Jaki język programowania wybrać

Spis treści

     1 Określenie żądanych cech języka
          1.1 Krok 1: Cel
          1.2 Krok 2: Przeznaczenie
          1.3 Krok 3: Platforma
          1.4 Krok 4: Środowisko programistyczne
     2 Wybór na podstawie przedsięwzięcia
          2.1 Krok 1: Wyznaczone zadanie
          2.2 Krok 2: Programowanie wspólnie z inną osobą
          2.3 Krok 3: Metodyka tworzenia oprogramowania
     3 Cechy popularnych języków programowania
          3.1 Języki ogólnego przeznaczenia
               3.1.1 Assembler
               3.1.2 Pascal, ObjectPascal
               3.1.3 Delphi, Delphi .NET
               3.1.4 C/C++
               3.1.5 Java
               3.1.6 Python
               3.1.7 C#
          3.2 Języki do obsługi stron internetowych - po stronie serwera
               3.2.1 PHP: Hypertext Preprocessor
          3.3 Języki przetwarzania tekstu i danych
               3.3.1 Wyrażenia regularne - Regex
               3.3.2 XSL (XSLT, XPath, XQuery, XSL)

Porada ta znalazła się tutaj, gdyż stanowi sedno działu FAQ (Frequently Asked Questions - Często Zadawane Pytania). Jest jednym z najczęściej zadawanych pytań, jakie okazje mają gościć na tym forum. Niniejszy tekst ma za zadanie pomóc Tobie, użytkowniku, w odpowiedzi na to pytanie, jednak sam nie zawiera bezpośredniej odpowiedzi, a jedynie wskazówki, czym się kierować, przy podejmowaniu decyzji.

Określenie żądanych cech języka

Krok 1: Cel

Określenie celu jest podstawowym pytaniem, od którego należy rozpocząć wybór języka. Z bardzo dużym prawdopodobieństwem zaliczasz się do przynajmniej jednej z kategorii:

Chcesz się uczyć programowania z własnej, nieprzymuszonej woli.
Masz ochotę zrealizować określony projekt.
Interesują cię nowe technologie lub zagadnienia
Chciałbyś zaimponować kolegom, znajomym, wykładowcom.
Potrzebujesz się nauczyć programowania do szkoły, na studia, na egzamin, etc.

Jeśli nie zaliczasz się do 5 z wyżej wymienionych grup, polecam zapoznanie się z całą treścią porady. W przeciwnym wypadku, został Tobie prawdopodobnie narzucony język programowania oraz środowisko, a niejednokrotnie nawet i styl programowania. W takiej sytuacji raczej postaraj się zapoznać ze stawianymi wymaganiami, zamiast samemu podejmować decyzję. Oczywiście, jeśli mimo wszystko chcesz wybrać język programowania samemu zapraszam do dalszej lektury.

Krok 2: Przeznaczenie

Języków programowania jest bardzo dużo. Ich zastosowanie jest również niebywale szerokie. Na poniższym plakacie możesz poznać najpopularniejsze z języków oraz czas ich opracowania:

Plakat: O'Reilly - History Of Programming Languages

Języki programowania - szeroko rozumiane - można podzielić na następujące kategorie:

skryptowe (np.: skrypty powłoki systemu operacyjnego)
obsługi stron internetowych - po stronie serwera (np.: PHP, JSP)
obsługi stron internetowych - po stronie klienta (np.: JavaScript, JScript, VBScript, ActionScript)
opisu dokumentów (np.: HTML, TeX)
opisu danych (np.: XML)
przetwarzania tekstu i danych (np.: AWK, Perl)
programowania baz danych (np.: PL/SQL)
ogólnego przenaczenia (np.: C++, C#, Delphi, Java, Assembler)

Powyższy podział nie jest formalną kategoryzacją, ale orientacyjnym zestawieniem, głównie dla osób początkujących, które decydują się na wybór języka. Wiele języków ma bardzo podobną składnię (na przykład C++ oraz PHP). Jeśli po prostu chcesz tworzyć programy i powyższy podział nic Ci nie mówi, zapewne zainteresują Cię języki ogólnego przeznaczenia lub języki obsługi stron internetowych. Podjęcie określonej decyzji na tym etapie może narzucać dalszy wybór, więc - jeśli jeszcze nie podjąłeś decyzji - zapoznaj się z dalszą częścią tego opracowania.

