JustPaste.it

Ammonici

O państwie Ammonitów wiadomo niewiele, ponieważ nie zachowały się niemal żadne źródła, ani epigraficzne, ani literackie.

O państwie Ammonitów wiadomo niewiele, ponieważ nie zachowały się niemal żadne źródła, ani epigraficzne, ani literackie.

 

 

Ammon to termin dla niewielkiego ludu zajmującego w I tysiącleciu p.n.e. centralną część obecnej Jordanii. Nie wiadomo kiedy i skąd przywędrowali, ale zapewne zasiedlali tereny starożytnej Palestyny od conajmniej XI stulecia p.n.e. W X wieku p.n.e. Ammonici weszli w skład monarchii Dawida i Salomona, lecz bezustannie sprawiali kłopoty. Po podziale monarchii izraelskiej, Ammonici odzyskali suwerenność i co jakiś czas walczyli z królestwem północnym (Izrael), a zwłaszcza z południowym (Juda). W VIII wieku p.n.e. uznali zwierzchność imperium asyryjskiego, i to dzięki ich wstawiennictwu zajęli południowy Gilead (po wyprawie Tiglatpilesara). W ten sposób pod władzą Ammonu znalazła się znaczna mniejszość judzko-izraelska. Niestety nie wiadomo, jak to wpłynęło na rozwój kulturalny ludności ammonickiej. Na przełomie VII i VI stulecia p.n.e. we władzy Ammonitów znalazły się ziemie w środkowej części Doliny jordańskiej, m.in. z gród Tell el-Mazar. Jak można sądzić, nastąpiło wtedy "wymieszanie" się elementu judejsko-izraelskiego z ludnością ammonicką, co można zdecydowanie stwierdzić w czasie dominacji perskiej na Bliskim Wschodzie. Ammonici stracili samodzielność w chwili upadku państwa nowoasyryjskiego, gdy zostali włączeni w obręb nowego imperium – państwa nowobabilońskiego. Następnie przeszli pod zwierzchność Persów i rozpłynęli się w mrokach zapomnienia.

Ammonici posługiwali się językiem należącym do kananejskiej rodziny semickiej (grupa północno-zachodnia). Część badaczy traktuje ammonicki raczej jako dialekt języka hebrajskiego, przy czym nie ma pewności, czy Ammonici stosowali zmodyfikowane pismo aramejskie czy też rozwinęli swoje własne pismo. Rozstrzygnięciu tej kwestii nie sprzyja brak źródeł literackich. W stolicy kraju, Ammonie, nie odnaleziono dotychczas żadnego archiwum państwowego. Jedyne pozostałości ich pisma zebrał W.E. Aufrecht, ale zbiór ten stanowi niewiele ponad 140 krótkich inskrypcji na pieczęciach. Znaleziono również kilka inskrypcji ammonickich w Tell Siran oraz w cytadeli i teatrze w Ammanie. Pozostałe znaleziska (Tell Hesban, Nimrud, Tell al-Mazar) wydają się obcego pochodzenia.

Taką samą tajemnicą okryta jest ammonicka religia. Wszystko co o niej wiemy, to przypuszczenia oraz niepewne wzmianki w Starym Testamencie. Niemniej badacze starają się ustalić choćby osobowe "przedstawicielstwo" panteonu Ammonitów. Panteon Ammonu:

Asiti, Astarte – bogini ammonicka pochodzenia kanaanejskiego, znana z pieczęci pochodzącej z VII wieku p.n.e. O jej kulcie w Ammonie nie wiadomo nic.

El – bóstwo mezopotamskie, być może najwyższy bóg panteonu ammonickiego (wg Tigraya), choć większość uczonych uważa, iż nie odgrywał on żadnej ważniejszej roli w tym panteonie. Najprawdopodobniej El było tylko określeniem boga w ogóle, a nie osobnym bóstwem.

Gad – bóstwo znane w Palestynie i wśród arabskich Nabatejczyków. Był uosobieniem pomyślności i bogactwa, opiekunem plemienia, ammonickich miast, studni i ogrodów. Badacze sugerują, iż odgrywał podobną rolę co mezopotamskie lamassu (dobre duchy).

Milkom – według Starego Testamentu był naczelnym bogiem miejscowego panteonu. Określenie "milkom" związane jest z tytułem mlk (król) i mógł być epitetem, którym obdarzano wiele ammonickich bóstw.

Milk, Malk – główny bóg Ammonu wg 1. Księgi Królewskiej (11,7). Być może był związany z królewskimi przodkami (maliku, Refaim), bowiem nazwa "maliku" i "Refaim" występujące w tekstach z Ugarit, odnosiły się do wymarłych przodków, najpierw królewskich, a później w stosunku do zmarłych w ogóle.

