Rys historyczny etyki i moralności

Terminy „etyka" i „moralność" stopniowo upodobniały się do siebie, wszelako odmienny jest ich źródłosłów. „Etyka" pochodzi od greckiego słowa ethikos, które nawiązują do „charakteru". Ethos tłumaczy się często jako „zwyczaj", „oby­czaj", gdyż słowo to odwołuje się do przyjętego w społeczności sposobu postępowania. Postępowanie etyczne to postępowanie zgodne z prawym charakterem. W Etyce nikomachejskiej Arys­toteles twierdzi, że najwyższe szczęście czerpie człowiek z filo­zoficznych rozmyślań, ale łączyć się one muszą z życiem godnym i poszukiwaniem cnoty. Osoba uzyskuje prawość, kiedy nawyka do godnych czynów, czyli kształtuje odpowiednio swój charakter.

„Moralność" z kolei pochodzi od łacińskiego słowa moralis, szczególnie w znaczeniu, w jakim używa go Cyceron w swych komentarzach do przekładów Arystotelesa. Tak pojęta moralność bardziej dotyczy tego, jakie czyny są słuszne, a jakie niesłuszne, niż charakteru osoby, która je spełnia. Dzisiaj oba te terminy, etyka i moralność, często używane są zamiennie, w zależności od tego, który aspekt znaczeniowy chce się w danej chwili uwypuklić. Trzymajmy się jednak innego, dosyć powszechnego znaczenia, wedle którego moralność jest dziedziną decyzji i czynów, etyka zaś — teoretycznym nad nią namysłem.

Moralność – oznacza rzeczywiste zachowanie obyczajowe jednostki lub grupy żyjących w odpowiednim czasie. Jan Paweł II powiedział ,, ... życie moralne to życie ludzkie indywidualne jak i społeczne ujęte w świetle norm”.

Etyka wchodzi w zakres rozważań filozoficznych, etyka jest nauką, której problematyka badawcza dotyczy moralności dzieli się na etykę normatywną, w której wyróżniamy:
- właściwą zajmująca się ustalaniem co jest moralnie dobre a co jest złe oraz wyznaczeniem dyrektyw powinności moralnych.
- opisową opisowo – wyjaśniająca, zajmuje się analizą moralności i rzeczywiście przyjmowanej w różnych epokach.
- stosowaną - rozpatruje problemy moralności poszczególnych zawodów w tym zawodów medycznych.

Etyka zawodowa (stosowana)
To całokształt norm wyznaczających określone obowiązki moralne wynikające z tradycji Narodu oraz ze wskazań etycznych przyjętych w danym społeczeństwie. Etyka zawodowa ustala:

- regulowanie stosunków wewnątrz grupy zawodowej
- określenie stosunków przedstawicieli zawodów medycznych do człowieka
- utrwalanie prestiżu zawodowego w opinii społeczeństwa
- wzbogacanie ogólnej moralności zawodu w życiu społecznym i osobistym

Zawody medyczne zajmują tutaj szczególne miejsce, gdyż wstępują w strefę biomedyczną człowieka. Sferę uznawaną za najwyższą wartość człowieka. Nauka zajmująca się tymi problemami to bioetyka, która rozpatruje zasady powinności moralnej w odniesieniu choroby w relacji pracownik służby zdrowia – pacjent.

Istnieje kilka zasad biotycznego zachowania, które pomagają człowiekowi podjąć etycznie słuszne decyzje i podlegają one ocenie:
- zasada autonomii (niezależność) - człowiek ma prawo do niezależność, samostanowienia
- zasada nieszkodzenia - ,,Primum non nocere” unikanie wszelkich działań, które mogą szkodzić drugiemu człowiekowi
- zasada dobroci
- zasada sprawiedliwości traktowanie każdego pacjenta równo
- zasada odpowiedzialności prawnej i moralnej.

Hart (filozof)) – Różnica prawa ogólnego i prawa specjalnego. Ogólnymi prawami są takie, które odnoszą się do wszystkich ludzi jako sobie równych a prawa specjalne są odnoszone do różnych relacji i określone na podstawie różnych transakcji między ludźmi np. rodzic – dziecko, pacjent – lekarz.

Według Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia następujące zasady są podstawą szczęścia i bezpieczeństwa wszystkich ludzi:
Zdrowie to nie tylko brak chorób, ale i dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne. Podstawowym prawem każdego człowieka jest cieszenie się, bez względu na rasę, religię, przekonania polityczne, warunki ekonomiczne i socjalne, coraz lepszym zdrowiem. Zdrowie wszystkich ludzi, które jest podstawą osiągnięcia pokoju i bezpieczeństwa, w dużym stopniu zależy od współpracy między jednostkami a państwami.

Sukcesy osiągnięte przez któreś z państw w promowaniu i ochronie zdrowia są ważne dla wszystkich.

Przyspieszenie stopnia rozwoju w wielu państwach to również promowanie zdrowia i zapobieganie chorobom, zwłaszcza zakaźnym, które są niebezpieczne dla wszystkich.

Zdrowie dzieci ma podstawowe znaczenie; zdolność do życia w harmonii ze zmieniającym się otoczeniem.

