Największe fundusze emerytalne
Do lat 60. naszego wieku systemy emerytalne przeżywały okres ożywienia, na co szczególny wpływ miały: dynamiczny wzrost gospodarczy, rozwój ideologii państwa opiekuńczego i towarzyszące mu polityczne poparcie, znajdujące wyraz w wynikach wyborów. Trzy istotne siły – ekonomia, ideologia i polityka – wspierały rozwój instytucji emerytalnych.
W dzisiejszych czasach obserwuje się tendencję do odwrócenia zmian dotychczas korzystnych dla emerytów. Sytuacja ekonomiczna nie jest już tak dobra jak w pierwszym dwudziestoleciu powojennym. Nie popiera się instytucji państwa opiekuńczego, a w tym hojnych systemów emerytalnych. Poparcie natomiast zyskuje idea państwa subsydiarnego, to znaczy ograniczenia roli państwa w zabezpieczeniu sytuacji materialnej i zwiększenia roli indywidualnie podejmowanych decyzji. Jednak względy polityczne, potrzeba poparcia wyborców dla zmian fiskalnych stanowią istotną przeszkodę w przeprowadzaniu tych zmian. Taka sytuacja ma miejsce, ponieważ praktyka dość wysokich gwarantowanych przez państwo dochodów emerytalnych została silnie utrwalona w istniejących instytucjach
i świadomości społecznej.
Nowe zasady ustalania emerytury
Reforma emerytalna, która weszła w życie w 1999 roku, ściśle uzależniła wysokość przyszłej emerytury do wysokości kapitału, jaki uda się każdemu obywatelowi na nią zgromadzić. Jej wysokość będzie też zależeć w o wiele większym stopniu niż obecnie od momentu skorzystania ze świadczenia. Może to sprawić, że świadczenia wybranych osób – zwłaszcza kobiet i tych, którzy zarabiają ponadprzeciętnie – mogą być znacząco niższe niż otrzymywane przez nich pensje tuż przed przejściem na emeryturę. A w miarę upływu czasu i wraz z wygaszaniem przywilejów emerytalnych coraz więcej osób urodzonych po 1948 roku będzie mieć obliczaną emeryturę na nowych kapitałowych zasadach.[1]
Aby dowiedzieć się więcej nt. OFE - polecam bardzo przystępnie napisany darmowy kurs internetowy : Otwarte Fundusze Emerytalne.
Wysokość nowej emerytury ma być głównie zależna od wielkości zgromadzonego kapitału i momentu skorzystania ze świadczenia. W nowym systemie wysokość przyszłej emerytury ma być pochodną operacji podzielenia kapitału zgromadzonego na emeryturę przez tzw. przeciętne dalsze trwanie życia dla osoby w danym wieku (wartość tę podaje GUS). Wysokość emerytury nie będzie też zależeć, tak jak do tej pory, od ustalonej przez ustawodawcę kwoty bazowej, współczynnika przeliczania okresów składkowych i nieskładkowych oraz na przykład tego, jakie okresy będą zaliczone do okresów nieskładkowych. Na wysokość świadczenia wpłynie wysokość zgromadzonego kapitału, moment opuszczenia rynku pracy oraz kondycja zdrowotna Polaków. W nowym systemie emerytalnym im później ktoś skorzysta z emerytury, tym będzie ona wyższa.[2]
Rodzaje emerytury
Na wysokość przyszłej emerytury wpłynie też rodzaj emerytury, jaką ubezpieczeni będą mogli wykupić w zakładach emerytalnych za środki zgromadzone w Otwartych Funduszach Emerytalnych.
Podstawowym i najważniejszym świadczeniem, jakie emeryci będą mogli wykupić za pieniądze zgromadzone w OFE, ma być dożywotnia emerytura indywidualna. Wtedy zakład emerytalny podzieli kapitał przekazany mu
z OFE ubezpieczonego przez dalszą długość trwania jego życia. Emerytura będzie wypłacana do końca jego życia – niezależnie, czy przyszły emeryt będzie żył dłużej czy krócej niż założony w momencie wypłaty okres czasu.
Oprócz tego świadczenia będzie możliwość wykupienia dożywotniej emerytury małżeńskiej z tzw. gwarantowanym okresem płatności.
W pierwszym przypadku za kapitał zgromadzony w OFE ubezpieczony decyduje się na wykupienie świadczenia wypłacanego do czasu, kiedy umrą oboje małżonkowie. Emerytura ta będzie wyższa do czasu, kiedy żyje ubezpieczony, później (jeśli nadal będzie żył jego małżonek) będzie obniżona i wypłacana do jego śmierci.
Emerytura z gwarantowanym okresem płatności przewiduje, że świadczenie w określonej wysokości jest wypłacane przez określony czas ( pięć lat od momentu przejścia ubezpieczonego na emeryturę), nawet gdy umiera on przed tym okresem. Gdyby tak się stało, to świadczenie jest wypłacane przez gwarantowany okres jego spadkobiercom. Jeżeli przeżyje on okres gwarantowany, świadczenie jest mu wypłacane do końca jego życia, a w razie jego śmierci zobowiązanie zakładu emerytalnego wobec niego wygasa.
Na wysokość przyszłych emerytur z OFE będzie też mieć wpływ wysokość opłat, jakie pobierze na wypłatę emerytury zakład emerytalny oraz określenie sposobu udziału w zyskach wypracowanych przez ten zakład.
Podsumowanie
Aktualna polska formuła emerytalna nie mieści się jednoznacznie ani
w tradycji ubezpieczeniowej, ani w tradycji minimalnych świadczeń uniwersalnych. Zawiera zarówno elementy zależności poziomu świadczenia od wkładu do systemu, jak i elementy polityki redystrybucji dochodów emerytalnych, prowadzonej w celu ochrony dochodów najuboższych grup emerytów oraz na rzecz osób, które przerywają prace, aby podjąć opiekę nad dzieckiem.
Zastosowanie stałego elementu socjalnego w formule emerytalnej plasuje system polski miedzy rozwiązaniem miedzy rozwiązaniem ubezpieczeniowym bismarckowskim a beveridge’owskim. Pozwala on osiągnąć stosunkowo wysokie przeciętne świadczenia, jednocześnie jednak
z powodu silnej redystrybucji ogranicza zróżnicowania świadczeń.[3]
[1] Jak odkładać na emeryturę nawet przy małych dochodach, „Gazeta Prawna. Twój portfel, rodzinny poradnik finansowy.”, 10 maja 2007, s. 2.