 

Mot – bóg śmierci, antagonista Baala czczonego w Ugarit. Prawdopodobnie należał do świata złych duchów – demonów. Personifikował wszelkiego rodzaju plagi, śmierć i zniszczenie.

Nur, Nir – termin oznaczający "światło", znany z punickich, ugaryckich i herbajskich imion. Zapewne Nur był identyfikowany z mezopotamskim Szamaszem.

Yarh – bóstwo księżycowe znane z postumentu posągu z Ammanu (stolica Ammonu) datowanego na VIII-VII wiek p.n.e.

Poniżej wzmianki o Ammonitach ze Starego Testamentu:

Ks. Powt. Prawa – przemówił Pan do mnie tymi słowy: Przekraczasz dziś granicę moabską pod Ar. Zbliżasz się bardzo do synów Ammonowych; nie nastawaj na nich i nie wszczynaj z nimi wojny, gdyż nie dam ci nic z ziemi Ammonitów w dziedziczne posiadanie, dałem ją bowiem w dziedziczne posiadanie synom Lota. Również ją uważano za ziemię Refaitów. Mieszkali w niej dawniej Refaici, a Ammonici nazywali ich "Zamzummim". Był to lud wielki i liczny, i rosły jak olbrzymy, lecz Pan wytępił ich przed nimi, tak iż objęli ich ziemię w posiadanie i zamieszkali na ich miejscu, podobnie, jak to uczynił potomkom Ezawa, mieszkającym w Seir, przed którymi wytępił Chorytów, tak iż objęli ziemię ich w posiadanie i zamieszkali na ich miejscu, aż do dnia dzisiejszego. Chiwwijczyków zaś, którzy mieszkali w osiedlach aż do Gazy, wytępili Kaftoryci, którzy wyszli z Kaftor i zamieszkali na ich miejscu. (Ks. Powt. Prawa 2:17-23, Biblia Warszawska)

Ks. Sędziów – Lecz synowie izraelscy znowu czynili zło w oczach Pana i służyli Baalom i Asztartom, i bogom aramejskim, i bogom sydońskim, i bogom moabskim, i bogom ammonickim, i bogom filistyńskim. Opuścili Pana i nie służyli mu. I zapłonął gniew Pana na Izraela, i wydał ich Pan w ręce Filistynów i w ręce Ammonitów. Ci gnębili i uciskali synów izraelskich od owego roku przez osiemnaście lat, wszystkich synów izraelskich za Jordanem w ziemi Amorejczyków, którzy są w Gileadzie. Nadto przeprawili się Ammonici przez Jordan, aby wojować z Judą i z Beniaminem oraz z domem Efraima, i popadł Izrael w wielką niedolę. Synowie izraelscy wołali tedy do Pana, mówiąc: Zgrzeszyliśmy przeciwko tobie, iż opuściliśmy swego Boga a służyliśmy Baalom. I rzekł Pan do synów izraelskich: Czy nie jest tak, że ilekroć gnębili was Egipcjanie, Amorejczycy i Ammonici, i Filistyni, i Sydończycy, i Amalekici, i Maonici, a wy wołaliście do mnie, Ja wybawiałem was z ich rąk? (Ks. Sędziów 10:6-12, Biblia Warszawska)

Ci gnębili i uciskali synów izraelskich od owego roku przez osiemnaście lat, wszystkich synów izraelskich za Jordanem w ziemi Amorejczyków, którzy są w Gileadzie. Nadto przeprawili się Ammonici przez Jordan, aby wojować z Judą i z Beniaminem oraz z domem Efraima, i popadł Izrael w wielką niedolę. Synowie izraelscy wołali tedy do Pana, mówiąc: Zgrzeszyliśmy przeciwko tobie, iż opuściliśmy swego Boga a służyliśmy Baalom. I rzekł Pan do synów izraelskich: Czy nie jest tak, że ilekroć gnębili was Egipcjanie, Amorejczycy i Ammonici, i Filistyni, i Sydończycy, i Amalekici, i Maonici, a wy wołaliście do mnie, Ja wybawiałem was z ich rąk? Wy jednak opuściliście mnie i służyliście innym bogom? Dlatego nie będę was już nadal wybawiał. Idźcie, wołajcie do bogów, których sobie obraliście; niech was oni wybawią w czasie waszego ucisku. (Ks. Sędziów 10:8-14, Biblia Warszawska)

