Każdy dorosły człowiek każdego dnia dokonuje wyborów w problemach prostych ale i takich, które mogą zmienić nasze całe życie.
Jak trafnie wybierać i nie popadać w tzw. psychologiczne pułapki decyzyjne?
Konsultanci agencji HRmapa, którzy na co dzień szkolą i doradzają z trafnego racjonalnego decydowania podpowiadają nam, by ostudzić emocje i postępować według następującego schematu:
- Tylko decyzja podjęta terminowo może być dobra. Nie po łebkach i na chybcika, ale terminowo. Brak decyzji, jej odwlekanie jest najgorszą decyzją. Zwlekając często zmniejsza się liczba dostępnych opcji, aż w końcu zostaje jedna i nie ma już mowy o wyborze, zostaje raczej konieczność.
- Rozważając sytuację, zgromadź dane i fakty, nie wierz tylko intuicji. Osoba leniwa wybiera rzut monetą. Człowiek leniwy próbując ukryć swoje lenistwo mówi „tak podpowiada mi intuicja, a ja zawsze polegam tylko na intuicji”. Człowiek konkretny mówi „dokonałem analizy, zebrałem dane, a moje przeczucie jest zaledwie jednym z wielu czynników decyzji”.
- Oceniaj racjonalnie. Wyznaczaj sensowne założenia, które wywrą skutek na decyzję. Oceniaj fakty według tych kryteriów. Przyznaj tym kryteriom wagi: które są kluczowe, a które tylko wspierające. Kieruj się przede wszystkim kluczowymi.
- Sprawdź za i przeciw wszystkich z opcji. Rozważ możliwe konsekwencje każdej z opcji. Myśl jak analityk: prognozuj na trzy lub cztery etapy do przodu. Co się stanie następnego dnia? Jak zareagują inni?
- Dyskutuj, ale podejmuj decyzję niezależnie od innych. Rozsądnie prześledzić opinie ekspertów, a nawet po prostu osób stojących z boku. Pamiętaj jednak, że odpowiedzialność za decyzje poniesiesz ty dlatego niech to będzie Twoja decyzja. Nie tłumacz się mówiąc „wszyscy tak mi doradzali”.
- Jako szef nie powinieneś karać za błędne decyzje, jeśli zaistniały błąd wynika z niewiedzy lub pomyłki. Takim karaniem osiągniesz prosty efekt: następnym razem będą unikać nawet łatwych decyzji. Wyciągaj natomiast konsekwencję za niepodjęcie na czas decyzji – gdy decyzji nie podjęli, a wszystko wskazywało na to, że mogli i powinni. lub decyzje podjęte bez zastanowienia i analizy.
- Dobra decyzja to taka, która została wdrożona na czas a nie tylko podjęta. Po co podejmować decyzje, które mają pozostać jedynie w komputerze. To twoje działanie jest nagradzane a nie myśli czy pomysły (nawet te najbardziej kreatywne), które pozostały w głowie.
- Elementem procesu podejmowania decyzji jest jej oznajmienie wszystkim zainteresowanym, uzasadnienie (dlaczego ta decyzja a nie inna), oraz ewentualne wyznaczenie terminu i osób odpowiedzialnych za jej wdrożenie..
- Dlatego odrzucaj koncepcje idealne, ale całkowicie niemożliwe do realizacji. Bądź rozsądny. Z drugiej jednak strony – nie osądzaj sam, czy coś da się zrobić. W niektórych przypadkach nasza rutyna, oklepane podejście, albo zwyczajne zmęczenie prowadzą nas do opinii ”to niemożliwe”. Dlatego spytaj innych o opinię i odpowiedź na pytanie ”jak myślisz da się to tak zrobić?”
- Zapoznaj się ze swoim stylem decydowania i świadomie staraj się zauważać jego niedociągnięcia. Np. jeśli często działasz pod wpływem emocji – zanim podejmiesz decyzję zatrzymaj się na moment, wycisz emocję, dokonaj spokojnej analizy. Poproś o krytykę kogoś z boku, patrzącego chłodnym okiem. I przeciwnie – jeśli decyzję odejmujesz po dogłębnej analizie danych, jesteś zorientowany na cel i często pozostałych traktujesz przedmiotowo, spytaj o opinię kogoś dla kogo ważna jest dobra atmosfera.
Pamiętaj, że całościowy proces decyzyjny składa się z typowych etapów (realizowanych czasem w różnej kolejności):
• Definicja i ustalenie przyczyn problemu,
• Określenie celu dla którego rozwiązujemy problem lub oczekiwań odbiorców}
• Twórcze wymyślenie co najmniej 2-3 wariantów decyzyjnych
• Ocena zasobów i opcji – np. które z rozwiązań jesteśmy w stanie czasowo zrealizować?
• Hierarchizacja możliwych rozwiązań
• Analiza, ocena każdego pomysłu wg. ustalonych kryteriów
• Wybór jednego rozwiązania- podjęcie decyzji
• Zakomunikowanie decyzji wszystkim zainteresowanym wraz z jej uzasadnieniem
• Wprowadzenie w życie
- Dodajmy tu jednakowoż, że sztuki trafnego wyboru nie możemy w stu procentach przyswoić sobie na trwającym kilkanaście godzin warsztacie – mówi Anna Niemczyk, która zajęcia z podejmowania decyzji organizuje już od dwudziestu lat. – Kształtowanie osobistej postawy to zakrojony nieraz na dekadę wysiłek i praca nad sobą. Prawdę mówiąc to dość drogie szkolenie wielu z nas mogłoby zamienić na niedrogi warsztat e-learning za pięćdziesiąt złotych. Wielokrotnie bardziej priorytetowa będzie motywacja i stałość w eksperymentowaniu stosowania poznanych strategii podejmowania wyborów decyzyjnych.