Krok 3: Platforma

Jako platformę przyjmijmy ogół programowania systemowego oraz dodatkowego, wraz ze sprzętem, na których bazował będzie stworzony przez Ciebie program. Platformą może być sam sprzęt (np.: Assembler na procesory 8051), system operacyjny (większość języków ogólnego przeznaczenia), specjalne oprogramowanie tworzące 'maszynę wirtualną' (np.: Java), oprogramowanie dedykowane (języki skryptowe, języki obsługi stron internetowych, języki programowania baz danych), system operacyjny z określonymi dodatkowymi bibliotekami (np.: języki z rodziny .NET).

Możesz skupić się na określonym rozwiązaniu, na przykład wybierając programowanie wyłącznie pod systemy Windows lub pisanie skryptów pod powłoki dla systemów Linux, albo możesz skierować swoje działania w stronę rozwiązań przenośnych (crossplatform - wieloplatformowych) (np.: Java, języki opisu danych, języki obsługi stron internetowych), albo wręcz rozwiązań mobilnych (np.: Java - JME).

Krok 4: Środowisko programistyczne

O tym, jakie wybierzesz środowisko programistyczne, w dużej mierze zadecydują nie tylko twoje chęci, ale również zasobność portfela. Jeśli chcesz pisać skrypty dla aplikacji, musisz liczyć się z tym, że twoja platforma docelowa nie będzie darmowa. Tak samo jest w przypadku języków ogólnego przeznaczenia - środowisko programistyczne, kompilator oraz debuger mogą być kosztowne.

Jeśli chcesz się tylko pobawić w programowanie lub nauczyć wyłącznie dla siebie, rozejrzyj się za darmowymi środowiskami, a nawet oprogramowaniem open-source. Wiele dużych korporacji również wydaje wersje darmowe swoich produktów. Często są one ograniczone pod względem funkcjonalności, ale czy naprawdę potrzebujesz zaawansowanych modułów lub bibliotek, kiedy uczysz się podstaw? Sądzę, że nie. Jednak warto zwrócić uwagę na treść licencji - czy zezwala na wykorzystanie komercyjne lub rozpowszechnianie.

Pewne języki programowania mogą nie być dostępne pod niektóre platformy, lub nie mieć darmowych środowisk programistycznych. Wybierając narzędzie dostosowane dla swoich potrzeb, weź to pod uwagę.

Wybór na podstawie przedsięwzięcia

Krok 1: Wyznaczone zadanie

Często zdarza się tak, że zdecydowałeś już, co chcesz robić, a jedynym znakiem zapytania jest język programowania. Zanim zaczniejsz realizować zadanie, zastanów się, czy wybrane narzędzie jest dla ciebie najlepszym. Poniżej znajdziesz kilka porad, zastanów się nad każdą z nich:

Wybierz język, który jest podobny do czegoś, co znasz. Jeśli znasz doskonale język C, może lepiej będzie zrealizować projekt w C++ zamiast w Delphi, albo w PHP zamiast CGI - zależnie jaki projekt realizujesz.
Wybierz język, do którego środowisko jest popularne i dostępne - będziesz miał większą szansę, że ktoś odpowie na twoje pytania lub znajdziesz dla siebie odpowiednią publikację.
Wybierz język, do którego dostępne są biblioteki, przykłady lub moduły, mogące pomóc w realizacji zadania. Zwróć uwagę na ich dostępność, zgodność, poprawność działania i licencję.
Zastanów się, czy przy wykonaniu projektu nie będzie potrzebna dodatkowa nauka, której początkowo nie przewidziałeś. Jeśli znasz jakiś język z rodziny .NET, z bardzo dużym prawdopodobieństwem w innym języku .NET określone zadanie realizuje się w podobny lub taki sam sposób.
Wybierz język, który oszczędzi Ci pracy - po co pisać w assemblerze, skoro skrypt (*.bat) dla systemu Windows wykona zadanie równie dobrze, a jego kod będzie krótszy i mniej skomplikowany - co ułatwi ewentualną modyfikację.