Idźcie, wołajcie do bogów, których sobie obraliście; niech was oni wybawią w czasie waszego ucisku. I rzekli synowie izraelscy do Pana: Zgrzeszyliśmy; uczyń z nami to, co ci się dobrym wydaje, tylko wyrwij nas dzisiaj! Usunęli więc obcych bogów spośród siebie i zaczęli służyć Panu. Wtedy zniecierpliwił się Pan niedolą Izraela. A gdy Ammonici zebrali się i rozłożyli się obozem w Gileadzie, synowie izraelscy zgromadzili się i rozłożyli się obozem w Mispa, i mówili, zarówno lud zbrojny jak i przełożeni Gileadu, jedni do drugich: Kto jest tym mężem, który rozpocznie bój z Ammonitami? Zostanie on naczelnikiem wszystkich mieszkańców Gileadu. 01 Jefta z Gileadu był to rycerz waleczny, lecz był synem kobiety wszetecznej, z której Gilead spłodził Jeftę. Lecz i żona Gileada urodziła mu synów; a gdy ci synowie żony dorośli, wygnali Jeftę, mówiąc do niego: Nie możesz dziedziczyć w rodzie naszego ojca, gdyż jesteś synem innej kobiety. Toteż Jefta uciekł od swoich braci i osiedlił się w krainie Tob, gdzie zebrało się przy nim sporo nicponiów i grasowali razem z nim. (Ks. Sędziów 10:14-11:3, Biblia Warszawska)

Jefta z Gileadu był to rycerz waleczny, lecz był synem kobiety wszetecznej, z której Gilead spłodził Jeftę. Lecz i żona Gileada urodziła mu synów; a gdy ci synowie żony dorośli, wygnali Jeftę, mówiąc do niego: Nie możesz dziedziczyć w rodzie naszego ojca, gdyż jesteś synem innej kobiety. Toteż Jefta uciekł od swoich braci i osiedlił się w krainie Tob, gdzie zebrało się przy nim sporo nicponiów i grasowali razem z nim. Po niejakim czasie wszczęli Ammonici wojnę z Izraelem. Gdy zaś Ammonici wszczęli wojnę z Izraelem, przyszli starsi Gileadu do Jefty, aby sprowadzić go z krainy Tob. I rzekli do Jefty: Pójdź i zostań naszym wodzem, a podejmiemy wojnę z Ammonitami. Lecz Jefta odpowiedział starszym Gileadu: Czy to nie wy z nienawiści wygnaliście mnie z domu mego ojca? Dlaczego przychodzicie do mnie teraz, gdy popadliście w niedolę? (Ks. Sędziów 11:1-7, Biblia Warszawska)

Lecz i żona Gileada urodziła mu synów; a gdy ci synowie żony dorośli, wygnali Jeftę, mówiąc do niego: Nie możesz dziedziczyć w rodzie naszego ojca, gdyż jesteś synem innej kobiety. Toteż Jefta uciekł od swoich braci i osiedlił się w krainie Tob, gdzie zebrało się przy nim sporo nicponiów i grasowali razem z nim. Po niejakim czasie wszczęli Ammonici wojnę z Izraelem. Gdy zaś Ammonici wszczęli wojnę z Izraelem, przyszli starsi Gileadu do Jefty, aby sprowadzić go z krainy Tob. I rzekli do Jefty: Pójdź i zostań naszym wodzem, a podejmiemy wojnę z Ammonitami. Lecz Jefta odpowiedział starszym Gileadu: Czy to nie wy z nienawiści wygnaliście mnie z domu mego ojca? Dlaczego przychodzicie do mnie teraz, gdy popadliście w niedolę? Starsi Gileadu odpowiedzieli Jefcie: Właśnie dlatego zwróciliśmy się teraz do ciebie, abyś poszedł z nami i wojował z Ammonitami jako nasz wódz, wódz wszystkich mieszkańców Gileadu. (Ks. Sędziów 11:2-8, Biblia Warszawska)

A Jefta złożył Panu ślub tej treści: Jeżeli wydasz Ammonitów w moje ręce, to wówczas, gdy cało powrócę z wyprawy na Ammonitów, do Pana należeć będzie i na całopalenie złożę mu to, co wyjdzie na moje spotkanie z drzwi mojego domu. I wyruszył Jefta przeciwko Ammonitom, aby z nimi walczyć, a Pan wydał ich w jego ręce. I zadał im bardzo ciężką klęskę na obszarze od Aroer aż do okolic Minnit, zdobywając dwadzieścia miast, i aż do Abel-Keramim. Tak zostali Ammonici upokorzeni wobec synów izraelskich. A gdy Jefta przyszedł do Mispa i zbliżył się do domu swojego, oto córka jego wyszła na jego spotkanie z bębenkami i tańcami; była zaś ona jedynaczką, oprócz niej nie miał ani syna, ani córki. Toteż gdy ją zobaczył, rozdarł swoje szaty i rzekł: Ach, córko moja, zdruzgotałaś mnie, sama zaś stałaś się dla mnie nietykalną, złożyłem bowiem ślub Panu i nie mogę się cofnąć. A ona rzekła do niego: Ojcze mój, skoro złożyłeś ślub Panu, uczyń ze mną, jak ślubowałeś, gdy Pan sprawił, że wziąłeś pomstę na twoich wrogach, na Ammonitach. (Ks. Sędziów 11:30-36, Biblia Warszawska)