Wykorzystywanie znajomości medycyny, psychologii i innych nauk jest podstawą osiągnięcia pełnego zdrowia. Wymienianie informacji i aktywna współpraca międzyludzka mają olbrzymie znaczenie dla poprawy zdrowia narodu.

Rządy są odpowiedzialne za zdrowie ludzi tylko w wymiarach sanitarnym i socjalnym.
Celem Światowej Organizacji Zdrowia jest (art. 1 kpt. 1 Konstytucji WHO) "podniesienie poziomu zdrowia wszystkich ludzi".
W wymienionych zasadach występuje wiele elementów zaczerpniętych z etyki. Przede wszystkim można powiedzieć, że zdrowie jest jednym z fundamentalnych praw każdego człowieka, ściśle związanym z innymi prawami ludzkimi, do których odnoszą się słowa: "bez różnicy ras, religii, przekonań politycznych, warunków ekonomicznych i socjalnych".
Ogromne znaczenie ma definicja zdrowia, która, poza wykluczeniem chorób i kalectw, wskazuje na wyraźnie określony poziom warunków fizycznych, psychicznych i socjalnych. Fakt, że zdrowie widziane jest jako cecha pozytywna, a nie tylko w sposób negatywny (jako brak chorób), jest podkreślony przez doniosły zapis mówiący o promowaniu i ochronie zdrowia przez wszystkich. Rozwój różnych państw nie jest równomierny i dlatego niezwykle ważna jest aktywna ich współpraca dla poprawy zdrowia.
W wielu wypadkach krajowe służby sanitarne zachęcają do promowania zdrowia i zapobiegania chorobom, ale relacje między lekarzami a służbami sanitarnymi i socjalnymi nie ulegają dostatecznym zmianom.
Współczesny model medycyny bardzo różni się od modelu sprzed pięćdziesięciu lat. Koniecznie należy przyjrzeć się efektywności leczenia, biorąc pod uwagą możliwości medycyny, jak również przeprowadzić korektę procedur, nieodpowiadających współczesnym zaleceniom etycznym.

Światowa Organizacja Zdrowia w zgodzie ze swoimi zasadami rozwinęła program Health for All ("Zdrowie dla wszystkich"). Uczyniła to w związku z problemami sanitarnymi, przyjmując prawa człowieka jako naturalną podstawę uniwersalnego pojmowania zdrowia, ponad, jak pisze Jacques Maritain, "dyskusjami między szkołami" o perspektywach kulturalnych i politycznych.
Health for All to proces obejmujący rozwój zdrowia narodów, w którym jednostka nie jest pierwszoplanowym celem. Istnieje pewne minimum zdrowotne, poniżej którego żaden człowiek, w żadnym państwie, nie może się znaleźć: wszyscy ludzie we wszystkich krajach muszę mieć zapewniony taki poziom zdrowia, który pozwoli im na wykonywanie pracy i aktywne uczestnictwo w życiu społecznym wspólnoty, w której żyją (rezolucja Światowej Organizacji Zdrowia z 1977 r.).
Międzynarodowa konferencja WHO przyjęła w Ałma Acie w 1978 r. deklarację, która stała się podstawowym dokumentem strategicznym dla osiągnięcia celów Health for All.
Od 1979 r. WHO propaguje globalną strategię Health for All aż do 2000 roku. Światowa Organizacja Zdrowia wzywa państwa członkowskie, aby działały na rzecz formułowania strategii globalnych i regionalnych, a także indywidualnych i narodowych strategii politycznych, dla osiągnięcia celu Health for All.
W Europie wspólna polityka na rzecz Health for All została sformułowana w 1980 r., a w 1984 r. Komitet Regionalny przyjął 38 celów europejskich.
Health for All zawiera trzy grupy zasad etycznych:
- Szacunek dla życia ludzkiego;
- Zorientowanie służb sanitarnych na zdrowie, a nie przede wszystkim na chorobę;
- Nowe perspektywy etyczne.

Szacunek dla praw człowieka w ramach Health for All uwydatnia idea zdrowia jako fundamentalnego prawa każdego człowieka. Zawiera się ona w podstawowych celach sprawiedliwości, niedyskryminacji i zhumanizowanego (nie bezdusznego) leczenia z szacunkiem dla pacjenta, który nie jest pasywnym przedmiotem leczenia, lecz aktywnym partnerem.

Health for All uwzględnia podstawowe zasady praktyki lekarskiej, które pozostały niezmienne od czasów Hipokratesa. Realizacja tego programu wymaga stawienia czoła dzisiejszym problemom służb medycznych. Opiera się on na szacunku dla praw ludzkich i na holistycznym podejściu do zdrowia i dlatego proponuje rozwiązania zagadnień nie tylko dzisiejszych, ale także tych, które mogą pojawić się w przyszłych dziesięcioleciach.

W 1996r Światowa Organizacja Zdrowia ( WHO ), opublikowała Kartę Praw Pacjenta . Karta jest bardzo szczegółowym , wnikliwym i uporządkowanym opracowaniem wartości i praw pacjenta .

Opracowanie na podstawie materiałów Europejskiego Biura Regionalnej Światowej Organizacji Zdrowia

Źródło: http://www.ratownictwo.republika.pl/artykuly/artykul4.htm