Krok 2: Programowanie wspólnie z inną osobą

Gdy pisanie programu będzie wspierane fragmentami kodu, stworzonymi przez inną osobę, lub będzie ona współtworzyła program na bieżąco, warto zainteresować się trzema rozwiązaniami:

Wybrać wspólny język, który jedna z osób zna najlepiej.
Wybrać języki pozwalające na tworzenie bibliotek lub modułówi i wykorzystanie tych, stworzonych w innych językach.
Wybrać języki, które potrafią ze sobą współpracować (np.: PHP + JavaScript)

Powyższe rozwiązania mogą być przydatne nawet wtedy, gdy aplikację tworzy tylko jedna osoba. Pewne elementy łatwiej tworzyć w określonych językach i środowiskach, inne w innych.

Krok 3: Metodyka tworzenia oprogramowania

Jeśli już znasz jakieś języki programowania, może przywykłeś do jakiejś metodyki programowania. Jeśli jesteś początkującym, łatwiej będzie się Tobie dostosować do narzuconego podejścia, a możliwości są następujące:

Programowanie liniowe
Programowanie logiczne
Programowanie proceduralne
Programowanie funkcyjne
Programowanie deklaratywne
Programowanie strukturalne
Programowanie obiektowe
Programowanie generyczne
Programowanie zdarzeniowe
Programowanie agentowe

Określone języki programowania nie zezwalają lub po prostu nie dają możliwości użycia niektórych z powyższych podejść, faworyzując inne. Ucząc się kolejnego języka, zwróć uwagę, czy nowy język programowania wspiera podejście, do którego jesteś przyzwyczajony.

Cechy popularnych języków programowania

Języki ogólnego przeznaczenia

Assembler

- kompilatory i środowiska:

NASM (DOS, Windows, Linux)
FASM (DOS, Windows, Linux, Unix libc, MenuetOS)
MASM32 (DOS, Windows)
TASM (DOS, Windows)
ASM'51 dla Linux (Linux ? ?C 8051)
MacroAssembler 8051 dla DOS (DOS ? ?C 8051)

- metodologie:

Najpopularniejsze: Liniowa, proceduralna
niedostępne: funkcyjna, deklaratywna, generyczna, zdarzeniowa, agentowa

- wsparcie programowania multimediów:

Grafika 2D: brak
Grafika 3D: brak
Dźwięk: brak
Filmy: brak
Kontrolery gier: brak

- programowanie systemów operacyjnych i urządzeń peryferyjnych:

Możliwe
Wygodne
Zalecane
Popularne i szeroko propagowane
Popularne programowanie sterowników sprzętowych i mikrokomputerów

- komentarze:

Często nauczany
Trudny do nauki podstaw programowania
Łatwy do nauki podstaw architektury komputerów
Dobrze napisany program może działać bardzo szybko i mieć małe rozmiary
Kod jest na ogół obszerny i mniej czytelny niż kod języków wyższego poziomu
Istnieje możliwość odtworzenia każdego kodu maszynowego do kodu assemblera
W innych językach istnieje możliwość tworzenia wstawek kodu assemblera
Popularny

Pascal, ObjectPascal

- kompilatory i środowiska:

Borland Pascal (DOS, Windows)
FreePascal (DOS, Windows, Linux, FreeBSD, Mac OS classic, Mac OS X/Darwin, OS/2, Netware classic, Netware libc, MorphOS, SkyOS)

- metodologie:

Najpopularniejsze: Liniowa, proceduralna, strukturalna
niedostępne: Logiczna, deklaratywna, generyczna, zdarzeniowa, agentowa

- wsparcie programowania multimediów:

Grafika 2D: [Borland] (DOS) BGI, (Windows) OWL
Grafika 3D: brak
Dźwięk: brak
Filmy: brak
Kontrolery gier: brak

- programowanie systemów operacyjnych i urządzeń peryferyjnych:

Możliwe
Niewygodne
Mało popularne

- komentarze:

Często nauczany
Łatwy do nauki podstaw
Popularny

Delphi, Delphi .NET

- kompilatory i środowiska:

Borland Delphi (Windows), Borland Kylix (Linux)
Lazarus oparty na kompilatorze FreePascal - wykorzystanie środowiska Lazarus pozwala wprowadzić do użycia metodologię zdarzeniową i agentową, przez co programowanie w nim jest bliższe Delphi niż ObjectPascal