2 Ks. Samuela - Lecz książęta ammoniccy rzekli do Chanuna, swojego pana: Czy myślisz, że Dawid zamierza uczcić twojego ojca przez to, że przysłał do ciebie tych, którzy wyrazili ci współczucie? Czy Dawid nie przysłał swoich sług do ciebie raczej po to, aby przeszpiegować i prześledzić miasto, a potem je zburzyć? Toteż Chanun kazał pojmać sługi Dawida i ogolić im brody do połowy, i poobcinać szaty do połowy, aż do pośladków, i tak ich puścił. Gdy o tym doniesiono Dawidowi, wysłał na ich spotkanie posłów, gdyż mężowie ci byli bardzo zhańbieni. Król kazał im powiedzieć: Zatrzymajcie się w Jerycho, aż wam odrosną brody, a potem wrócicie. Gdy zaś Ammonici spostrzegli, że się zniesławili w oczach Dawida, wysłali posłów i wynajęli sobie Aramejczyków z Bet-Rechob i Aramejczyków z Soby, dwadzieścia tysięcy pieszych, a także króla Maachu z tysiącem wojowników i z Tob dwanaście tysięcy wojowników. Gdy Dawid o tym usłyszał, wysłał Joaba z całym zastępem najdzielniejszych rycerzy. Wyszli tedy Ammonici i ustawili się do bitwy przed wejściem do bramy, a Aramejczycy z Soby, Aramejczycy z Bet-Rechob, z Tob i od króla Maachu stali oddzielnie w polu. Gdy zaś Joab spostrzegł, że grozi mu walka i z przodu, i z tyłu, wybrał z całego Izraela najdoborowszych i ustawił naprzeciw Amorejczyków, (2 Ks. Samuela 10:3-9, Biblia Warszawska)

Gdy o tym doniesiono Dawidowi, wysłał na ich spotkanie posłów, gdyż mężowie ci byli bardzo zhańbieni. Król kazał im powiedzieć: Zatrzymajcie się w Jerycho, aż wam odrosną brody, a potem wrócicie. Gdy zaś Ammonici spostrzegli, że się zniesławili w oczach Dawida, wysłali posłów i wynajęli sobie Aramejczyków z Bet-Rechob i Aramejczyków z Soby, dwadzieścia tysięcy pieszych, a także króla Maachu z tysiącem wojowników i z Tob dwanaście tysięcy wojowników. Gdy Dawid o tym usłyszał, wysłał Joaba z całym zastępem najdzielniejszych rycerzy. Wyszli tedy Ammonici i ustawili się do bitwy przed wejściem do bramy, a Aramejczycy z Soby, Aramejczycy z Bet-Rechob, z Tob i od króla Maachu stali oddzielnie w polu. Gdy zaś Joab spostrzegł, że grozi mu walka i z przodu, i z tyłu, wybrał z całego Izraela najdoborowszych i ustawił naprzeciw Amorejczyków, resztę zaś wojska oddał pod dowództwo Abiszaja, swojego brata, i ustawił ich naprzeciw Ammonitów. I wydał taki rozkaz: Jeżeli Aramejczycy będą mieli przewagę nade mną, ty przyjdziesz mi z odsieczą, a jeżeli Ammonici będą mieli przewagę na tobą, ja ruszę ci z odsieczą. (2 Ks. Samuela 10:5-11, Biblia Warszawska)

