media - 35%. Początkowo nazwana Audiofma, po zaakceptowaniu operacji przez Komisję Europejską zmieniła nazwę na RTL Group.

Wypada jeszcze wspomnieć, że tzw. telegazeta najczęściej nie jest domeną nadawcy kanału, w 80% dostarczana przez jednego dostawcę - firmę Teletext, będącą własnością koncernów Harmsworth Media i Media Ventures Intmational. Jej działalność rozciąga się także na telewizję cyfrową, gdzie szata graficzna przypomina raczej strony internetowe niż tradycyjną telegazetę.

Wśród instytutów zajmujących się mierzeniem oglądalności najbardziej ceniony to państwowy British Audience Research Bureau (BARB).

Rynek telewizji satelitarnej zdominowany jest przez British Sky Broadcasting, który działa od roku 1990 i jest w całości własnością koncernu News Intemational Ruperta Murdocha. BSkyB wsławił się wykupieniem w 2000 roku za 1.1 mld.

Telewizja kablowa w Wielkiej Brytanii to ponad 9 mln. abonentów, choć jest to tylko jedna czwarta potencjalnych nabywców. Dominują dwaj operatorzy: amerykański NTL i Telewest.

Wielka Brytania jest drugim po Japonii krajem, w którym media są najbardziej zdigitalizowane. W 1998 roku rozpoczęto nadawanie w systemie cyfrowym, przy czym zestaw do podłączenia do analogowego telewizora kosztował wtedy bardzo wiele i w ciągu dwóch lat 4 mlin. odbiorców przestawiło się na ten system.

„BBC jest dzisiaj nadawcą cenionym i rozpowszechnionym na całym świecie. Zawdzięcza to przede wszystkim programom radiowym nadawanym dla zagranicy przez BBC World Service – Serwis Światowy BBC. Został on uruchomiony w 1932 roku, początkowo jako serwis w języku angielskim dla kolonii i terytoriów zamorskich”⁴.

Różnorodność form i instalacji odbiorników, która obecnie niwelowana jest przez specjalne urządzenie transformacyjne np. standard telewizyjny w Wielkiej Brytanii wynosi 405 linii.

Telewizja kolorowa, która w wielu krajach weszła już w fazę masowego upowszechnienia, choć pod względem technicznym stanowi jeszcze jedno świadectwo nieograniczonych możliwości intelektualnych człowieka. To jednak z punktu widzenia oddziaływania psychicznego czy konsekwencji społecznych nie wydaje się mieć ona większego znaczenia. Stanowi jedno jeszcze drobne udoskonalenie i pewien dodatkowy komfort. „Telewizja to przekaźnik zimny i nie toleruje problemów, spraw i ludzi należących do świata przekaźników gorących, takich jak prasa czy radio”⁵.

Telewizja, w ciągu ostatnich lat uległa wielu zmianom. Przede wszystkim rozwinęła się telewizja satelitarna i kablowa. Dzięki temu umożliwiają odbiorcom swobodny wybór programów oraz zaspokojenie własnych upodobań i zainteresowań. Jest przede wszystkim środkiem masowego komunikowania. W pewnych wypadkach może być również dziedziną sztuki.

Telewizja łączy wiele cech wspólnych z filmem. Obie te formy przekazują treści za pomocą takich środków przekazu, jak dynamiczny obraz, mowa ustna i pisana, muzyka i dźwięki naturalne. Co łączy jeszcze oba te przekazy? Podział na rodzaje m.in. telewizja faktów czy telewizja dokumentalna. Inny gatunek programów telewizyjnych stanowią programy typowo artystyczne. Taki podział jest jak najbardziej prosty i zrozumiały. Ale sprawa komplikuje się w momencie kolejnych podziałów.

Specyficzną cechą telewizji jest jej zdolność do bezpośredniego przekazywania wydarzeń, które zachodzą w tym samym czasie. Sama nazwa „telewizja” oznacza widzenie na odległość, przekracza zwykły zasięg wzroku ludzkiego. Oznacza też widzenie zjawisk, które zachodzą poza zasięgiem wzroku odbiorcy.

Wyróżnia się trzy główne typy przekazów telewizyjnych: mechaniczny reprodukcyjny i kreacyjny. Typ pierwszy – mechaniczny – jest prostym przekazywaniem przez telewizje filmów, dzieł już gotowych. W takim rozumieniu to kanał rozpowszechniania gotowych utworów. Do typu reprodukcyjnego należą wszystkie transmisje imprez sportowych, uroczystości państwowe. Typ trzeci – kreacyjny – to programy kształtowane przez samą telewizję pod kątem możliwości jej warsztatu pracy.