- metodologie:

Najpopularniejsze: Proceduralna, obiektowa, zdarzeniowa, agentowa
niedostępne: Logiczna, deklaratywna, generyczna

- wsparcie programowania multimediów:

Grafika 2D: [Borland] VCL, liczne biblioteki dodatkowe
Grafika 3D: liczne biblioteki dodatkowe
Dźwięk: liczne biblioteki dodatkowe
Filmy: liczne biblioteki dodatkowe
Kontrolery gier: liczne biblioteki dodatkowe

- programowanie systemów operacyjnych i urządzeń peryferyjnych:

Nie możliwe

- komentarze:

W niektórych wersjach obsługuje platformę .NET
Wiele nagłówków bibliotek dodatkowych musi być przepisanych spacjalnie dla Delphi, przez co często najnowsze wersje bibliotek nie są szybko dostępne
Często nauczany
Łatwy do nauki podstaw
Łatwy w użyciu
Środowiska są narzędziami RAD
Popularny

C/C++

- kompilatory i środowiska:

Microsoft Visual C++ Toolkit (Windows), Microsoft Visual C++ (Windows) [również jako część Microsoft Visual Studio]
GNU Compiler Collection [gcc] (Windows, DOS, Unix, Linux, FreeBSD, OS/2, ELF, ...) - zawiera w sobie g++
Borland C++ Builder (Windows), Borland BuilderX (Windows, Linux, Solaris)
Bloodshed Dev C++ - oparty na gcc
Intel C++ Compiler (Windows, Linux, embedded)
Macintosh Programmer's Workshop (MacOS)
LCC (Windows)

- metodologie:

Najpopularniejsze: proceduralna, obiektowa, zdarzeniowa, agentowa, generyczna (poprzez wzorce)
niedostępne: deklaratywna, logiczna

- wsparcie programowania multimediów:

Grafika 2D: [Borland] VCL, [DJGPP]Allegro, [Microsoft] DirectDraw, liczne biblioteki dodatkowe
Grafika 3D: [Microsoft] Direct3D, [SGI] OpenGL, GLUT, liczne biblioteki dodatkowe
Dźwięk: [Microsoft] DirectSound i DirectMusic, OpenAL, ALUT, [Creative] EAX, ALSA, liczne biblioteki dodatkowe
Filmy: [Microsoft] DirectShow, liczne biblioteki dodatkowe
Kontrolery gier: [Microsoft] DirectInput, liczbe biblioteki dodatkowe

- programowanie systemów operacyjnych i urządzeń peryferyjnych:

Możliwe
Wygodne
Zalecane
Popularne i szeroko propagowane (często we współpracy z assemblerem)
Popularne programowanie sterowników sprzętowych i mikrokomputerów

- komentarze:

W niektórych wersjach obsługuje platformę .NET
Wiele nagłówków bibliotek jest początkowo pisanych dla C/C++, przez co są bardzo szybko dostępne.
W dużej mierze programowanie systemów Linux/Unix opiera się na języku C, podobnie jak WinAPI (które można oczywiście wykorzystać w wielu językach, na przykład w Delphi)
Bardzo często nauczany
Łatwy do nauki podstaw
Łatwy w użyciu
W większości środowiska są narzędziami RAD
Popularny

Java

- kompilatory i środowiska:

Sun Java 2 Platform (Windows, Linux, Solaris)
GNU Compiler Collection [gcc] (Windows, DOS, Unix, Linux, FreeBSD, OS/2, ELF, ...) - zawiera w sobie gcj
Eclipse (wymagana maszyna wirtualna Javy)

- metodologie:

Najpopularniejsze: Obiektowa, zdarzeniowa, a od wersji 5: deklaratywna, generyczna
niedostępne: Liniowa, logiczna

- wsparcie programowania multimediów:

Grafika 2D: wbudowane w środowisko, AWT, JFC/Swing, Java2D, wiele innych
Grafika 3D: wbudowane w środowisko, Java3D, Java OpenGL, Xith3D, wiele innych
Dźwięk: wbudowane w środowisko, Java Media Framework, wiele innych
Filmy: Java Media Framework
Kontrolery gier: JInput, wiele innych