Wyszli tedy Ammonici i ustawili się do bitwy przed wejściem do bramy, a Aramejczycy z Soby, Aramejczycy z Bet-Rechob, z Tob i od króla Maachu stali oddzielnie w polu. Gdy zaś Joab spostrzegł, że grozi mu walka i z przodu, i z tyłu, wybrał z całego Izraela najdoborowszych i ustawił naprzeciw Amorejczyków, resztę zaś wojska oddał pod dowództwo Abiszaja, swojego brata, i ustawił ich naprzeciw Ammonitów. I wydał taki rozkaz: Jeżeli Aramejczycy będą mieli przewagę nade mną, ty przyjdziesz mi z odsieczą, a jeżeli Ammonici będą mieli przewagę na tobą, ja ruszę ci z odsieczą. Bądź mężny! Walczmy dzielnie za nasz lud i za miasta naszego Boga, a Pan niech uczyni, co uzna za dobre. Potem Joab i lud zbrojny, który był z nim, ruszył do walki z Aramejczykami, i ci pierzchnęli przed nim. Gdy zaś Ammonici ujrzeli, że Aramejczycy pierzchnęli, pierzchnęli także przed Abiszajem i wycofali się do miasta. Wtedy Joab zaniechał Ammonitów i przybył do Jeruzalemu. (2 Ks. Samuela 10:8-14, Biblia Warszawska)

I wydał taki rozkaz: Jeżeli Aramejczycy będą mieli przewagę nade mną, ty przyjdziesz mi z odsieczą, a jeżeli Ammonici będą mieli przewagę na tobą, ja ruszę ci z odsieczą. Bądź mężny! Walczmy dzielnie za nasz lud i za miasta naszego Boga, a Pan niech uczyni, co uzna za dobre. Potem Joab i lud zbrojny, który był z nim, ruszył do walki z Aramejczykami, i ci pierzchnęli przed nim. Gdy zaś Ammonici ujrzeli, że Aramejczycy pierzchnęli, pierzchnęli także przed Abiszajem i wycofali się do miasta. Wtedy Joab zaniechał Ammonitów i przybył do Jeruzalemu. Gdy Aramejczycy widzieli, że zostali pobici przez Izraelitów, zebrali się ponownie, A Hadadezer sprowadził przez posłańców Aramejczyków, którzy byli z tamtej strony rzeki. Przyciągnęli oni do Chelam, a Szobach, wódz wojska Hadadezera, stanął na ich czele. Gdy doniesiono o tym Dawidowi, zebrał on całego Izraela, przeprawił się przez Jordan i przybył do Chelam. Aramejczycy ustawili się naprzeciw Dawida i stoczyli z nim bitwę. (2 Ks. Samuela 10:11-17, Biblia Warszawska)

1 Ks. Kronik – Lecz książęta ammoniccy rzekli do Chanuna: Czy myślisz, że Dawid zamierza uczcić twojego ojca przez to, że przysłał do ciebie tych, którzy wyrażali ci współczucie? Czy nie przybyli jego słudzy do ciebie raczej po to, aby przebadać, prześledzić i przeszpiegować kraj? Toteż Chanun kazał pojmać sługi Dawida, ogolić ich, obciąć im szaty do połowy aż do pośladków i odprawić ich. I oni poszli, a Dawidowi doniesiono o tych mężach. Wystał więc Dawid na ich spotkanie, gdyż mężowie ci byli bardzo zhańbieni. Król kazał im powiedzieć: Zatrzymajcie się w Jerychu, aż odrosną wam brody, a potem wrócicie. Gdy zaś Ammonici widzieli, że są znienawidzeni przez Dawida, wysłał Chanun i Ammonici tysiąc talentów srebra, aby wynająć za nie z Aram-Nacharaim i z Aram-Maaka oraz z Soby wozy wojenne i jeźdźców. I wynajęli sobie trzydzieści dwa tysiące wozów wojennych oraz króla Maaki wraz z jego wojownikami, którzy przyszli i rozłożyli się obozem pod Medebą; zeszli się także Ammonici ze swoich miast i ruszyli na wojnę. Gdy Dawid usłyszał o tym, wysłał Joaba z całym zastępem najdzielniejszych rycerzy. Ruszyli tedy Ammonici i ustawili się do bitwy przed samym wejściem do miasta, królowie zaś, którzy wyruszali, osobno w otwartym polu. (1 Ks. Kronik 19:3-9, Biblia Warszawska)

