Witamina A zalicza się do karotenoidów. Jej prekursorem (prowitaminą) jest beta-karoten. Rozpuszczalna w tłuszczach i alkoholu, odporna na działanie wysokiej temperatury, wrażliwa na światło i tlen z powietrza. Jest jedną z „witamin młodości”.
Głęboki niedobór witaminy A może spowodować:
· hemeralopię (kurzą ślepotę), czyli tzw. ślepotę zmierzchową,
· u dzieci keratomalację, czyli rozmiękanie nabłonka rogówki, co prowadzi do całkowitej ślepoty,
· kseroftalmię objawiającą się uczuciem stałego „piasku w oczach” i łzawieniem, a wreszcie zaburzeniem wzroku.
· nadmierne wysuszanie skóry,
· upośledzenie węchu,
· suchość gardła, chrypka, wysychanie nabłonka w oskrzelikach i pęcherzykach płucnych,
· nieżyt jelit, biegunka lub częściej zaparcie,
· częste przeziębienia i infekcje,
· pleśniawki,
· zapalenie pęcherza,
· biegunkę.
Jest zdumiewające, w jak wielkim stopniu jeden składnik naszego pożywienia potrafi mieć wszechstronny wpływ na zdrowie. Nie na darmo witamina A stoi na czele „alfabetu” witamin. Bierze ona bowiem udział we wszystkich zasadniczych funkcjach organizmu.
Witamina A jest niezbędna do właściwego funkcjonowania narządów płciowych i rozrodu. Jej niedobór może powodować kłopoty z menstruacją u kobiet, a u mężczyzn – z płodnością. Jest niezbędna do dobrego utrzymywania stanu tkanki nabłonkowej w skórze, przewodzie pokarmowym, płucach, macicy i innych narządach. Stymuluje syntezę kolagenu - białka zapewniającego skórze sprężystość i elastyczność, a więc spowalnia proces starzenia się. Od dawna wiadomo, że witamina A jest niezbędna dla skóry. Jeżeli jej zapas w organizmie jest za mały, to właśnie skóra reaguje pierwsza - staje się sucha, szorstka i nadmiernie łuszczy się.
Podawanie witaminy A zwiększa odporność skóry na infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze. Zapobiega także przenikaniu bakterii i wirusów przez śluzówkę dróg oddechowych i przewodu pokarmowego. Stymuluje proces regeneracji naskórka, przyśpiesza gojenie się ran i oparzeń. Jest podawana w trakcie leczenia owrzodzeń i nadżerek. Uzupełnia leczenie łuszczycy i nadmiernego okołomieszkowego rogowacenia skóry oraz owrzodzeń podudzi.
Najcenniejszą dla skóry i nabłonka formą witaminy A jest retinol. Przyśpiesza on odnowę komórek naskórka, przyczynia się do ich prawidłowego funkcjonowania. Dzięki temu poprawia strukturę skóry, zwiększa jej elastyczność, redukuje zmarszczki, wygładza i rozjaśnia cerę.
Przypisuje się witaminie A powodowanie w organizmie wzmożonej odporności na nowotwory. Dlaczego? Ponieważ od właściwego poziomu witaminy A i magnezu zależy praca grasicy, która steruje mechanizmami odpornościowymi (będzie jeszcze o tym mowa w części dotyczącej układu immunologicznego). Wiele doświadczeń wskazuje, że dostateczna ilość witaminy A w diecie wywiera wpływ na zmniejszenie się chorób serca, wysokiego ciśnienia, uchyłków i wrzodów jelit oraz innych schorzeń.
Witamina A ma ogromny wpływ na widzenie nocne. Przystosowanie się wzroku do zmiany oświetlenia trwa zwykle ok. 8 minut przy normalnych zasobach witaminy A. Przy zmniejszeniu się jej zasobów w organizmie o połowę proces przystosowywania się do nowych warunków oświetlenia trwa ok. 30 – 40 minut. Jej brak zwalnia reakcje organizmu. Zwróć więc uwagę na znaczenie produktów zawierających witaminę A- zwłaszcza dla kierowców i sportowców.
Powinno się stosować szeroko witaminę A w terapii antyalergicznej, ponieważ pierwszym warunkiem zdrowia jest idealny stan tkanki nabłonkowej.
Zapasy witaminy A odbudowują się w ciemności - w nocy, gdy śpimy. Tymczasem nasz tryb życia zupełnie zakłóca procesy gromadzenia witaminy A. Jak długo wielu z nas pracuje w nocy? Jak długo siedzimy przed migającym ekranem telewizora lub komputera? Wieczorem korzystamy ze sztucznego oświetlenia – jak każdy – i jak każdy mamy coraz mniej witaminy A.
Witamina A nie występuje w postaci naturalnej, ale jest przetwarzana z karotenów, zwłaszcza beta-karotenu (prowitamina A), który jest wstępnym stadium witaminy A. Karoteny przechodzą w witaminę A pod wpływem enzymu karotenazy w nabłonku jelita i wątrobie.
Na podstawie badań ustalono, że tylko 1/3 spożywanego beta-karotenu jest wchłaniana przez organizm, a z tej ilości tylko połowa może zostać przekształcona w witaminę A. Z tej ilości tylko część zostanie przez organizm przyswojona. Odpowiednio dawkowany beta-karoten stanowi dodatkową ochronę przed słońcem i wspomaga reakcję opalania.
Naturalna witamina A jest jednym z najsilniejszych antyoksydantów, dlatego odgrywa ważną rolę w zapobieganiu nowotworom i leczeniu zmian nowotworowych. Zapewnia również szczelność błon komórkowych i spoistość struktury tkankowej sąsiadujących ze sobą komórek naczyń.
Stosując beta-karoten nie można doprowadzić do przedawkowania witaminy A.
Magazynem witaminy A jest wątroba. Z niej jest uwalniana, ale w obecności cynku. Kiedy w organizmie występują jego niedobory, to pojawiają się problemy z przyswajaniem witaminy A, mimo jej podawania. Z kolei cynk jest trudno przyswajalny w obecności dużych ilości wapnia .
Niedobór witaminy A sprzyja powstawaniu osteoporozy.
Czynnikami redukującymi witaminę A w organizmie są: przegrzewanie organizmu, światło, alkohol, kawa, papierosy.