Rządzili Egiptem w latach ok. 1552-1306 p.n.e. Za ich rządów Egipt stał u szczytu swej potęgi militarnej i kulturalnej. "Dar Nilu" był bajecznie bogaty, i jak nigdy w dziejach – potężny. Stolica, górnoegipskie Teby, stała się centrum ówczesnego świata. Tutaj rezydowali władcy, którzy zdołali wygnań barbarzyńskich Hyksosów, a następnie rozciągnąć egipską władzę na Synaj, Palestynę i znaczną część Syrii. Tutaj mieszkał też najważniejszy z bogów, tebański Amon, którego kapłani zdołali uchwycić niemal wszystkie nitki dające im niewyobrażalną władzę, tak, że kolejni faraonowie musieli liczyć się z ich zdaniem.
Duchowieństwo tebańskie korzystało z ogromnych bogactw. Posiadało ono nie tylko największe stada bydła, ale i najrozleglejsze i najurodzajniejsze ziemie uprawne. Władza kapłanów Amona była tak potężna, że właściwie stworzyli oni własne państwo w państwie. Nic przeto dziwnego, że w pewnym momencie faraonowie postanowili ukrucić ten stan. Amenhotep III, zapewne pod wpływem swej małżonki, Teje, wprowadził do Teb kulty wielu bóstw solarnych z Atonem na czele. Miało to osłabić pozycję kapłanów Amona. Faraon dobitnie podkreślał też swoją władzę i niezależność. Niemniej nie stawiał spraw na ostrzu noża, oficjalnie wspierając Amona i rozbudowując świątynię tego boga w Karnaku. Jednak jego syn i następca, Echnaton, postanowił wydać kapłanom Amona otwartą wojnę. Gdy tylko przejął władzę, zmienił imię z Amenhotepa IV ("Amon jest w pełni") na Echnaton ("Ten, który lśni dla Atona") i niemal natychmiast zaczął budować nową stolicę – Achetaton (Tell el-Amarna), aby uniezależnić się od Teb.
Amenhotep IV / Echnaton
Echnaton władał Egiptem przez blisko 15 lat (1364-1347 p.n.e.). Później otrzymał miano "heretyka", a jego potomni dołożyli wszelkich starań, aby wymazać z pamięci jego panowanie, a nawet istnienie. Faraon nie tylko wprowadził nowy kult jedynego boga (przynajmniej oficjalnie, nieoficjalnie inne bóstwa były tolerowane), ale dał asumpt do rozwoju nowego stylu w sztuce. Odtąd artyści – rzeźbiarze i malarze – tworzyli bardzo realistyczne wizerunki królewskiej rodziny, z tym, że sam władca, posiadał na nich wydłużoną czaszkę, delikatnie zniekształcone rysy twarzy i wydęty brzuch. Zapewne miało to na celu połączenie cech męskich i żeńskich w ciele władcy, aby tym bardziej ukazać jego wyjątkowość w stosunku do poprzednich władców.
O ile o początkach jego rządów badacze posiadają wiele informacji, to kres jego panowania pozostaje tajemnicą. Nie jest pewne czy faraona zmarł i kto został jego następcą... Istnieją hipotezy, że Echnaton zdołał przekazać władzę młodziutkiemu Tutanchatonowi, po czym zmarł. Do dziś nie odnaleziono mumii "faraona-heretyka". Nie wiadomo nawet, gdzie można by jej szukać. Po nowej stolicy również niewiele pozostało. Wraz ze śmiercią Echnatona, Achetaton zaczęło pustoszeć, a to, co zostało, rozgrabili rabusie i kolekcjonerzy pamiątek.
Plan Achetaton (Tell el-Amarna)
O Tutanchamonie długo nic nie wiedziano. Jego postać stała się szeroko znana dopiero w 1922 roku, gdy został odkryty jego grobowiec, wypełniony po brzegi niewyobrażalnymi skarbami. Tutanchamon rządził krótko, i jego panowanie szczelnie okrył mrok dziejów. Nie ma nawet pewności, czy był synem Echnatona, czy któregoś z wysokich dostojników. Jedyne co pewne, to fakt, że opuścił Achetaton i powrócił do Teb. Następnie, chcąc wyrzec się herezji poprzednika, oficjalnie zmienił imię z Tutanchatona na Tutanchamona, pod którym powszechnie jest znany. Być może nie do końca wyrzekł się Atona, gdyż władcy kolejnej dynastii, XIX, z Ramzesem II na czele, dokładali wszelkich starań, aby wykreślić z kart historii wszelkie przejawy nieortodoksyjnego kultu. Tak więc wymazaniu uległy rządy Echnatona, Semencha, Tutanchamona i Ejego. Prawie na pewno można rzec, iż całe nagromadzone w jego grobowcu bogactwo, nie zostało tutaj złożone tylko dla niego.
Tutanchamon
Jeden z następców Tutanchamona, Horemheb, a następnie kolejni władcy Egiptu, nauczeni doświadczeniami Echnatona, zgodnie z tradycją nadal upiększali świątynie Amona, ale powoli i starannie, osłabiali pozycję kleru tebańskiego, toteż Horemeb starał się wzmacniać kulty bóstw solarnych, choć Atona nie cierpiał. Niestety władcy ci nie byli w stanie uniknąć nieuniknionego. Po śmierci Ramzesa III władza faraonów znacznie podupadła. Skorzystali na tym arcykapłani Teb. Jeden z nich, Herhor, zdołał ogłosić się nawet faraonem Górnego Egiptu, dając początek kolejnej dynastii.
Horemheb władał Egiptem w latach ok. 1333-1306 p.n.e. Nim został faraonem, był żołnierzem, który szybko zyskał stopień generalski. Stał blisko tronu kolejnych władców. Z pewnością był szarą eminencją na dworze – niczym kardynał Richelieu maczał we wszystkim palce, choć źródła raczej milczą o jego działalności politycznej sprzed okresu wstąpienia na tron. Wedle odnalezionych inskrypcji, czasy jego rządów były okresem ponownego dobrobytu i przywrócenia rządów egipskich w Palestynie. Sam faraon chwali się w swych inskrypcjach, że po dłuższym okresie niepokojów, przywrócił w państwie porządek. Wiadomo, że Horemheb odrestaurował liczne świątynie egipskich bogów. Jednak jego największym sukcesem były udane reformy administracyjne i prawne.
Horemhab