Do końca lat pięćdziesiątych liczba państw nadających własne programy przekroczyła 30, w 1963 liczba nadajników na świecie wynosi 3400, a odbiorników – 142 miliony.

Jednym z zasadniczych warunków telewizji było połączenie sieci przekaźnikowych poszczególnych krajów z sieciami państw sąsiednich, a za ich pośrednictwem z sieciami pozostałych państw całego kontynentu.

Dla szerokiej publiczności dotychczasowa sieć telesatelitów i jak ciągły rozwój oznacza zwiększenie liczby emisji o nadzwyczaj ważnych wydarzeniach, skrócenie czasu dzielącego wydarzenie od momentu ukazania go na ekranie, przekazywanie emisji na duże odległości. Z punktu widzenia psychologicznego daje to widzom bardzo wiele: poczucie współuczestnictwa w odległych wydarzeniach, zmianę w odczuwaniu dystansów geograficznych, świadomość istnienia wielomilionowej rzeszy ludzkiej, z którą jednocześnie przeżywa się to samo wydarzenie.

Teraz zajmijmy się drugim, również ważnym medium, jakim jest radio. Kilka danych historycznych właśnie w tym miejscu. Od drugiej połowy XIX wieku pracowano nad możliwością przesyłania informacji szerokim kręgom odbiorców. „Radio rozpoczęło swój żywot społeczny w 1920 r., gdy po pierwszych eksperymentalnych transmisjach, przeprowadzonych już w 1914 roku dwie stacje: brytyjska Marconi Company i amerykańska KDKA w Pittsburghu rozpoczęły publiczne, w miarę regularne nadawanie audycji”.⁶ Od opatentowania wynalazku radia przez Marconiego (1896) łączność bezprzewodowa pozostawała przez długi czas wyłącznie na usługach wojska i floty handlowej. Pierwsze próby przesyłania na odległość sygnałów drogą radiową miały miejsce na początku naszego wieku (1903 r.) . Była to doświadczalna transmisja występów sławnego śpiewaka, Enrico Caruso, w Metropolian Opera w Nowym Jorku. A w 1914 roku powstała pierwsza rozgłośnia radiowa w Laeken w Belgii. W 1920 roku narodziła się radiofonii brytyjskiej (stacja 2 LO). A w roku 1922 została utworzona British Broadcasting Company.

Zarówno prasa jak i radio nalezą do tradycyjnych środków masowej informacji. Tradycyjne, co nie oznacza, że nie podlegają innowacjom, za którymi szedł postęp techniczny. Zachodzące zmiany były mniej zauważalne, ale nie oznacza, że są one mniej istotne.

Odbiornik radiowy jest nie tylko znacznie tańszy od telewizyjnego. Jego obsługa i naprawa jest łatwiejsza i mniej kosztowna. Zasięg nadajnika radiowego jest bez porównania większy niż nadajnika telewizyjnego. Te właśnie czynniki sprawiły, że aktualna radiofonia jest najpowszechniejszym środkiem informacji masowej na świecie. Stało się to dzięki jej trzem podstawowym formom odbioru – bateryjnym, sieciowym i przewodowym (głośniki).

Radio upowszechnia sie najszybciej. Znacznie szybciej od prasy drukowanej. Rozbicie globalnych wskaźników stanu nasycenia rynku radiem i telewizją na wskaźniki osiągane w poszczególnych częściach świata. Sondaże opinii publicznej i badania ankietowe dowodzą, że czytanie dziennika, słuchanie radia i oglądanie telewizji mają w ciągu dnia swoje „szczyty”. Radio ma tę przewagę, że przekazuje nowiny najszybciej.

Jednak dopiero na progu lat dwudziestych rozpoczęły się pierwsze próby upowszechnienia radia i zorganizowania regularnych emisji w 1920 roku angielska Marconi Company nadała pierwszy eksperymentalny program, a w tym samym roku pittsburska rozgłośnia przekazała nielicznym jeszcze odbiorcom wyniki wyborów prezydenckich w USA.

W 1926 roku liczba zainstalowanych odbiorników wynosiła na świecie około 50 milionów, a w 1934 ponad 180 milionów. Anglia, w której liczba odbiorników sięgała 9 milionów.