- programowanie systemów operacyjnych i urządzeń peryferyjnych:

Niemożliwe tworzenie systemów operacyjnych
Bardzo popularne programowanie urządzeń mobilnych (w tym telefonów komórkowych)

- komentarze:

Często nauczany
Bardzo popularny
Aplikacje, dedykowane pod maszynę wirtualną, bez ponownej kompilacji uruchamiają się na każdym systemie z zainstalowaną maszyną wirtualną Javy
Programy w trybie maszyny wirtualnej uruchamiają się wolniej niż programy kompilowane pod specyficzny system
Język wykorzystywany do tworzenia apletów, midletów, serwletów oraz złożonych aplikacji korporacyjnych (Java Enterprise Edition).
Maszyna wirtualna Javy zapewnia wysoki poziom bezpieczeństwa, pozwala dokładnie określić przywileje aplikacji
W niektórych wersjach obsługuje platformę .NET

Python

- kompilatory/interpretery:

CPython(DOS, Windows, Unix)
MacPython(MacOS X)
ActivePython (Windows, Unix, MacOS)
Jython (Java Virtal Machine)
IronPython (.NET/Mono)
Ponadto z oficjalnej strony Python Software Fundation można pobrać wersje dla:
- AIX (IBM),
- AROS (Amiga),
- AS400,
- BeOS,
- OS/2,
- OS/390,
- Palm OS,
- PlayStation,
- Psion,
- QNX,
- RISC OS,
- Symian OS series 60,
- Sparc Solaris,
- VMS,
- VxWorks,
- Windows CE (Pocket PC),
- Sharp Zaurus

- metodologie:

najpopularniejsze:
- proceduralna,
- strukturalna,
- obiektowa,
- generyczna,
- zdarzeniowa,
- agentowa,
- funkcyjna
niedostępne:
- logiczna,
- deklaratywna

- wsparcie programowania multimediów:

Grafika 2D (GUI):
- przenośne:
  - TkInter,
  - PyGTK/PyGNOME,
  - PyQT,
  - wxPython,
  - GWiz,
  - Jython (Java Swing),
  - IronPython(.NET),
  - TkZinc,
  - Wax,
  - PythonCard,
  - PyKDE,
  - PyFltk,
  - FxPy,
  - PyPicoGUI,
  - AnyGUI,
  - PyUi,
  - PyGUI,
  - EasyGUI,
  - PySWT,
  - WTK,
  - Nufox (XUL)
- nieprzenośne:
  - BeThon (BeOS),
  - MacPython (Cocoa dla MacOS X),
  - PyObjC (Cocoa),
  - Win32All (Microsoft Windows API),
  - venster (Microsoft Windows API)
Grafika 2D (ogólnego przeznaczenia):
- Python Imaging Library,
- Python Computer Graphics Kit,
- PySDL,
- PyGame
Grafika 3D:
- PyOpenGL,
- PySDL,
- PyGame
- PyQt4
Dźwięk:
- PyGame,
- PySDL,
- mxdublin,
- pysonic,
- loris,
- snack,
- pyper,
- MusicKit,
- PyMedia,
- HyperSonic,
- PythonSound
Kontrolery gier:
- PyGame,
- PySDL

- programowanie systemów operacyjnych i urządzeń peryferyjnych:

Niezalecane (chociaż możliwe)

- inne zastosowania:

programowanie stron internetowych:
- mod_python,
- TwistedMatrix,
- Zope,
- CherryPy,
- TurboGears,
- Webware,
- CGI
język osadzony: np. gimp, firefox2, dia
symulacje komputerowe: SimPy
Analiza gramatyczna (parsing):
- PLY,
- PyLR,
- PyGgy,
- shlex,
- PyBison,
- ToyParserGenerator,
- plex
obliczenia naukowe/numeryczne:
- NumericalPython,
- ScientificPython

- komentarze:

W niektórych wersjach obsługuje platformę .NET (IronPython)
W niektórych wersjach obsługuje Java Virtual Machine (Jython)
Łatwy do nauki podstaw
Łatwy w użyciu
Zawiera dużą bibliotekę modułów
Umożliwia szybkie tworzenie oprogramowania
Doskonale nadaje się jako język do tworzenia prototypów
Umożliwia łatwą współpracę z modułami napisanymi w C/C++, dzięki czemu może być wykorzystywany również w systemach wymagających dużej wydajności (pomimo, że program wykonywany jest na maszynie wirtualnej)
Zapewniona duża przenośność

