Właściwości lecznicze, zastosowanie i ciekawostki dotyczące sosny zwyczajnej.
Sosna zwyczajna cechuje się małymi wymaganiami co do podłoża na jakim rośnie. Występuje zarówno na skrajnie suchych glebach np. piaskach wydmowych, jak i również na terenach bagiennych. Ta cecha naszego najbardziej pospolitego leśnego drzewa sprawia, że nazywane jest ono gatunkiem pionierskim. Rośnie bardzo szybko, szczególnie w pierwszym dziesięcioleciu. Zazwyczaj dorasta do wysokości 25—35 m, a w sprzyjających warunkach nawet 40—48 m. Ponadto cechuje ją znaczna odporność na przymrozki i upały.
Najgrubsza sosna zwyczajna w Polsce nosi nazwę Rzepicha. Rośnie w gminie Sulechów,
w miejscowości Górki Małe. Liczy ok. 150 lat i mierzy 554 cm w obwodzie. Najstarszą jest sosna zwyczajna z Sokolicy, która liczy sobie ponad 500 lat.
W mitologii sosna towarzyszy żałobie i męskiemu światu, była poświęcona Posejdonowi, władcy mórz i żeglarzy. W Chinach była symbolem długowieczności, opanowania i wytrwałości. Chińczycy i Japończycy odprawiali pod ich koronami ceremonie picia herbaty. Również Słowianie czcili sosny rosnące w borach i gajach. Drzewo to miało dla nich właściwości magiczne i uzdrawiające.
W obecnych czasach drewno sosny zwyczajnej jest podstawowym surowcem na polskim rynku drzewnym. Najlepsze właściwości pod względem technicznym posiada drewno ze ściętych drzew w wieku 80-120 lat. Charakteryzuje się dobrą wytrzymałością i sprężystością, jednocześnie jest miękkie oraz łatwe w obróbce, co sprawia że jest szeroko wykorzystywane, szczególnie w meblarstwie i budownictwie. Drewno sosny przeznaczane jest na konstrukcje domów, stolarkę okienną i drzwiową, podłogi, meble oraz do produkcji papieru. Z żywicy sosny produkuje się kalafonię i proch strzelniczy, a z korzeni zwanych karpiną - terpentynę.
Sosna zwyczajna posiada szerokie zastosowanie w lecznictwie.
Pączki mają przede wszystkim działanie antybakteryjne. Stosuje się je do leczenia nieżytów górnych i dolnych dróg oddechowych, ponieważ doskonale łagodzą chrypkę i bóle gardła. Sprawdzają się również w leczeniu suchego kaszlu i anginy. Inhalacje pomagają w stanach zapalnych krtani i oskrzeli. Pączki mają również lekkie działanie moczopędne, dlatego poleca się je stosować w infekcjach układu moczowego. Odwar przyrządzony z pączków jest bardzo zdrowy, zawiera wiele witamin, dlatego poleca się go do picia osobom, które chcą wzmocnić swoje zdrowie, samopoczucie i odporność organizmu. Surowiec ten doskonale sprawdza się również w formie pomocniczej do eliminowania bólów reumatycznych oraz nerwobólów. Pączki mają również działanie uspokajające, kojące dla organizmu i ciała, wystarczy zastosować je do leczniczych kąpieli.
Igły sosen wydzielają olejki eteryczne, które posiadają tzw. fitoncydy, czyli substancje, które działają przeciwbakteryjnie, stąd spacer po sosnowym borze korzystnie działa na nasz układ oddechowy.
Zastosowanie w lecznictwie posiada także olejek terpentynowy uzyskiwany z żywicy. Działając na skórę powoduje powstanie rumienią, ponadto działa antyseptycznie.
Zastosowanie praktyczne:
Herbatka (napar z igliwia sosnowego) – dwie łyżki umytych i drobno pokrojonych igieł sosny zalać szklanką wrzącej wody. Odstawić pod przykryciem do zaparzenia, po ostygnięciu odcedzić. Najlepiej wypić zaraz po przygotowaniu, w zależności od upodobań można dodać cytrynę, sok z malin itp.
Odwar z pędów sosny – pączki sosny i młode pędy najlepiej zbierać pod koniec zimy oraz na wiosnę. Dokładnie rozdrobnione pędy zalać wodą i delikatnie podgrzewać w garnku na małym ogniu przez 2–3 min, nie dopuszczając do wrzenia. Odstawić wywar pod przykryciem i odcedzić. Pić po 3–4 łyżki odwaru kilka razy dziennie jako środek wykrztuśny w przypadku kaszlu, w przeziębieniu lub zapaleniu oskrzeli.
Syrop sosnowy – ½ szklanki świeżych, drobno posiekanych pączków sosnowych zalewamy w słoiku szklanką naturalnego miodu. Odstawiamy na 7 dni, aż pączki puszczą sok. Przechowujemy w lodówce. Pijemy syrop po jednej łyżce 3 razy dzienni. Syrop jest szczególnie zalecany przy zapaleniu gardła i chrypce, przeciw kaszlowo. Można stosować u dzieci.
Balsam sosnowy – otrzymywany z żywicy drzewa. Z balsamu otrzymuje się olejek terpentynowy, który ma działanie antyseptycznie, stosowany jest zewnętrznie odkażająco i rozgrzewająco jako składnik maści przeciwbólowych, używany w nerwobólach i w gośćcu.
Miód sosnowy – l kg młodych pędów sosny zerwanych wiosną zalewamy w garnku czterema litrami wody i gotujemy na małym ogniu przez ½ godziny. Podczas gotowania garnek musi być zawsze przykryty, ponieważ olejki sosnowe szybko się ulatniają. Odstawiamy na 24 godziny do naciągnięcia, następnie odcedzamy. Do odwaru dodajemy l kg cukru i gotujemy stale mieszając do zgęstnienia. Przelewamy uzyskany miód do słoików, zamykamy szczelnie zakrętką, pozostawić słoiki do góry dnem do zupełnego ostygnięcia pod kocykiem. Taki miód jest doskonałym domowym lekarstwem łagodzącym kaszel.
Olejek sosnowy uzyskiwany z pączków – ma działanie wykrztuśne, bakteriobójcze i rozkurczowe. Używany do inhalacji w nieżytach górnych dróg oddechowych oraz w chorobach skóry, a także do kąpieli leczniczych (uspokajających oraz odkażających).
Balsam sosnowy – otrzymywany z żywicy drzewa. Z balsamu otrzymuje się olejek terpentynowy, który ma działanie antyseptycznie, stosowany jest zewnętrznie odkażająco i rozgrzewająco jako składnik maści przeciwbólowych, używany w nerwobólach i w gośćcu.