Toteż Chanun kazał pojmać sługi Dawida, ogolić ich, obciąć im szaty do połowy aż do pośladków i odprawić ich. I oni poszli, a Dawidowi doniesiono o tych mężach. Wystał więc Dawid na ich spotkanie, gdyż mężowie ci byli bardzo zhańbieni. Król kazał im powiedzieć: Zatrzymajcie się w Jerychu, aż odrosną wam brody, a potem wrócicie. Gdy zaś Ammonici widzieli, że są znienawidzeni przez Dawida, wysłał Chanun i Ammonici tysiąc talentów srebra, aby wynająć za nie z Aram-Nacharaim i z Aram-Maaka oraz z Soby wozy wojenne i jeźdźców. I wynajęli sobie trzydzieści dwa tysiące wozów wojennych oraz króla Maaki wraz z jego wojownikami, którzy przyszli i rozłożyli się obozem pod Medebą; zeszli się także Ammonici ze swoich miast i ruszyli na wojnę. Gdy Dawid usłyszał o tym, wysłał Joaba z całym zastępem najdzielniejszych rycerzy. Ruszyli tedy Ammonici i ustawili się do bitwy przed samym wejściem do miasta, królowie zaś, którzy wyruszali, osobno w otwartym polu. Gdy zaś Joab widział, że grozi mu walka i z przodu i z tyłu, wybrał z całego Izraela najdoborowszych i ustawił ich naprzeciw Aramejczyków, (1 Ks. Kronik 19:4-10, Biblia Warszawska)

Gdy zaś Ammonici widzieli, że są znienawidzeni przez Dawida, wysłał Chanun i Ammonici tysiąc talentów srebra, aby wynająć za nie z Aram-Nacharaim i z Aram-Maaka oraz z Soby wozy wojenne i jeźdźców. I wynajęli sobie trzydzieści dwa tysiące wozów wojennych oraz króla Maaki wraz z jego wojownikami, którzy przyszli i rozłożyli się obozem pod Medebą; zeszli się także Ammonici ze swoich miast i ruszyli na wojnę. Gdy Dawid usłyszał o tym, wysłał Joaba z całym zastępem najdzielniejszych rycerzy. Ruszyli tedy Ammonici i ustawili się do bitwy przed samym wejściem do miasta, królowie zaś, którzy wyruszali, osobno w otwartym polu. Gdy zaś Joab widział, że grozi mu walka i z przodu i z tyłu, wybrał z całego Izraela najdoborowszych i ustawił ich naprzeciw Aramejczyków, resztę wojska zaś oddał pod dowództwo Abiszaja, swojego brata, i ci ustawili się naprzeciw Ammonitów, a potem dał taki rozkaz: Jeżeli Aramejczycy będą mieli przewagę nade mną, ty przyjdziesz mi z odsieczą, a jeżeli Ammonici będą mieli przewagę nad tobą, ja ruszę ci z odsieczą. (1 Ks. Kronik 19:6-12, Biblia Warszawska)

Ruszyli tedy Ammonici i ustawili się do bitwy przed samym wejściem do miasta, królowie zaś, którzy wyruszali, osobno w otwartym polu. Gdy zaś Joab widział, że grozi mu walka i z przodu i z tyłu, wybrał z całego Izraela najdoborowszych i ustawił ich naprzeciw Aramejczyków, resztę wojska zaś oddał pod dowództwo Abiszaja, swojego brata, i ci ustawili się naprzeciw Ammonitów, a potem dał taki rozkaz: Jeżeli Aramejczycy będą mieli przewagę nade mną, ty przyjdziesz mi z odsieczą, a jeżeli Ammonici będą mieli przewagę nad tobą, ja ruszę ci z odsieczą. Bądź mężny, a walczmy dzielnie za nasz lud i za miasta naszego Boga, a Pan uczyni to, co uzna za dobre. Potem ruszył Joab i lud zbrojny, który był z nim, do walki z Aramejczykami, i ci pierzchnęli przed nim. Gdy zaś Ammonici ujrzeli, że Aramejczycy pierzchnęli, pierzchnęli także oni przed Abiszajem, jego bratem, i wycofali się do miasta. Potem Joab przybył do Jeruzalemu. (1 Ks. Kronik 19:9-15, Biblia Warszawska)

a potem dał taki rozkaz: Jeżeli Aramejczycy będą mieli przewagę nade mną, ty przyjdziesz mi z odsieczą, a jeżeli Ammonici będą mieli przewagę nad tobą, ja ruszę ci z odsieczą. Bądź mężny, a walczmy dzielnie za nasz lud i za miasta naszego Boga, a Pan uczyni to, co uzna za dobre. Potem ruszył Joab i lud zbrojny, który był z nim, do walki z Aramejczykami, i ci pierzchnęli przed nim. Gdy zaś Ammonici ujrzeli, że Aramejczycy pierzchnęli, pierzchnęli także oni przed Abiszajem, jego bratem, i wycofali się do miasta. Potem Joab przybył do Jeruzalemu. Gdy Aramejczycy widzieli, że zostali pobici przez Izraelitów, wyprawili posłów i sprowadzili Aramejczyków, którzy byli z tamtej strony Rzeki, a którym przewodził Szofak, wódz zastępu Hadadezera. Gdy doniesiono o tym Dawidowi, zebrał całego Izraela, przeprawił się przez Jordan, ruszył naprzeciw nich i uszykował wojsko przeciw nim. Gdy zaś Dawid uszykował wojsko, aby stoczyć bitwę z Aramejczykami, oni starli się z nim. Lecz Aramejczycy pierzchnęli przed Izraelem, Dawid zaś wybił z Aramejczyków siedem tysięcy z obsady wozów wojennych i czterdzieści tysięcy piechoty, również i Szofaka, wodza zastępu, pozbawił życia. (1 Ks. Kronik 19:12-18, Biblia Warszawska)