Radio, jako środek przekazywania informacji i komentarzy miało wyraźną przewagę nad prasą: reagowało szybciej i szybciej dostarczało wiadomości. Stało się też środkiem bardziej osobistym niż prasa, dostępnym przez znaczną część doby, wreszcie tańszym nawet tam, gdzie obowiązywały opłaty za użytkowanie odbiornika. Lepsza słyszalność, większe urozmaicenie.

Wszystkie państwa na świecie emitują własny program radiowy, podczas gdy nadawanie programu telewizyjnego przekracza możliwości techniczne lub finansowe wielu jeszcze krajów.

Głośnik - bez porównania tańszy od odbiornika sieciowego – skazuje słuchacza na odbiór programu wybranego przez centralę, do której jego odbiornik jest podłączony.

„Powiększenie mocy nadajników i szybki wzrost liczby odbiorników uczyniły z radiofonii nie tylko świetny instrument propagandy wewnętrznej, ale otworzyły też możliwość niekontrolowanej penetracji propagandowej poza granicami własnego kraju”⁷.

Odpowiednikiem ITC w radiofonii jest Radio Authority i w większości spraw kompetencje, prawa i obowiązki tych instytucji są podobne. RA powołana została na mocy Broadcasting Act z roku 1990, zaś obecnie jej szefem jest David Witherow. Zajmuje się wszystkimi oprócz BBC stacjami radiowymi.

W Wielkiej Brytanii są dziś 272 stacje radiowe, nie licząc 69 satelitarnych, 11 kablowych. Ponieważ 51% rynku zgarnia BBC nadawcom prywatnym nie zostaje zbyt wiele miejsca. Pierwszym takim nadawcą była Classic FM, która rozpoczęła działalność w roku 1992 i nadaje muzyką klasyczną. Niecały rok później na rynek weszła Virgin FM Richarda Bransona nadając muzykę rockową. Od roku 1995 działa także TalkRadio, które nadaje głównie audycje mówione, zaś w roku 2001 zmieniło nazwę na TaIkSport i wyspecjalizowało się w audycjach sportowych.

Pomiar udziału nadawców w grupie odbiorców bada Radio Joint Research Limited (Rajar), którego właścicielami są po połowie Commercial Radio Companies Association oraz BBC.

Dziś, choć sytuacja nawet w wysoko uprzemysłowionych krajach jeszcze się ostatecznie nie wykrystalizowała. A technika trzyma w zanadrzu nowe wynalazki, zarówno w dziedzinie łączności, jak i poligrafii.

W krajach kapitalistycznych, gdzie radiofonia i telewizja stanowi własność prywatnych spółek, oba te środki przekazu są w mniejszym lub większym stopniu poddane kontroli państwa i politycznej uniformizacji. Idąc dalej, radio i telewizja są poddane różnym formom monopolizacji. Monopol skupiają w swych rękach centralne instytucje państwowe, władze regionalne, bądź spółki prywatne z udziałem kapitału państwowego lub pod kontrolą państwa.

Nasycenie rynku prasą codzienną, radiem i telewizją w 1968 roku w Wielkiej Brytanii wynosi odpowiednio 46,3; 31,8; 28. Są to szacunkowe wyliczenia na 100 mieszkańców.

W Wielkiej Brytanii istnieją równoległe dwa sektory:

- prywatny, inaczej komercyjny, czerpiący dochody z ogłoszeń

- państwowy, czerpiący dochody z abonamentu, reklam i dotacji rządowych

Niemal wszędzie występuje ścisły związek między telewizją i radiem, które najczęściej formalnie i organizacyjnie podlegają temu samemu nadrzędnemu kierownictwu. „Media masowe skupiają uwagę społeczną i nadają rangę ważności kwestiom publicznym, ludziom, organizacjom i całym ruchom społecznym”⁸. Być może w odniesieniu do radia i telewizji działa ta sama prawidłowość, którą obserwować można w długofalowych badanych procesach koncentracji przemysłowej. Przełom lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku – zbiegł się z pierwszą falą upowszechnienia radiofonii. Stan pozytywny to taki, w którym środek masowego przekazu dociera do najszerszych warstw społecznych. Członek danej społeczności ma łatwy do no nich dostęp. To, co zostało tu zaprezentowane miało na celu przybliżyć, jakimi wartościami cechują się dwa przeogromne przekaźniki opinii publicznej i informacji wszelkiego typu w Wielkiej Brytanii.