C#

(zalążek)

- kompilatory i środowiska:

Csc darmowy kompilator sterowany z wiersza poleceń, dostępny po zainstalowaniu Microsoft .NET Framework
Microsoft Visual C# 2005 (również jako składnik Visual Studio 2005)
Borland C# Builder (w pakiecie Developer Studio 2006 lub Delphi 2005)
SharpDevelop - open-sourcowe IDE na platformę .NET
MonoDevelop - open-sourcowe IDE na platformę Mono (stworzony na podstawie SharpDevelop)

- metodologie:

- wsparcie programowania multimediów:

Grafika 2D: Managed DirectX, liczne biblioteki dodatkowe
Grafika 3D: Managed DirectX, OpenGL, liczne biblioteki dodatkowe
Dźwięk: Managed DirectX, liczne biblioteki dodatkowe
Filmy: Managed DirectX, liczne biblioteki dodatkowe
Kontrolery gier: Managed DirectX, liczbe biblioteki dodatkowe

- programowanie systemów operacyjnych i urządzeń peryferyjnych:

Niemożliwe tworzenie systemów operacyjnych (aczkolwiek ciekawostkę stanowi nowy system Microsoftu, w większości tworzony w C# - Singularity)

- komentarze:

Przeznaczony do pisania pod platformą .NET i w jej obrębie całkowicie przenośny
Dostępne środowiska są narzędziami RAD
Coraz bardziej popularny
Bardzo dobrze wyposarzona biblioteka standardowa (przestrzeń nazw System)

Języki do obsługi stron internetowych - po stronie serwera

PHP: Hypertext Preprocessor

- środowiska:

Serwer HTTP (np. Apache) ze skonfigurowanym silnikiem PHP
Zend Studio - IDE dla Windows, Linux, Macintosh
WinBinder - tworzenie aplikacji z GUI dla Windows

- metodologie:

Najpopularniejsze: proceduralna, strukturalna, obiektowa
Niedostępne: zdarzeniowa

- wsparcie programowania technologii:

Grafika 2D: PHP-GTK
Bazy danych: liczne biblioteki dedykowane oraz ogólne biblioteka PDO
Usługi sieciowe: liczne biblioteki dedykowane usługom

- programowanie urządzeń peryferyjnych:

Możliwe generowanie stron dostępnych przez urządzenia przenośne i mobline (na przykład stron WAP)

- komentarze:

Darmowy silnik rozpowszechniany na zasadach Open-Source
Przejrzysta i łatwa do opanowania składnia z rodziny języków "C-podobnych"
Bardzo popularny, jako język bazowy, do tworzenia dynamicznych serwisów www
Posiada szerokie wsparcie komunikacji z serwerami baz danych i usług sieciowych

Języki przetwarzania tekstu i danych

Wyrażenia regularne - Regex

- kompilatory/interpretery - minijęzyk osadzany w wielu innych językach i programach m. in. edytorach tekstu (np. VIM, EditPlus), narzędziach systemowych (np. grep, find, sed)
- metodologie: deklaratywna
- komentarze:
Występuje w wielu odmianach m. in. Unix, POSIX, Emacs i Perl. Składnia Perl jest jedną z najbardziej rozbudowanych i czytelnych z tego względu jest stosowana (czasem z niewielkimi zmianami) w wielu językach programowania (m. in. PHP, Python, C#)

XSL (XSLT, XPath, XQuery, XSL)

- kompilatory/interpretery:

osadzone w przeglądarkach m. in. Mozilla Firefox, Microsoft Internet Explorer, Opera (XSLT, XPath, XSL-FO)
jako minijęzyk dostępny poprzez biblioteki m. in. w Perl, Python, C, PHP
samodzielne procesory:

- metodologie:

deklaratywna,
funkcyjna

Źródło: 4programmers.net. Treść udostępniona na zasadach licencji Creative Commons Attribution

Autor: 4programmers.net

Licencja: Creative Commons

technologia programowanie