2 Ks. Kronik – Po tych wydarzeniach ruszyli Moabici, Ammonici, a z nimi także niektórzy Maonici na wojnę z Jehoszafatem. I przyszli posłańcy do Jehoszafata z doniesieniem: Ruszyło przeciwko tobie wielkie wojsko z tamtej strony morza, z Edomu, i oto są już w Chaseson-Tamar, to jest w En-Gedi. Wtedy Jehoszafat zląkł się i postanowił zwrócić się do Pana, ogłosił też post w całej Judzie. Zebrali się więc Judejczycy, ażeby zwrócić się do Pana o pomoc, również ze wszystkich miast judzkich przyszli, aby szukać Pana. (2 Ks. Kronik 20:1-4, Biblia Warszawska)

Oni zamieszkali w niej i zbudowali w niej świątynię imieniu twojemu, powiadając: Jeżeli spadnie na nas nieszczęście, miecz karzący, zaraza czy głód, to staniemy przed tą świątynią i przed twoim obliczem, gdyż twoje imię mieszka w tej świątyni, i będziemy wołać do ciebie z głębi naszego ucisku, a Ty wysłuchasz i ocalisz. Oto właśnie teraz Ammonici, Moabici i mieszkańcy gór Seiru, do których nie pozwoliłeś wkroczyć Izraelowi, gdy szedł z ziemi egipskiej, tak iż ominęli ich i nie zniszczyli, właśnie oni tak nam się odpłacają, że ruszają na nas, aby nas wypędzić z twojego dziedzictwa, które dałeś nam w posiadanie. (2 Ks. Kronik 20:8-11, Biblia Warszawska)

A naradziwszy się z ludem, wyznaczył śpiewaków dla Pana, którzy odziani w święte szaty mieli kroczyć przed zbrojnymi i śpiewać hymn pochwalny: Wysławiajcie Pana, albowiem na wieki trwa łaska jego. Gdy tylko zaczęli śpiewać radosne pienia pochwalne, Pan nastawił zasadzkę na Ammonitów, Moabitów i mieszkańców pogórza Seir, którzy ruszyli na Judę i zostali pobici. Ammonici i Moabici wystąpili bowiem przeciwko mieszkańcom pogórza Seir, aby ich doszczętnie wytracić, a gdy wybili mieszkańców Seiru, dopomogli sobie nawzajem do zguby. Gdy zaś Judejczycy doszli do wieży strażniczej u wejścia na pustynię i spojrzeli na tę tłuszczę, oto wszędzie leżały trupy na ziemi i nikt nie ocalał. (2 Ks. Kronik 20:21-24, Biblia Warszawska)

Potem wyruszył na wojnę z Filistyńczykami i zburzył mury Gat, mury Jabny i mury Aszdodu, odbudował natomiast grody wokoło Aszdodu i u Filistyńczyków. Bóg wspierał go w walce z Filistyńczykami i z Arabami mieszkającymi w Gur-Baal, i z Meunitami. Również Ammonici składali haracz Uzzjaszowi, toteż jego sława dotarła aż do Egiptu, gdyż ciągle rósł w potęgę. Uzzjasz zbudował też baszty w Jeruzalemie przy Bramie Narożnej, przy Bramie Doliny i przy Narożniku oraz umocnił je. (2 Ks. Kronik 26:6-9, Biblia Warszawska)

On zaś zbudował górną bramę świątyni Pańskiej, dokonał też wielu robót budowlanych przy murze Ofelu, wznosił grody na pogórzu judzkim, a w lasach budował zamki i baszty. On to prowadził wojnę z królem Ammonitów, których zwyciężył, tak że w owym roku złożyli mu Ammonici sto talentów srebra okupu i dziesięć tysięcy korców pszenicy, i dziesięć tysięcy korców jęczmienia. Tyle też płacili mu Ammonici w roku następnym i w roku trzecim. Jotam doszedł do takiej potęgi dlatego, że trwał na właściwej drodze przed Panem, swoim Bogiem. (2 Ks. Kronik 27:3-6, Biblia Warszawska)

Ks. Nehemiasza – Nie zakrywaj ich winy, niech ich grzech nie będzie zmazany przed tobą, gdyż znieważyli odbudowujących. My zaś odbudowywaliśmy mur dalej i wkrótce cały mur był powiązany do połowy jego wysokości, lud zaś ochoczo pracował. A gdy Sanballat, Tobiasz, Arabowie, Ammonici i mieszkańcy Aszdodu usłyszeli, że naprawa murów Jeruzalemu postąpiła naprzód, gdyż wyłomy zaczęły się wypełniać, zapłonęli wielkim gniewem. I wszyscy oni społem się sprzysięgli, aby ruszyć do walki z Jeruzalemem i spowodować w nim zamęt.

 

 

 

Wybrana bibliografia:

  1. W.F. Albright, Notes on Ammonite History, [w:] Horn Festschrift

  2. N. Avigad, The Contribution of Hebrew Seals to an Understanding of Israelite Religion and Society, [w:] Cross Testschrift.

  3. W. Aufrecht, A Corpus of Ammonite Inscriptions (Ancient Near Eastern Texts and Studies 4), Lewiston-Queenston-Lampeter 1989.

  4. M. Baldacci, Rev. K.P. Jacksona, Ammonite Language, AION 45.

  5. J. R. Bartlett, Edom and the Edomites, Sheffield 1989.

  6. F.L. Benz, Personal Names in the Phoenician and Punic Inscriptions, Rome 1972.

  7. F. M. Cross, An Unpublished Ammonite Ostracon from Hesban [w:] The Archaeology of Jordan and Other Studies Presented to Siegfried H. Horn [=Horn Festschrift], red. L.T. Geraty, L.G. Herr, Berrien Springs 1986.

  8. F.M. Cross, The Scripts f Ancient Northwest Semitic Seals, Missoula 1978, Bulletin of the American School of Oriental Research [=BASOR] 239 (1980).

  9. B. Dąbrowski, Panteon bóstw w Ammonie w świetle imion teoforycznych, Signa temporis, rok IV, z. 1 (4) 1993.

  10. W. Dever, Recent Archaeological Discoveries and Biblical Research, Seattle 1990

  11. Felice Israel, Hebrew, Ammonite, Edomite, and Moabite Onomastics, [w"] Onomata: Studies in Ancient Near Eastern Onomastics VIII: Studi epigrafici e linguistici sul Vicino Oriente antico, red. P. Xella, Verona, 1991.

  12. J.D. Fowler, Theophoric Personal Names in Ancient Hebrew, A Comparative Study, Sheffield 1988.

  13. G. Garbini, La lingua degli Ammoniti, Annali dell'Instituto Orientale di Napoli [AION] 20 (1970).

  14. J. Gray, Molech, Moloch, [w:] The Interpreter's Dictionary of the Bible. An Illustrate Encyclopedia, t. 3, red. A. Butrrick, i in., Nashville 1962.

  15. H.B. Huffmon, Amorite Names in the Mari Texts, Baltimore 1965.

  16. K.P. Jackson, The Ammonite Language of the Iran Age, Chico 1983.

  17. K.P. Jackson, Ammonite Personal Names in the Context of the West Semitic Onomasticon, [w"] The Word of the Lord Shall Go Forth. Essay in Honor of David Noel Friedman in Celebration of His Sixties Birthday (ASOR Special Volume Series 1), red. C;.L. Meyers, M. O'Connor, Winona Lake 1983.

  18. G.M. Landes, A History of the Ammonites: A Study of the Political Life and Material Culture of the Biblical Land of Ammon As An Autonomous State (Ca. 1300-580 B.C.), Baltimore 1956.

  19. G.L. Mattingly, Moabite Religion and the Mesha Inscription [w:] Studies in the Mesha Inscription and Moab, red. A. Dearman, Atlanta 1989.

  20. J.C. De Moor, The Semitic Pantheon of Ugarit, UF2 (1970).

  21. J. Naveh, The Early History of the Alphabet, Jerusalem 1982.

  22. M. O'Connor, The Ammonite Onomasticon: Semantic Problems, Andrews University Seminary Studies [=AUSS] 25 (1987)

  23. J.H. Tigay, Israelite Religion: The Onomastic and Epigraphic Evidencie, [w:] Ancient Israelite Religion. Essays in Honor of Frank Moore Cross [=Cross Testschriht], red. P.D. Miller Jr, P.D. Hanson, S.D. McBride, Philadelphia 1987.

  24. W. Tyloch, Odkrycia w Ugarit a Stary Testament, Warszawa 1980.